Morgunblaðið - 02.06.1976, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. JUNI 1976
13
NORSKA fréttastofan NTB
birti I gærkvöldi langa frásögn
af aðdraganda samninganna
milli Bretaog Islendinga í fisk-
veiðideilunni undir fyrirsögn-
inni: „Diplomati“. Þar segir
meðal annars: Samningaum-
leitanir á bak við tjöldin — I
nokkurskonar Kissingerstfl —
hafa unnið þýðingarmikinn sig-
ur með þvf að binda enda á
þriðja þorskastrfðið, sem hefur
gjörspillt sambandinu milli
NATO-bandamanna f sjö
mánuði. Fréttir um málið hafa
lekið út eriendis, en ekkert
hefur sfazt út f Osló, þar sem
blöðin hafa á sinn hátt látið
ógjört að skrifa um það, sem
þau vissu að gerðist á bak við
tjöldin.
Það er vitað mál að Knut
Frydenlund utanríkisráðherra
og helztu samstarfsmenn hans
hafa átt merku hlutverki að
gegna sem miðlarar í deilunni.
Fyrir það fengu Frydenlund og
utanríkisráðuneytið þakkir
Knut Frydenlund
„Er hægt að hugsa
sér þetta eða hitt...?”
bæði frá Anthony Crosland
utanríkisráðherra og Einari
Ágústssyni utanríkisráðherra.
Á einu stigi deilunnar hélt
Frydenlund til Brtissel og lagði
eftirfarandi tillögu fyrir starfs-
bræður sina hjá hinum NATO-
ríkjunum: NATO-ríkin ættu að
slá saman i sameiginlegan sjóð
til að greiða brezkum togurum
það fjárhagslega tap, sem þeir
yrðu fyrir ef þeir væru kallaðir
heim frá Islandsmiðum meðan
samningaviðræður færu fram.
Hugmyndinni var mjög vel
tekið, en áhuginn smá dofnaði
og hugmyndin leið út af þegar
til þess kom að tala um fjárveit-
ingar.
Mesta vandamálið meðan á
deilunni stóð var sú stefna
íslendinga að þeir vildu ekki
heyra nefndar sáttatilraunir.
Bretar vildu heldur ekki fallast
á hlutverk Noregs, þvi þeir
álitu Norðmenn of mikla
íslandsvini, enda hafði norski
utanrikisráðherrann meðal
annars krafizt þess að freigát-
urnar yrðu kallaðar heim áður
en viðræður gætu hafizt.
Noregur var því aldrei beðinn
að taka að sér málamiðlun
meðan á deilunni stóð.
Samkomulagið
talið mikill
sigur fyrir
Frydenlund
Framlag Frydénlunds utan-
ríkisráðherra lá þó engu að síð-
ur í miðlun. Hann fór til dæmis
til islendinganna og sagði að
Norðmenn gætu ímyndað sér að
Bretar gætu hugsað sér þetta
eða hitt varðandi ákveðið
vandamál í sambandi við
þorskastríðið, og svo endurtók
hann söguna við Breta um það
hvað Norðmenn gætu ímyndað
sér að islendingar gætu hugsað
sér í málinu.
Kosturinn við þetta er aug-
ljós. Aðilar fá nefnilega tæki-
færi til að tjá sig sammála eða
ósammála þeim hugmyndum,
sem fram koma, og þannig næst
óformlegt samband þeirra á
milli.
Á einu stigi þorskastríðsins
varð ljóst að ekki fengist lausn,
sem byggði á ákveðnu þorsk-
veiðimagni. Þá komu Norð-
menn inn hugsuninni um að
byggja lausnina á ákveðnum
togarafjölda, en sú varð einnig
lausnin.
Nú hafði málið þróazt svo að
nauðsynlegt var að aðilar
kæmu saman til að reyna að
knýta saman lausn. Var Bretum
ráðlagt að kalla heim togarana
og ákveða hvenær samningavið-
ræður gætu farið fram. Þá kom
að ráðherrafundi NATO, og af
tilviljun tókst að láta aðilana
hittast. Á lokasprettinum tók
svo franska sendiráðið í
Reykjavik þátt í tilraununum.
Þessar tilraunir Norðmanna
lentu oft í vanda vegna seink-
ana, eins og við forsætisráð-
herraskiptin í Bretlandi, innan-
ríkisvandamála hjá báðum aðil-
um, og árekstra á miðunum.
Þegar hér var komið hafði
afstaða Breta breytzt. Tilraunir
Noregs til að fá NATO til að
greiða brezku togurunum upp-
bætur höfðu sannfært brezku
stjórnina um að ríkisstjórnin i
Osló vildi leysa deiluna eftir
beztu leiðum.
Sýrlenzk inn-
rás í Líbanon
Beirut og Jerúsalem, 1. júní AP NTB
FJÖLMENNT herlið frá Sýrlandi
gerði f dag innrás I Lfbanon á
tveimur stöðum og beindist inn-
rásin að þvf er virtist að þvf að
stöðva bardaga kristinna og
múhameðstrúarmanna.
Fregnum ber ekki saman um
mannfjölda í innrásarliðinu en
samkvæmt upplýsingum
palestfnskra flóttamanna var hér
um að ræða 9.000 manna her og
rúmlega 200 skriðdreka. Banda-
rfskar heimildir gera minna úr
innrásinni og segja að aðeins hafi
verið um nokkur hundruð
hermanna að ræða.
Innrásinni hefur verið illa
tekið í Israel og sagði Yigal Allon
utanrfkisráðherra við fréttamenn
f Jerúsalem f dag að tsrael yrði
áfram að áskilja sér rétt til af-
skipta f Lfbanon ef innrás Sýr-
lendingayrði haldið áfram.
Samkvæmt palestínskum heim-
ildum hófst innrásin með þvi að
2.000 manna sýrlenzkur her og 60
sovézksmiðaðir skriðdrekar af
gerðunum T54 og T62 ruddust
inn yfir landamærin nyrzt í Líb-
anon. Tókst innrásarhernum að
rjúfa umsátur múhameðstrúar-
manna um bæina Andket og
Qibyat, sem kristnir menn byggja.
Seinni innrásarsveitin réðst yfir
landamærin um miðbik landsins
austur af Beirut til að rjúfa um-
sátur um borgina Zahle, er hún er
fjölmennasta borg kristinna
manna, með um 50 þúsund fbúa,
og aðeins um 40 km fyrir austan
Beirut. Var hér um 7.000 manna
innrásarlið að ræða og 150 skrið-
dreka.
Að sögn palestinsku fréttastof-
unnar WAFA setti innrásarher-
inn upp vegatálma og afvopnaði
þá palestinska skæruliða og vopn-
aða líbanska vinstrimenn, sem til
náðist.
Ekki hefur komið til neinna
stórátaka í innrásinni.
Harðir jarð-
skjálftar
Tókió, i. júni — AP
KlNVERSKA fréttastofan
Hsinhua hefur skýrt frá þvf að
harðir jarðskjálftar hafi mælzt í
vesturhluta Yunnan héraðs við
landamæri Burma sfðastliðinn
laugardag. Skjálftarnir voru
tveir, og mældist sá fyrri 7,5 stig á
Richterskvarða, en sá seinni 7,6
stig.
Ekki minnist fréttastofan neitt á
manntjón i þessum skjálftum, en
segir að kínverskir jarðskjálfta-
fræðingar hafi spáð fyrirfram um
hræringarnar. Hafi því verið unnt
að grípa til varúðarráðstafana,
sem verulega hafi dregið úr tjóni.
EBE vill fisk-
veiðisamninga
Brussel 1. júni. NTB.
Á FUNDI utanrfkisráðherra
Efnahagsbandalagsrfkjanna f
Brússel f dag sagði Roy Hatters-
ley vara-utanrfkisráðherra Bret-
lands, að tækjust samningar milli
Bretlands og Islands um bráða-
birgða fiskveiðisáttmála, sem
gilda ætti til 1. desember í ár,
þyrfti að ganga frá sameigin-
legri fiskimálastefnu bandalags-
ins fyrir þann tfma, og einnig að
ljúka samningum um fiskveiðar
innan lögsögu annarra rfkja.
Engin niðurstaða fékkst i um-
ræðum ráðherranna um stefnu
Svikasamníngar og uppgjöf
segja brezkir togaramenn
bandalagsins í fiskimálum, en
Hans-Jiirgen Wischnewski aðstoð-
ar utanríkisráðherra Vestur-
Þýzkalands hvatti til að því máli
yrði hraðað.
„Það verður fljótlega að koma á
samningaviðræðum um gagn-
kvæm réttindi til fiskveiða innan
200 mílna lögsögu við Kanada,
Noreg og island," sagði
Wischnewski. „Þessi lögsaga
verður væntanlega samþykkt á al-
þjóða hafréttarráðstefnu Samein-
uðu þjóðanna, og ef ekki viðræð-
ur hefjast fljótlega, eigum við á
hættu einhliða útfærslu við
Kanada og Noreg," sagði hann.
Framkvæmdastjórn Efnahags-
bandalagsins fékk ekki umboð á
fundinum til að hefja strax við-
ræður við fulltrúa annarra ríkja.
en ráðherrarnir ákváðu að ræða
málið á ný á næsta utanrikisráð-
herrafundi bandalagsins, sem
verður i Luxembourg 28. júni.
London, 1. júni. Rcuter.
VIÐBRÖGÐIN f Bretlandi við
lausn þocskastrfðsins létu ekki á
sér standa. Talsmenn fiskiðnaðar-
ins, sjómanna og útgerðarmanna
sögðu samninginn vera „svika-
samning" og „uppgjöf", en tals-
manni togaraeigenda varð að
orði: „Við bjuggumst við því
versta. Þetta er það versta.“
Talsmaður togaraeigenda sagði
að áhrif þessa samnings yrðu svip-
uð og ef 60 verksmiðjur hættu
skyndilega starísemi. „Þetta er
hörmulegt áfall fyrir hvaða iðnað
sem er, en verður sérstaklega erf-
itt fyrir starfsmenn togaraiðnað-
arins, sem þegar hefur orðið fyrir
miklu tjóni undanfarið hálft ann-
að ár.“
Anthony Crosland utanríkisráð-
herra, sem undirritaði samkomu-
lagið í Ósló, sagði fyrr í dag að
báðir aðilar hefðu gagnrýnt sam-
komulagið og sagt það vera svika-
samninga, en það benti til þess að
meðalvegurinn hefði verið farinn.
..Ég lít ekki á samkomulagið sem
uppgjöf annars aðilans, heldur
sem sigur heilbrigðrar skynsemi
beggja aðila.“
Patrick Wall þingmaður ihalds-
flokksins var á öðru máli, og sagði
að samningurinn væri „svik rikis-
stjórnarinnar í garð úthafstogara-
hafnanna."
Talsmenn brezka . togaraeig-
endafélagsins áætla að samkomu-
lagið leiði til atvinnuleysis 1.500
sjómanna — og að minnsta kosti
7.500 stöður tengdar sjávarútveg-
inum f landi muni glatast. „Það
gætu fleiri en 9.000 misst atvinn-
una,“ sagði talsmaður útgerðar-
manna. Hann sagði að undanfarið
hálft annað ár hefði úthafsflotinn
minnkað svo að 1.400 sjómenn
hefðu misst atvinnuna, og urðu
þessir menn að leita sér nýs lífs-
viðurværis eða lifa á atvinnuleys-
isbótum. Samkvæmt fyrra land-
helgissamningi hafi, 139 brezkir
togarar haft veiðilðyfi við island
og gátu þeir aflað 130 þúsund
tonna á ári. Nýja samkomulagið
takmarkar fjöldann við 24 á dag,
og hámarksafii þeirra á sex mán-
uðum færi ekki yfir 30 þúsund
tonn. „Við munum krefjast ríkis-
uppbóta,“ sagði talsmaðurinn.
„Eftir þetta grimmúðlega verð,
sem island hefur látið okkur
greiða, munum við vænta þess að
dregið verði úr veiðum íslendinga
við okkar strendur.“
Talsmaður yfirmanna á togur-
um í Grimsby, Dave Hawley,
sagði: „Margir togarasjómenn
segja þetta svikasamninga og
uppgjöf. Viðbrögð min eru
skelfing. Það eru erfiðir dagar
framundan f Grimsby," sagði
Hawley, en Grimsby er einmitt
kjördæmi Croslands.
ihaldsþingmaðurinn Michael
Brotherton sagði að sig „hryliti
við þessari algjöru uppgjöf utan-
rikisráðherrans í Ósló. Maður
hlýtur að spyrja, um hvað var
þorskastríðið eiginlega? Var það
til þess að komast að svona sam-
komulagi, eins og undirritað var i
dag, sem heimiiar brezkum tog-
aramönnum mun minna athafna-
frelsi og mun minni afla en feng-
izt hefði ef við hefðum gengið að
tilboði islands um 65 þúsund tonn
ifyrra?“
ERLENT