Morgunblaðið - 03.03.1976, Qupperneq 12

12
MÖRGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. MARZ 1976
Guðmundur H. Garðarsson um lífeyrissjóðafrumvarpið:
Að bæta úr misrétti og tryggja öldr-
uðum og öryrkjum framtíðaraflíomu
GUÐMUNDUR H. GARDARS-
SON (S) mælti 24. feb. sl. fvrir
frumvarpi sínu til laga um Líf-
e.vrissjóð tslands, sem að megin-
efni gerir ráð fvrir einum líf-
evrissjóði fvrir landsmenn alla;
að gegnumstreymiskerfi komi í
stað uppsöfnunarkerfis Í lífevris-
sjóða- og lífevrisgreiðslum, sem
gerir fært að verðtryggður lífeyr-
ir nái til allra landsmanna og
misrétti milli óverðtrvggðra og
verðtrvggðra lífevrisgreiðslna
verði úr sögunni.
Meginástæður frumvarpsins
taldi flutningsmaður eftirfar-
andi:
0 Núverandi lífeyristrygginga-
greiðslur séu ófullnægjandi og
vegna langvarandi verðbólgu
l)úi þúsundir aldraðra og iny
yrkja við ófullnægjandi og
óvissa afkomu.
0 Lífeyrisleiðréttingar núver-
andi almannatryggingakerfis
komi yfirleitt ei'tir á og séu oft
ekki í nægjanlegu samræmi
við hækkaðan framfærslu-
kostnað.
• Engin löggjöf sé til um starf-
sem i 1 í f ey rissj óð a.
0 Verðbólgan stefni hinum
óverótryggðu lífeyrissjöðum í
bráðan voða, þar sem ekki hafi
reynzt unnt að ávaxta fjár-
muni þeirra til móts við verð-
bölguvöxtinn, þann veg að þeir
fái ekki risið undir hlutverki
sínu að öllu óbreyttu.
0 Núverandí misræmi milli verð-
tryggðra og óverðtryggðra líf-
evrissjóða skapi öviðunandi
þjöðfélagslegt óréttlæti, sem
og það, að fjöldi einstaklinga
séutan lífeyrissjóðakerfis.
Við endurskipulagningu á lif-
evriskerfi landsmanna taldi
flutningsmaður, að stefna þyrfti
að eftirfarandi:
0 1. Að tryggja öllum sem eru
komnir á ellilífeyrisaldur að
lokinni starfsævi viðunandi og
mannsæmandi lífsviðurværi.
0 2. Að veita örorkulífeyrisþeg-
um öryggi og viðunandi trygg-
íngabætur.
0 3. Að auka barnalifeyri og
bæta aðstöðu þeirra, sem verr
eru settir i þjóðfélaginu.
0 4. Að tryggja konum fæðingar-
laun.
0 5. Að einfalda lífeyriskerfi
þjóðarinnar ög útrýma mis-
rétti.
Skipulagslega séð er æskilegast
að það lífeyriskerfi, sem myndað
verður, sé þannig, að fyrir þorra
manna verði ekki þörf fyrir ein-
hverja viðbótarsjóði eða kerfi til
þess að auka hin almennu rétt-
indi, sem fölk öðlast samkvæmt
þessu kerfi.
Þá er óumflýjanlegt, að kerfið
geri ráð fyrir nokkurri lífeyris-
jöfnun þannig að lífeyrishlutfall
hinna tekjulægri sé hærra en
hinna tekjuhærri
Ræðumaður rakti í ítarlegu
máli allan aðdraganda að flutn-
ingi frumvarpsins, sem væri við-
léitni til að bæta úr misrétti og
tryggja öldruðum og öryrkjum
viðunandi framtíðarafkomu.
Þetta væri hægt með skipulags-
breytingum, sem frumvarpið
gerði ráð fyrir, sem hins vegar
kæmi niður á lánamöguleikum úr
lífeyrissjóðunum.
Ræðumaður ræddi um sam-
komulag, sem nú væri orðið milli
aðila vinnumarkaðarins um líf-
eyrismál í yfirstandandi samn-
ingaviðræðum, sem væri þess eðl-
is að það væri áfangi (bráða-
birgðafyrirkomulag) að þeim
markmiðum, sem í frumvarpinu
fælust.
Eðvaró Sigurðsson (K) lýsti sig
samþykkan megintilgangi og
ákvæðum frumvarpsins, sem væri
hið merkasta, sém einstakur þing-
maður hefði lengi flutt. Að vísu
kæmu ákvæði þess í veg fyrir
lánahlutverk lífeyrissjóða, en það
tryggói verðtryggðan lífeyri til
allra landsmanna, sem væri aðal-
atriði. Frumvarpið þyrfti að skoða
v-andlega, þött vel væri unnið, og
gefa þvi þann gaum, sem það ætti
skilið.
Guðmundur H. Garðarsson
Gylfi Þ. Gíslason (A) tók í sama
streng og það gerðu einnig þing-
mennirnir Karvel Pálmason
(SKV) og Ingvar Gfslason (F)
sem allir þökkuðu flutnings-
manni frumkvæði hans og vel
grundaðar hugmyndir, sem bentu
ótvírætt á færa leið í stóru félags-
legu réttlætismáli. Matthías
Bjarnason, trvggingamálaráð-
herra, taldi og frumvarpið gagn-
merkt, þótt spurning væri, hvort
stiga ætti skrefið til fulls í einum
áfanga, þ.e. afnema með öllu láns-
hlutverk lífeyrissjóða, eða kanna
einhvern milliveg.
Þingmenn deila um prestskosningar:
Þingsályktunartillaga um nefnd til
að endurskoða veitingu prestakalla
A FUNDI sameinaðs Alþingis i
gær var tekin til fyrri umræóu
tillaga til þingsályktunar um
nefnd til að endurskoða lög um
veitingu prestakalla. Tals-
verðar umræður urðu um ti 1-
liiguna og snerust þær einkum
um hvort rétt va>ri að viðhalda
prestskosningum með þeim
hætti, sem nú tíðkast, eða
breyla þar um. Ffni tillögunnar
er á þá leið að Alþingi álykti
að kjösa nefnd 7 þingmanna,
er hafi það verkefni að endur-
skoða lög um veitingu presta-
kalla nr. 32 frá 3. nóv. 1915.
Tekið er fram að nefndin skuli
ljúka störfum fyrir 1. okt. 1976
og skal kostnaður við störf
hennar greiðast úr ríkissjöði.
Klutningsmenn tillögunnar
eru þingmennirnir Ingiberg .1.
Hannesson (S), Gunnlaugur
Finnsson (F), Ingvai' Gíslason
(F), Gylfi Þ. Gíslason (A),
Stefán Jönsson (K), Magnús
Torfí Olafsson (Sfv) og Friðjón
Þörðarson (S).
Fyrsti flutningsmaður tillög-
unnar, Ingiberg J. Hannesson
(S), mælti fyrir henni og lagði
á það áherzlu að tillagan gerði
aðeins ráð fyrir skipun nefndar
til að endurskoða lög unt veit-
ingu prestakalla. Hins vegar
hefði Alþingi áður fjallað um
breytingar á lögum um veitingu
prestakalla, fyrst á þinginu
1972—1973 og síðan hefði
frumvarpið verið endurflutt á
þinginu 1973—1974. Frumvörp-
in voru í bæði skiptin flutt af
menntamálanefnd efri deildar
að beiðni kirkjumálaráðherra
og var það í fyrra skiptið sent
víða til umsagnar en seinna
árið lagði menntamálanefnd
efri deildar til að þvi yrði visað
til rikisstjórnarinnar. 1 þessum
frumvörpum hefði verið gert
ráð fyrir þvi að núverandi
fyrirkomulag prestkosninga
yrði lagt niður en í stað þeirra
mætti velja milli tveggja leiða
við val presta. Annars vegar
var gert ráð fyrir að prestur
yrði kjörinn á kjörmannafundi,
þar sem sæti ættu sóknar-
nefndarmenn, safnaðarfulltrúi
og viðkomandi prófastur en
hins vegar gæti söfnuður kallað
prest tii þjónustu ef % sóknar-
nefndar væri þvi samþykkur
Ingiberg tók fram að Kirkju-
þing hefði a.m.k. fjórum
sinnum mælt með slíkri breyl-
i.igu og síðast samhljóða árið
1974. Presfastefna Islands
hefur á sama hátt itrekað mælt
með breytingunni og eínnig
barst nokkuð einróma álit frá
öllum héraðsfundum pröfasts-
dæmanna í landinu. Þessu næst
fór Ingiberg nokkrum orðum
um galla þá sem samfara væru
prestskosningum og benti á að
prestar ættu oft i erfiðleikum
með að flytjast milli prestakalla
nema leggja út i harðvituga
kosningabaráttu. Finnig hefði
kirkjan misst af hæfum starfs-
kröftum vegna prestskosninga-
fyrirkomulagsins.
Að lokum sagði Ingiberg það
mat flutningsmanna að Alþingi
gæti ekki lengur skotið sér
undan því að taka þessi 60 ára
gömlu lög til alvarlegrar athug-
unar og afgreiðslu.
Páli Pétursson (F) tók
næstur til máls og lýsti sig mót-
fallinn breytingum á fyrir-
komulagi prestskosninga. Sagð-
ist þingmaðurinn ekki vera til-
búinn til að afhenda öðrum
þann rétt sem hann hefði til að
velja sjálfum sér prest. Fkki
væri þó hér um að ræða vantrú
á mönnum kirkjunnar heldur
mætti Ijóst vera að ekki væri
girt fyrir átök við veitingu
prestakalla og minnti hainn á
deilur meðal kirkjunnar manna
um stefnur í trúmálum á síð-
asta ári. Siðan fór Páll nokkr-
um orðum um starf presta í
dreifbýli og sagði það skoðun
sína að ríkisvaldið legði með
prestsembættum dreifbýlinu til
mikilvægan starfskraft til að
sinna félagsmálum.
Jónas Arnason (K) lýsti yfir
andstöðu sinni við ráðstöfun
prestakalla með þeim hætti,
sem fyrri frumvörp um þetta
efni hefðu gert ráð fyrir. Hann
tók undir orð síðasta ræðu-
manns um starf presta í dreif-
býli og sagði þá einhverja nýt-
ustu þegna þessa þjóðfélags.
Jónas sagði fylgjendur breyt-
inga á prestskosningum oft
hafa á orði að þær væru skrípa-
mynd af lýðræðinu, því fólk
væri að kjósa menn, sem það
þekkti ekki en þingmaðurinn
spurði hvort því væri ekki eins
farið með alþingiskosningar.
Stefán Jönsson (K) tók undir
orð fyrri ræðumanna um hlut-
verk presta í dreifbýli. Vegna
orða síðasta ræðumanns sagði
þingmaðurinn að sá munur
væri á starfi prests og alþingis-
manns að ætlast yrði til þess að
presturinn fengi að komast til
starfs síns þurrfættur.
Gunnlaugur Finnsson (F)
vék nokkuð að löngum setutíma
presta í embætti. Þingmaður-
inn sagði það til skammar fyrir
Alþingi hvað fá mál, sem komið
hefðu frá Kirkjuþingi hefðu
verið afgreidd á Alþingi en
samkvæmt lögum ætti Kirkju-
þing að vera ráðgefandi fyrir
Alþingi, hvað snertir kirkjuleg
mál. Fndurskoðun laga um veit-
ingu prestakalla væri eitt
þeirra mála, sem Alþingi hefði
borizt frá Kirkjuþingi, og sagði
hann skoðun sina að Alþingi
gæti ekki lengur skotið sér
undan þvi að taka þetta mál til
afgreiðslu. Þá sagði þingmaður-
inn það skoðun sína að einnig
ætti að endurskoða lög um
sóknarnefndir.
Karvel Pálmason (Sfv) sagð-
ist vera algjörlega andvígur
breytingu á prestskosningum
til þeirrar áttar, sem frumvörp
um þetta efni hefðu gert ráð
fyrir. Ræddi þingmaðurinn
störf presta með tilliti tíl starfs
annarra emtiættismanna og
sagðist vilja hafa meiri áhrif á
val sálusorgara síns en t.d. lög-
regluþjóns.
Geirþrúður H. Bernhöft (S)
fagnaði framkominni tillögu og
líkti prestskosningum við slag.
Þingmaðurinn sagði prests-
kosningar ýta undir allt það
versta hjá mönnum minnti á þá
staðreynd að prestar væru einu
ríkisstarfsmennirnir, sem eiga
að vinna að sátt og samlyndi
manna en verða oft að byrja á
AIÞIflGI
því að sætta menn, sem ósáttir
urðu vegnaprestskosningar.
Helgi F. Seljan (F) ræddi
nokkuð um meðferð Alþingis á
frumvörpum um veitingu
prestakalla, sem flutt hefðu
verið á fyrri þtngum. Helgi
sagði að í prestskosningum
væri ekki eingöngu verið að
kjósa um menn heldur einnig
um stefnur í trúmálum og sagði
hann þróunina innan kirkj-
unnar stefna i átt til þröngsýni.
Einar Agústsson (F) lýsti sig
andvígan breytingum á fyrir-
komulagi prestskosninganna og
i tilefni af orðum þingmanna
um sáttasemjarahlutverk
presta minnti Finar á orð gam-
als prests, sem kunnur var á
sinni tíð, en hann sagði þegar
hann lét af prestskap: „Ég sætti
þá alla en hnefana varð ég að
nota við þá alla.“
Jónas Arnason (K) tók aftur
til máls og sagði að Kirkjuþing
ætti fyrst að athuga hvers
vegna prestskosningar vektu
upp allar lægstu kenndir lands-
manna, áður en farið yrði að
breyta kosningafyrirkomu-
laginu.
Ingiberg J. Hannesson (S)
kvaddi sér hljóðs á ný og sagð-
ist sjálfur hafa reynslu af bar-
áttu i prestskosningum á höfuð-
borgarsvæðinu. Oft vildu menn
breyta til um starfsvettvang og
koma yrði í veg fyrir að prests-
kosningar yrðu spurning um
fjármagn. Ingiberg sagði það
rétt að gera mætti ráð fyrir að
um yrði að ræða einhverja
klíkumyndun vegna vals á
prestum, þó valið yrði lagt i
hendur sóknarnefndarmanna
en presturinn ætti þó að losna
við það karp, sem nú fylgir
prestskosningum og þyrfti þá
ekki að yfirgefa söfnuð sinn til
að taka þátt í kosningabarátt-
unni. Þingmaðurinn tók fram
að aðeins hefði komið fram vilji
efri deildar þingsins við af-
greiðslu á breytingum á kosn-
ingafyrirkomulaginu en þingíð
í heild hefði ekki enn tekið
afstöðu til málsins.
Friðjón Þórðarson (S) sagði
að margir þingmenn hefðu í
umræðunum litið framhjá efni
tillögunnar en hér væri aðeins
um að ræða endurskoðun á 60
ára gömlum lögum.
Karvel Pálmason (SFV) tók
aftur til máls en síðan kvaddi
Ingvar Gíslason (F) sér hljóðs
og sagðist ekki vera ráðinn í því
hvort leggja ætti niður prests-
kosningar en hins vegar benti
margt til þess að Alþingi þyrfti
að endurskoða þessi lög. Sagði
þingmaðurinn að finna mætti
mörg dæmi þess að aldrei hefði
gróið um heilt vegna ágreinings
í prestskosningum. Þessi til-
laga, sem hér væri til með-
ferðar, væri ekki um að leggja
niður prestskosningar heldur
um að skipa nefnd til að endur-
skoða lögin. 1 lok ræðu sinnar
sagði þingmaðurinn að þannig
væri komið á Alþingi að menn
væru með allan hugann við
peningamál og efnahagsmál en
væru flutt mál tengd menn-
ingar- og félagsmálum eða
kirkjumálum settu menn upp
hundshaus.
Sígurlaug Bjarnadóttir (S)
tók þessu næst til máls og tók
undir lokaorð siðasta ræðu-
manns. Sigurlaug sagðist vera
fylgjandi þvi að tillaga þessi
næði fram að ganga en hins
vegar sagðist hún ekki vera
ákveðin í afstöðu sinni til
þeirra breytinga, sem borið
hefði á góma við þessar um-
ræður. I ræðu sinni varpaði
Sigurlaug fram þeirri hugmynd
að fram færi skoðanakönnun í
öllum kirkjum landsins, þar
sem kannaður yrði hugur
manna til breytinga á fyrir-
komulagi prestskosninga.
Einnig kom fram hjá þing-
manninum, að rétt væri að setja
í lög ákvæði um lengd starfs-
aldurs presta á hverjum stað
sem annarra opinberra embætt-
ismanna.
Að lokum tóku eftirtaldir
þingmenn aftur til máls, Gunn-
laugur Finnsson (F), Ingiberg
J. Hannesson (S), Páll Péturs-
son (F) og Jónas Arnason (K).
Að loknum umræðum var til-
lögunni visað til annarrar um-
ræðu og allsherjarnefndar.