Morgunblaðið - 23.03.1975, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐv SUNNUDAGUR 23. MARZ 1975
27
SAMSÖNGUR
SKÓLATÓNLEIKAR
SKAGFIRÐINGAR hafa löngum þótt
dugmiklir söngmenn og sannast það
í fjörmiklu starfi Skagfirzku söng-
sveitarinnar. Ef það er rétt að söng-
félagar séu allir skagfirzkir, má heita
gott að geta mannað svo góðan kór,
þvi varla hafa raddgæði valdið
nokkru um suðurferðir þeirra. Þessi
dugnaður og sönggleði hefur undan-
farin 5 ár verið í skólun hjá Snæ-
björgu Snæbjarnardóttur, sem er
bæði duglegur og góður tónlistar-
maður. Félagsleg samheldni er ekki
afsökun fyrir lélegum söng, en þegar
vel tekst til, sem hjá Skagfirzku
söngsveitinni, þá er slik starfsemi til
mikils menningarauka. Söngur kórs-
ins var viða áferðarfailegur og auð-
heyrt að söngstjórinn kann þá list að
stýra óþjálfuðu söngfólki án þess að
ofbjóða raddgetu þess.
Um efnisval mætti segja sitthvað
og þá helzt, að bæði röðun og val
viðfangsefna hefði mátt vera sam-
stæðara, ekki svona hvað innan um
annað og sitt úr hvorri áttinni; þó
slikt breyti litlu um frammistöðu,
verða vel skipulagðir tónleikar
áhrifameiri og skiptingar milli stil-
tegunda nokkurs konar „cres-
cendo". Eftir íslenzk tónskáld söng
kórinn tvö lög eftir Pál ísólfsson,
Máriuvers og Söng bláu nunnanna.
þrjú lög eftir Þórarin Guðmundsson,
Hugleiðingu, Vertu Guð faðir og
Oliuljós og sitt hvort lagið eftir
Skúla Halldórsson og Þorkel Sigur-
björnsson.
Tvö þessara laga voru hér flutt i
fyrsta sinn; Oliuljós eftir Þórarin
Guðmundsson við texta eftir Þóri
Bergsson og Bæn. bæði lag og texti
eftir Skúla Halldórsson. Þórarinn er
hittinn lagsmiður, með sterka tilfinn-
ingu fyrir formi og stil. Bæn Skúla
var aftur á móti ákaflega laus i
formi, hvort sem það er tónskáldi
eða flytjendum að kenna. Sömuleið-
is var lag Þorkels á einhvern hátt
formlaust og má vera að söngur
barnanna, þó þokkalegur væri, hafi
valdið þar nokkru.
Tónleikunum lauk með þvi að kór-
inn söng með töluverðum tilþrifum
þátt úr Magnificat Ehre und Preis,
eftir Jóhann Sebastian Bach.
ÞAÐ hefur ekki þótt hlýða að rita
gagnrýni um tónleika skólafólks,
jafnvel þótt um væri að ræða
nemendur sem allt eins mætti flokka
með fullgildum listamönnum. Slik
umfjöllun er vandasöm og getur jafn-
vel verið skaðleg.
Gagnrýni er og óréttlát getur i
hæsta lagi gilt fyrir daginn i dag, en
ekki til langs tima og segir oft á
tiðum minna til um viðfangsefnið en
gagnrýnandann sjálfan. Þegar dæma
á um frammistöðu nemenda verður
að hafa mið af ýmsum þáttum náms-
ins. Þessi viðmiðun er meira og
minna úr sögunni þegar listamaður
hefur lokið námi, þroskazt og öðlazt
sjálfstæði i listsköpun sinni. Gagn-
vart fjörmiklum blásurum Skóla-
hljómsveitar Kópavogs er gagnrýni
marklaus. Gera mætti úttekt á starfi
þeirra, sem um þessi mál fjalla.
Tðnllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
kennslufræðilega, menningarlega og
félagsfræðilega séð. Hvort lúðra-
blástur skuli sitja i fyrirrúmi, hvort
takmarkið sé uppeldi hljóðfæraleik-
ara eða að skapa ungu fólki tækifæri
til iðkunar tónlistar sem þroskandi
fristundaleiks. Þetta og margt annað
varðandi tónlistaruppeldi mætti og
þarf að ræða um á opinberum vett-
vangi.
Áhugi og spilagleði barnanna var
smitandi og víða brá fyrir glettilega
góðum leik. t.d. i „slagverkinu": Það
sem einna helzt mætti finna að, var
verkefnavalið og heildarsvipur flutn-
Framhald á bls.45
Ploneer 11 yfir Júpiter. Rauði bletturinn I baksýn.
Rauöi bletturinn á Júpíter
gífurlegur fellibghir?
Bandarískir vísinda-
menn eru nú önnum
kafnir við aó vinna úr
þeim upplýsingum, sem
bandaríska geimfarið
Pioneer-Saturn sendi til
jarðar, er það geystist
framhjá plánetunni Júpi-
ter dagana 2.—3. desem-
ber sl. Geimfarið var
upphaflega kallað
Pioneer 11, en nafninu
breytt, er það hafði
komizt svo til klakklaust
framhjá Júpiter í um
26600 mílna fjarlægð, því
að næsti áfangastaóur er
plánetan Satúrnus og er
áætlað, aó geimfarið
komi þangað i september
1979, eftir að hafa lagt aó
baki 2 milljarða mílna
ferð.
Vegalengdin frá jörðu til
Júpíters er um 620 milljón míl-
ur og þaö sem visindamenn
höfðu mestar áhyggjur af eftir
þessa löngu ferð, var, að geim-
farið myndi ekki þola ferðina
gegnum gífurlega sterk geisla-
belti Júpiters, sem eru 40
þúsund sinnum þykkari, en
geislabelti þau sem umlykja
jörðu. En Pioneer reynist verk-
efninu vaxinn og slapp nær
Ometan-
legar
upplýs-
ingar frá
Pioneer
II
lægð2.
desember
1374
heill gegnum þolraunina, þótt
hann fengi á sig tvo loftsteina
og 4000 volta raflost, sem hristi
mjög upp í hinum flóknu raf-
eindatækjum og bilaði þá m.a.
tæki, sem mæla átti gastegund-
ir, og infrarauðmyndavél, sem
tók myndir af pólarsvæðum
Júpiters, bilaði einnig, þannig
að um 40% þeirra upplýsinga,
sem visindamenn höfðu gert
sér vonir um á þessu sviði fóru
forgörðum. Þetta voru hins-
vegar einu bilanirnar og öll
önnur tæki geimfarsins
störfuðu eðlilega.
Upplýsingarnar, sem vísinda-
menn fengu, voru miklu meiri
en þeir höfðu nokkru sinni þor-
að að vona. Það, sem kom þeim
mest á óvart, var hið lága hita-
stig á pólarsvæðunum. Upp-
lýsingar frá Pioneer 10, sem fór
fram hjá Júpiter á sl. ári, að
vísu í 82 þúsund mílna fjar-
lægð, höfðu gefið til kynna, að
hitastigið væri ótrúlega jafnt,
og litill munur á hita að nóttu
eða degi. Nýjustu upplýsingar
benda hins vegar til, að hita-
streymi plánetunnar sé fremur
lélegt.
Upplýsingarnar sem visinda-
menn hafa fengið frá báðum
þessum ferðum hafa breytt
mjög fyrri hugmyndum manna
um Júpiter. Vísindamenn velta
nú mjög fyrir sér hvort Júpiter
hafi nokkurn harðan kjarna, og
sé aðeins risastór bolti gass og
fljótandi efna. Sé einhver harð-
ur kjarni, er hann að öllum
líkindum eitthvað álika jörð-
inni að stærð, sem þá væri eins
og tituprjónshaus inni í
andrúmslofti Júpiters, sem er
1000 sinnum stærra en
andrúmsloft jarðar.
Nokkrar vangaveltur hafa
verið um hvort líf sé að finna á
Júpiter. Andrúmsloftið þar er
samsett úr 84% vetni og 15%
helíum en andrúmsloft jarðar
úr 78% köfnunarefni og 21%
súrefni. Helztu rökin, sem
menn, sem hallast að lifskenn-
ingunni, nota, eru hitastigin.
Þrátt fyrir að kuldinn i skýja-
toppunum sé um + 210 stig á
Farenheit, bendir ýmislegt til,
að neðar sé að finna hitastig
eins og í stofu og á þvi svæói er
líklegast að einhvers konar ör-
smáar, fljúgandi lífverur sé að
finna. Mjög skiptar skoðanir
eru meðal manna um þennan
risa sólkerfisins, vegna þess að
Júpiter er að mörgu leyti plán-
eta og að sumu leyti eins og iítil
sól. Léttu gastegundirnar eru
svipaðar og á sólinni og vísinda-
menn hafa gizkað á, að innsti
kjarni Júpiters, hvernig sem
hann kann að vera samansett-
ur, sé sex sinnum heitari en
yfirborð sólar. Þá er Júpiter að
þvt leyti ólíkur öðrum plánet-
um í sólkerfinu, að hann geislar
frá sér tvisvar sinnum meiri
hita en hann fær frá sólu. Plán-
etan sendir stöðugt frá sér gíf-
urlega orkustróka, sem stund-
um líkjast eldingu og eru álíka
öflugir og nokkrar kjarnorku-
sprengjur.
Þá hefur för Pioneers að öll-
um líkindum orðið til að leysa
gátuna, sem valdið hefur 'vís-
indamönnum heilabrotum um
langan aldur og það er rauði
bletturinn, sem sést á Júpiter.
Myndir frá Pioneer benda til,
að hér sé aðeins um að ræða
gifurlega stóran fellibyl, sem á
stundum nær yfir allt að 25
þúsund mílna svæði. Skýin frá
þessum 400 ára gamla fellibyl
ná í allt að 7,5 km hæð. Hins
vegar er það mönnum mikil
ráðgáta hvaðan sú orka kemur,
sem heldur fellibylnum gang-
andi. Sú ráðgáta er aðeins ein
af mörg hundruð, sem vísinda-
menn leita svars við, er þeir nú
í alvöru byrja að reyna að mála
mynd af Júpiter gegnum augu
Pioneers.