Morgunblaðið - 03.03.1976, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. MARZ 1976
15
Háttvirta samkoma.
Naumast þarf að minna á það,
að engin bókmenntaverðlaun,
hversu ágæt sem þau kunna að
vera, geta breytt þeim verkum
sem verða þeirra aðnjótandi.
Verkin eru söm eftir sem áður,
vaxa hvorki né minnka, því að líf
þeirra er ekki undir stundargengi
komið, heldur duldum lögmálum.
Þess eru dæmi að sumir höfundar
slíkra verka láti verðlaunin stíga>
sér til höfuðs og hljóti af var-
anlegt tjón; en langflestir reyna
að halda áfram starfa sínum
eins og ekkert hafi í skorizt,
nema hvað þeir eru ef til vill
venju fremur glaðir í bragði
nokkra daga — og verða ef til
vill að sætta sig um hríð við
tafir og önnur óþægindi. Fái ís-
lenzkur höfundur bókmennta-
verðlaun sem eftir er tekið, má
hann til að mynda vera við því
búinn að frændur og vinir á
Norðurlöndum reki upp stór augu
og segi: Höfum aldrei heyrt
mannsins getió, aldrei lesið neitt
eftir hann; ellegar þá spyrji: Er
hann raunverulega til? Er þetta
ekki iygi og prettur? Öngvu að
síður verð ég að játa, að ég er Knud Engaard, forseti Norðurlandaráðs, afhendir Ölafi Jóhanni Sig-
hlynntur verðlaunum af þessu urðssyni bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs við athöfn í fyrrakvöld.
Líf skáldverka ekki
háð stundargengi held-
ur duldum lögmálum
Ræða Ólafs Jóhanns Sigurðssonar
við afhendingu Bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs
tagi, en því veldur tvennt — og
aðeinstvennt.
Sú er skoðun mín að ekkert sé
liklegra til að glæða skilning á
þjóð og efla einlægan vinarhug í
hennar garð en náin kynni af
bókmenntum hennar og listum.
Ég hef lengi litið svo; að kynning
íslenzkra bókmennta á erlendum
vettvangi sé veigamikill þáttur í
baráttu þjóðar minnar fyrir varð-
veizlu sjálfstæðis sins í viðsjálum
heimi. Lífsbarátta íslendinga
hefur ætið verið hörð, en að
undanförnu höfum vér ekki
aðeins orðið að berjast við
náttúruöflin, jarðelda, snjóflóð,
landskjálfta, heldur virðist eitt
stórveldanna stefna að þvi að
svelgja gersamlega frá oss þá lífs-
björg sem er forsenda þess að
islenzkt þjóðfélag f núverandi
mynd fái staðizt. Ég leyfi mér að
vona að verðlaun þau, sem mér
voru veitt, stuðli ekki einvörð-
ungu að þvi að Norðurlandaþjóðir
kynnist ýmsum verkum mínum,
heldur aukist jafnframt áhugi
þeirra á verkum sumra starfs-
bræðra minna, sem hefðu öngvu
síður en ég — og ef til vill-miklu
fremur — átt skilið slíka viður-
kenningu. Þrátt fyrir allt er ég
svo bjartsýnn að halda að ýmis
skáldrit íslenzkra nútímahöfunda
Kaupmannahöfn
2. marz.
NORÐMAÐURINN Arne
Hannevik dr. Phil.
kynnti Ólaf Jóhann Sig-
urðsson og verk hans við
afhendingu bókmennta-
verðlauna Norðurlanda-
ráðs f Kaupmannahöfn á
mánudagskvöld. 1 upp-
hafi ræðu sinnar sagði
Hannevik:
„Það hafa verið talsverðar
umræður í norskum, dönskum og
sænskum blöðum eftir að úthlut-
unarnefnd bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs ákvað að veita
Ólafi Jóhanni Sigurðssyni verð-
launin fyrir ljóðabækur hans ,,Að
nýja norræna þýðingarmiðstöð
muni hjáipa til við að bæta úr því
eins og við vonum að það verði
einnig til að auka þekkingu okkar
á þeim bókmenntum, sem
skrifaðar eru í Færeyjum, Á
Grænlandi og meðal Sama.
Ölafur Jóhann Sigurðsson, sem
er 58 ára gamall, er þriðja ljóð-
skáldið, sem fær þessi verðlaun,
og hann er jafnframt það fyrsta
sem ekki er sænskt. Fyrri verð-
launahafar voru Gunnar Ekelöf
og Karl Vennberg. Það er allt
önnur og einfaldari ljöðlist sem
Ólafur stundar. Hann notar oft
hefðbundin ljóðform, myndræn
án þess að vera flókin, nema
þegar hann grípur til kenninga.
„Ljóð Ölafs höfða
til lesandans af
hógværum innileik....”
Avarp dr. Hanneviks við afhendingu tókmenntaverðbunanna
laufferjum" og „Að brunnum".
Umræðurnar hafa ef til vill
einkennzt af meiri gagnrýni en
vanalega. Ég held ekki að taka
skuli þessar umræður allt of
alvarlega. Bókmenntalegt mat
verður alltaf umdeilt. En við-
brögðin voru á afmörkuðu sviði.
Verðlaunahafinn var greinilega
óþekktur meðal margra norrænna
bókmenntagagnrýnenda og það
sýnir hversu lítið við vitum, sem
búum á hinum Norðurlöndunum,
um það sem er að gerast í íslenzk-
um bókmenntum. Það er mikið
vandamál og við vonum að hin
Hann grípur einnig oft til beinnar
ræöu. Það er ekkert vandamál að
skilja hvað hann er að fara í ljóð-
um sínum. En það er ekki eins
auðvelt að skilja ljóð hans. Þau
eru laus við allt málskrúð. Þau
höfða til lesandans af hógværum
innileik, rödd sem næstum
hvislar leyndardómum sínum i
eyru eftirvæntingarfulls lesanda.
Þess vegna krefjást þau í heiðar-
leika sínum mikillar athygli af
hálfu lesandans. Annars gæti
maður auðveldlega fallið í þá
gryfju að halda að þau væru
einfaldari en raunin er.“
megni að örva raunverulegan
vinarhug í garð dvergþjóðar, sem
á við ofurefli að etja.
í annan stað hlýt ég að líta svo
á, að verðlaunaveiting þessi
heiðri með nokkrum hætti is-
lenzka alþýðumenningu eins og
ég nam hana á barnsaldri í föður-
húsum og eins og ég hef verið að
kynnast henni og njóta hennar
allt til þessa dags hjá mörgu
góðu fólki bæði í sveitum og
þéttbýli. Það yrði efni i langa
bók, ef reynt yrði að gera við-
hlítandi grein fyrir þessari
sérstæðu menningu, svo marg-
þætt er hún og djúprætt. Ég vil
einungis taka undir það sem
oft hefur verið bent á, að hún
norrænni lífSvizku og kristindómi
eins og hann birtist með
fegurstum hætti á Nýjatestament-
inu, saman slungin úr sigildum
bókmenntum og aldalangri
reynslu kynslóðanna, innilegum
tengslum þeirra við harðbýlt
land, þjáningum þeirra og bar-
áttu, gleði þeirra og sorg, hug-
dirfsku þeirra og þrautseigju.
Þessi alþýðumenning innrætti
lotningu fyrir sjálfu sköpunar-
verkinu, glæddi ást á sögum og
kvæðum, hvatti blásnauða menn,
sem áttu öngvan kost á skóla-
menntun, til að afla sér af sjálfs-
dáðum nokkurrar fræðslu og
þekkingar. Hún kenndi það að
Framhald á bls. 31.
„...þar sem tónlistin
og þögnin verða hugg-
un manneskjunnar”
Atli Heimir Sveinsson, tónskáld, ásamt forseta Norðurlandaráðs, Knud
Engaard, eftir að afhending tónlistarverðlauna Norðurlandaráðs hafði
farið fram.
Ræða Atla Heimis
Sveinssonar, tón-
skálds, við afhendingu
tónlistarverðlaun a
Norðurlandaráðs
Hér fer á eftir þakkar-
ræða Atla Heimis Sveins-
sonar, tónskálds, sem
hann flutti er honum
voru afhent tónlistar-
verðlaun Norðurlanda-
ráðs f Kaupmannahöfn í
fyrrakvöld. Snörun af
dönsku er Morgunblaðs-
ins:
„Virðulega samkoma.
Fyrir mig er viðtaka verðlauna
sem þessara ný og alveg einstök
reynsla. Mér er ljóst að viður-
kenning af hvaða tagi sem er ger-
ir hvorki tónverk betra né
verra, —þvi síður höfund þess. 3
einu af ljöðum sínum segir ís-
lenzka ljóðskáldið Steinn Steinarr
að heimurinn greiði fyrir verk í
öfugu hlutfalli við verðmæti
þeirra. Eg tek ekki þessa afstöóu
ef hún á að vera alhæfing, en mér
þykir þó oft sem hún hafi að
geymasannleikskjarna. Égget að-
Kaupmannahöfn
2. marz
Frá blaðam. Mbl.,
Pétri J. Eiríkssyni.
SVlINN Hans Astrand talaði um
Atla Heimi Sveinsson við afhend-
ingu tónlistarverðlaunanna og
sagði meðal annars:
„Sjöttu norrænu tónlistar-
verðlaunin hafa komið í hlut
í tónlistarskóla i Reykjavík og
stúdentspróf fór Atli Heimir
utan, ekki í vesturátt eins og svo
margir íslenzkir listamenn, held-
ur til suðurs, til Kölnar. Hann
segir sjálfur um það: „Eg held ég
hafi verið mjög heppinn — ég
upplifði nýjustu straumana í
Kölnar- eða Darmstadtskólanum
og um leið fékk ég hefðbundna
handverkskennslu við tónlistar-
Atli Heimir hefur
sitt eigið tónmál
Avarp Hans Astrand við afhendingu Tónlistarverðlaunanna
íslenzks tónskálds. Er það bara af
réttlætisástæðum? Nei. Það er
ekkert sem bendir til svo ólist-
rænna forsendna. Nú er til ung
kynslóð íslenzkra tónskálda, sem
ekki stendur aðeins jafnfætis
norrænum tónskáldum, heldur og
tónskáldum alls heimsins og
henni tilheyrir ekki sízt verð-
launahafi okkar, Atli Heimir
Sveinsson, sem er 37 ára gamall.
Það er kannski að taka að sér
föðurhlutverk að ætla að lítið sé
vitað um Atla Heimi en að drepa
lítillega á lærdómsgöngu hans
getur ef til vill gefið bakgrunn
þess verks, sem hann er verð-
launaður fyrir. Eftir tönlistarnám
háskólann, sérstaklega hja
Gunter Raphael.“ Hér eru vafa-
laust sögð mikilvægustu atriðin
um byrjunina en það er vegurinn
úr Kölnarskólanum sem er mest
spennandi. Einnig um þann veg
hefur Atli Heimir sagt það sem
mestu skiptir, um stílbreyting-
una, sem felur í sér mörg önnur
atriði en áberandi serialisma,
pluralisma í framsetningunni og
einnig hljóma sem ekki eru valdir
eftir ströngum reglum, heldur
hafa inni að halda jafnt gamla
sem nýja, fagra sem ljóta, grófa
sem fina hljóma. Atli Heimir
hefur með öðrum orðum sitt eigið
tónmál."
eins vonað að framtíðin muni
leiða i ljós að ákvörðun dóm-
nefndar i þetta sinn hefi ekki
verið allt of „absúrd". Og um leið
þakka ég Norðurlandaráði fyrir
þann heiður sem mér hefur verið
sýndur.
Gildi verðlaunanna felst
meðal annars í því að athygli
fólks beinist að tónskáldinu og
verkum þess. Kannski einnig að
þeim kringumstæðum sem það
býr við og vinnur í. Það er von
mín að þessi verðlaunaúthlutun
muni leiða til þess að aukinn
áhugi skapist á Norðurlöndum á
islenzku tónlistarlifi.
Frá fornu fari hefur Island ver-
ið hefðbundið menningarland,
einkum á bókmenntasviðinu.
Önnur listform héldu innreið sína
Framhald á bls. 31.