Morgunblaðið - 01.06.1975, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 1975
21
Glermyndir
Leifs Breiðfjörð
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
Undirritaður hefur fylgzt með
Leifi Breiðfjörð frá fyrstu til-
raunum hans í Myndlista- og
handíðaskóla Islands, séð hvernig
dugnaður hans og áræði skilaði
stöðugt auknum árangri, og
sannarlega er Leifur gott dæmi
um það, hvernig menn eiga að
hagnýta sér listaskóla. Það vill
vefjast fyrir of mörgum að gera
sér grein fyrir tilgangi slíkra
skóla og margur, sem enga hug-
mynd né þekkingu hefur á slíkum
stofnunum, gerir sér fastmótaðar
en rangar skoðanir um eðli og
Eg drep á þetta vegna þess hve
Leifur er gott dæmi um rétt við-
horf til listaskóla og hvað þeir
uppskera er þannig rækta sinn
garð. Hér gefst því tækifæri fyrir
listnema til að draga hagnýtar
ályktanir sér til velfarnaðar á
tímum örra byltinga, þar sem
ómelt hugmyndafræði ræður
ferðinni í of ríkum mæli.
Sú stefna hefur lengi ríkt við
Myndlista- og handíðaskólann áð
fá erlenda listamenn til að halda
hér námskeið og hafa margir
notið góðs af og er Leifur einn
þeirra og má óvist telja að hann
hefði lagt út í glermyndagerð
hefði skotinn James Langan ekki
verið ráðinn að skólanum til að
kynna lengra komnum nemend-
um glermyndagerð. En Leifur
fékk strax mikinn áhuga og sækir
umsvifalaust um skólavist við
konunglega fagurlistaskólann í
Edinborg þar sem hann sökkvir
tilgang þeirra. — Það er hvers
manns gæfa, sem slíkar stofnanir
sáekir, að skiija það f upphafi að
hér er það þekkingaröflunin sem
mestu máli skiptir, að afla sér
sem víðtækastrar menntunar í
tækni og handverki og þjálfa sig
sem mest í þeim atriðum. Tíma-
bundnar tfzkustefnur undir yfir-
skyni framúrstefnu eiga ekki
heima innan veggja slíkra stofn-
ana, nema sem liður í tilraunum
til þekkingaröflunar, og þarf
nemandinn þá að hafa öðlazt bæði
þroska og tækni að verulegu
marki.
sér niður í tæknina næstu tvö árin
og mun fyrstur Islendinga hafa
lokið prófi f gerð steindra gler-
mynda, en hér er rétt að fram
komi að á undan honum höfðu
þær Nína Tryggvadóttir og
Gerður Helgadóttir aflað sér stað-
góðrar þekkingar á tækninni, en
þær unnu báðar að myndum
sínum í samvinnu við útlærða
tæknimenn. Þess skal hér getið að
glermyndagerð er einnig iðn-
grein, og þeir sem þessa iðn læra
vinna á verkstæðum og eru m.a.
listamönnum til tæknilegrar
aðstoðar við útfærslu mynda.
Listamaðurinn aflar sér
þekkingar á þessu sviði og getur
jafnvel hlotið próf fyrir þekkingu
sína og hæfni, en ekki má rugla
þessu saman við sjálfa iðngrein-
ina en hún ein útheimtir margra
ára nám.
Það hefur mjög færzt í vöxt að
listamenn sem koma fram með
nýja og óþekkta tækni, kynni að-
ferðina á sýningum sínum og fer
vel á því. Það kom t.d. í ljós hér
um árið, er Myndlista- og handíða-
skólinn hafði f fyrsta skipti opið
hús í stað formfastrar sýningar að
fólk reyndist mjög fróðleiksfúst,
þvf að segja má að biðröð hafi
verið við skólann alla þrjá dagana
sem sýningin var opin, og var slfk
aðsókn og fróðleiksþorsti eftir-
tektarvert fyrirbæri fyrir skólann
og kom mjög á óvart. Eftir þetta
hafa ýmsir reynt að svala fróð-
leiksþorsta fólksins af ráðum og
dáð og hlotið þakkir fyrir. I fram-
haldi þessa skal þess getið, að
sýningarskrá Leifs er sérlega vel
hönnuð af Gísla B. Björnssyni og
er f henni greinargóður formáli á
íslenzku og ensku eftir Aðalstein
Ingólfsson listfræðing, auk
almennra upplýsinga og mynda
ásamt samantekt um sögu og eðli
glermyndatækninnar eftir lista-
manninn sjálfan. Er sýningar-
skráin þannig haldgott heimildar-
rit um listamanninn og jafnframt
eigulegt kynningarrit um glerr
gerðarlist almennt. Það er jafnan
ánægjulegt að geta hrósað
sýningarskrám, því áð miklu oftar
eru þær á lágu stigi og vantar
ósjaldan jafn sjálfsagðar upplýs-
ingar sem ártal mynda, jafnvel á
yfirlitssýningum sem spanna tugi
ára!
— Eftir að Leifur kom heim frá
námi var hann svo lánsamur að fá
strax ágæt vinnuskilyrði hjá
föður sinum, en hann rekur hina
velþekktu Breiðfjörðs-
biikksmiðju, og ekki leið nema
eitt ár þar til hann hélt sína
fyrstu sýningu í sömu byggingu
(1969), sem ég gerði þá nokkur
skil hér f blaðinu. Sýningin var
ekki viðamikil, enda liggur mikil
vinna í hverju einstöku verki, en
hún vakti athygli og nafn Leifs
var tryggt sæti sem hæfileika-
manni á sínu sviði sem fylgzt yrði
með.
I Leifur hefur síðan unnið mikið
og vel og eftir hann liggja ýmsar
skreytingar f opinberum bygging-
um, kirkjum og heimahúsum, sem
athygli vekja fyrir vönduð og
þaulhugsuð vinnubrögð og sýning
hans í Norræna húsinu ber vott
um að hann hefur öðlazt mikinn
þroska á þessum árum. Segja má
að glerið sé þakklátt og fallegt
efni, likt og vefnaðurinn, og efnið
er a.m.k. alltaf fallegt þótt út-
færslu sé ábótavant. Þetta hefur
miklar freistingar í för með sér og
um leið gerir það miklar kröfur
til listamannsins, vilji hann ná
meiru en meðalárangri, og þetta
veit ég að Leifur hefur gert sér
ljóst frá upphafi. Hann hefur gert
mikið af tilraunum á síðustu ár-
um og hefur margar hugmyndir í
deiglunni, enda er hann enn á
þróunarskeiði og tel ég alveg tví-
mælalaust að hann eigi eftir að ná
enn lengra, haldi svo fram sem
hingað tii. Ennþá gætir áhrifa
hins enska skóla likt og á fyrri
sýningunni, enda hefur Leifur
mest gert að því að skóla sig þar.
Ég teldi æskilegt að hann dveldi
um skeið á meginlandi Evrópu og
kynnti sér nútímalegar nýjungar
i glergerðarlist þar, þvi að þar
hafa menn uppgötvað nær ótak-
markaða möguleika glersins og
náð miklum árangri.
Sýning Leifs er vafalitið
vönduðust í uppsetningu allra
þeirra sýninga sem í Norræna
húsinu hafa verið haldnar, og
hefur hér engu verið til sparað að
myndirnar nytu sín sem bezt.
Fróðlegar litskyggnur ganga án
afláts, en of bjart er í salnum tii
þess að þær komi nægjanlega til
skila, einkum á það við myndir
þær sem kynna erlenda gler-
gerðarlist. I gangi blasir fyrst við
gestinum lýsing á vinnubrögðum
við gerð hins hefðbundna steinda
glers og er hún skilmerkileg og
fróðleg og mætti komast i eigu
Myndlista- og handíðaskólans eða
einhvers annars skóla. Auk þess
er i ganginum nokkuð af teikn-
ingum í ýmsu efni og alls konar
smámyndum, sem sýna vinnu-
brögð listamannsins. Leifur þarf
mjög að leggja rækt við gerð
Framhald á bls. 29
því að leita Ieiða, sem tryggt gætu
þá beztu afkomu, sem landslýður,
launafólkið, á völ á, en gripa þess
í stað til auðveldustu leiðar-
innar fyrir þá sjálfa persónulega
að hrópa bara í kór: Meira kaup,
ný skriða. Er þetta ekki yfirlýsing
þessara manna um það, að þeir
hafi gefizt upp á því að gæta þess
hlutverks, sem þeir voru kjörnir
til, að leitast við að tryggja hag
launþega? Og ber þetta ekki
glöggt vitni þeirri sundrungu,
sem innan verkalýðshreyfingar-
innar er, þar sem foringjarnir
hver um sig telja sér þann kost
vænstan til að lafa í metorða- og
„valdastöðum" að hrópa sem hæst
og þykjast vera enn „kaldari“ en
náunginn.
Um langt skeið hefur það verið
talið hlutverk hinna svokölluðu
aðila vinnumarkaðarins, laun-
þegasamtaka annars vegar og
samtaka vinnuveitenda hins
vegar að takast á um launakjör og
ná samningum. Á ýmsu hefur þó
gengið í þeim efnum, bæði hér og
erlendis, einkum i seinni tíð, því
að samtökin hafa ekki verið
vanda sínum vaxin. Og oft svo
farið, að þátttakendur í þeim hafa
litlu eða engu ráðið um framvind-
una heldur launaðir starfsmenn,
sem auðvitað hafa viljað vel, en
hrakizt undan og gefizt upp,
þegar þeim hefur verið orðin Ijós
einangrunin, sem þeir höfðu
komið sér í; raunverulegt
samtakaleysi og algjör skortur á
stuðningi félagsmannanna eftir
félagslegum, lýðræðislegum leið-
um, því að fæstir þeirrakomu þar
nokkuð nærri.
Það er áreiðanlega eitthvað
þessu likt, sem nú er að gerast
hér, þótt aðrir geti sjálfsagt skýrt
það betur, er þeir hugleiða það.
Hér er ekki um að ræða kjarabar-
áttu í eiginlegum skilningi, held-
ur valdastreitu manna, sem ekki
treysta sér lengur til að axla þá
ábyrgð, sem þeir þó hafa verið
kjörnir eða ráðnir til. Þeir hafa
gefizt upp á því að fást við vanda-
málin, og þá er eitt vopn tiltækt,
verkfallsvopnið, bara að veifa þvf,
þá erum við miklir menn. Afleið-
ingarnar verða svo bara að koma í
ljós, segja þeir, og auðvitað reyn-
um við að kenna öðrum um ófar-
irnar, þótt okkur sé alveg ljóst, að
við gáfumst upp á að axla
byrðarnar og brugðumst hlut-
verki okkar (þetta seinasta segja
þeir auðvitað bara við sjálfa sig).
Verkföll vegna
verkfalla
Raunar heyrast þær raddir nú í
röðum eldri verkalýðsforingja,
þótt lágt fari, að verkföll séu
nauðsynleg nú, verkfallanna
vegna. Þeir telja bæði launþega-
samtök og vinnuveitendasamtök
veik, en ekki sterk, og benda á, að
starfsemi verkalýðsfélaga sé sára-
litil og ekki sé um neinn raun-
verulegan samtakamátt launþega
að ræða, heldur fyrst og fremst
það skrifstofuvald, sem áður var
um rætt. Þessu þurfi að breyta.
Þess vegna þurfi að efnatil stétta-
átaka, jafnvel þótt hagur manna
versni af þeim sökum. Menn tala
jafnvel um, að þjóðfélagið þurfi
að-„laxera“ að minnsta kosti einu
sinni til tvisvar á áratug, því að
verkföll séu þjóðfélagsátök, þar
sem verkalýður sýni mátt sinn og
megin. Þess vegna geti þrátt fyrir
allt gott af verkföllunum leitt,
þau hristi upp í þessu og hinu og
menn líti raunsærra á málin að
þeim afstöðnum.
Vera má, að eitthvert sannleiks-
korn sé fólgið í þessum sjónar-
miðum, en er þetta ekki nokkuð
dýr skóli? Og bera þessar kenn-
ingar ekki vott um vanþroska?
Því verður hver að svara fyrir sig.
Þá hló
Marbendill
En það eru önnur öfl komin á
kreik og þau talsvert ófrýnilegri.
Magnús Kjartansson færist nú
allur í aukana og minnir nú á
þann gamla Magnús, sem af eld-
móði þjónaði örgustu ofbeldisöfl-
um veraldarsögunnar, nýkominn
heim úr eldskirn styrjaldarár-
anna, gjörkunnugur bæði brúnu
og rauðu ofbeldi. Nú glaðnar yfir
honum og hann hyggur, að loks
hilli undir það, að draumsýn hans
rætist. Hann skrifar í Þjóðviljann
s.l. þriðjudag:
„Allt bendir til þess, að ríkis-
stjórnin stefni nú að stórstyrjöld
við samtök launafólks á Islandi,
yfirgnæfandi meirihluta þjóðar-
innar. Forystumenn Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins mættu þó minnast þess, að
þeir efndu sameiginlega til
slíkrar stórstyrjaldar fyrir réttum
20 árum. Afleiðingin varð einhver
harkalegasta og erfiðasta vinnu-
deila, sem hér hefur verið háð.
Með samheldni og stefnufestu
unnu verkalýðssamtökin ein-
hvern eftirminnilegasta sigur
sinn i þeirri hörðu stéttabaráttu.
Afleiðingarnar urðu einnig póli-
tískar. Stjórnarsamstarf Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknar-
flokks rofnaði og hinn „sterki“
þingmeirihluti sundraðist. Það
var efnt til nýrra kosninga og
vinstri stjórn var mynduð
sumarið 1956.
Gamli ritstjórinn heldur aug-
sýnilega, að nú muni takast að
stofna til hrein-pólitískra verk-
falla. Hann er þegar farinn að
undirbúa það, að kommúnistar
taki forustuna i væntanlegum
verkföllum og reyni að halda
þeim úti svo lengi, að pólitískar
afleiðingar verði þær, að hann
komist aftur i ráðherrastól (og er
það skiljanlegt með hliðsjón af
þvi, að enginn maður hefur notið
þess í jafn ríkum mæli að vera
titlaður „hæstvirtur ráðherra" og
sýndur margvislegur „sómi“,
bæði hér, hjá Alusuiss, Union
Carbide og fleiri merkum fyrir-
tækjum). En launafólk, sem við
lágar tekjur býr og sannarlega má
ekki við því, að þær verði skertar,
mætti gjarnan veita því athygli,
hvað kommúnistar eru þegar
farnir að gæla við. Þeir hugsa svo
sannarlega ekki um hag launa-
fólks nú fremur en fyrri daginn.
Nei, það er sko pólitíkin sem blíf-
ur.
Ósamstæð verka-
lýðshreyfing
Bretlands
Þórarinn Þörarinsson, ritstjóri
Tímans, ritar merka grein i blað
sitt s.l. sunnudag, þar sem hann
fjallar um svipuð efni og hér eru
til meðferðar. Hann drepur fyrst
á vinnudeilurnar og atvinnu-
leysið í Danmörku, sem enginn
virðist fá við ráðið, en víkur síðan
að öngþveitinu i Bretlandi og
horfunum i V-Þýzkalandi og segir
orðrétt:
„Efnahagsástandið Versnar enn
í Bretlandi. Samkvæmt síðustu
verðlagsskýrslum hefur verðlag
hækkað þar svo mikið síðustu 6
mánuðina, að það svarar til um
30% hækkunar á ársgrundvelli.
Þetta eru meiri verðhækkanir en
áður eru dæmi um þar í landi. Á
sama tíma hefur atvinnuleysið
aukizt og sterlingspundið fallið.
Aðalorsök þessarar öfugþróunar
er óróinn á vinnumarkaðnum,
sem stafar m.a. af skæruhernaði
einstakra verkalýðsfélaga. Margir
gerðu sér vonir um, að þetta
mundi lagast, þegar ríkisstjórn
Verkamannaflokksins tókst á sið-
asta ári að ná sérstöku samkomu-
lagi við heildarsamtök verkalýðs-
ins um að kauphækkunum skyldi
haldið í hófi gegn því að komið
yrði fram tilteknum félagslegum
umbótum. Þetta samkomulag átti
meginþátt i því, að Verkamanna-
flokkurinn vann umtalsverðan
kosningasigur á s.l. hausti. Menn
treystu þvi, að samkomulagið
milli ríkisstjórnar hans og verka-
lýðssamtakanna mundi tryggja
efnahagslega viðreisn. Þvi miður
hefur þetta ekki orðið reyndin.
Þrátt fyrir þetta samkomulag
hafa einstök verkalýðssambönd
knúið fram miklu meiri hækkanir
en samkomulagið rnilli ríkis-
stjórnarinnar og heildarsamtak-
anna hefur gert ráð fyrir. Þrátt
fyrir viðnámstilraunir ýmissa
helztu verkalýðsleiðtoganna og
sterkar viðvaranir ráðherra
Verkamannaflokksins heldur
þessi skæruhernaður áfram, og
samkomulag ríkisstjórnarinnar
og verkalýðshreyfingarinnar
verður meira og meira hreint
pappirsgagn.
Samtímis þessu gerist þáð i V-
Þýzkalandi, að þar sjást ótvíræð
merki um bata. Þar er verkalýðs-
hreyfingin samhent og hefur þvi
getað mótað markvissa og hóf-
sama heildarstefnu. Hún á því
meginþátt í hinu svonefnda
„þýzka undri" i efnahagsmálum. I
Bretlandi er skæruhernaður
ósamstæðrar verkalýðshreyfingar
hins vegar að leggja efnahagslífið
í rúst.“
Gætum við Islendingar ekki
eitthvað lært af þessari reynslu
granna okkar?