Morgunblaðið - 15.10.1976, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. OKTÖBER 1976
23
reynslu sinni af Callaghan að nú myndi
rofa til. Ekki batnaði ástandið er ljóst varð
hvern Callaghan gerði að eftirmanni sín-
um í utanríkisráðherraembætti. t það
embætti settist Anthony Crosland þing-
maður og í grein í Morgunblaðinu, þar
sem blaðið kynnti þennan nýja andstæð-
ing og utanrikisráðherra Breta fyrir les-
endum sinum — var fyrirsögnin: „Harður
mótherji í landhelgismálinu". Menn
bjuggust ekki við miklu af þessum nýja
ráðherra, sem þar að auki var þingmaður
fyrir Grimsby. Menn minntust einnig um-
mæla Croslands frá 4. október 1975, er
hann hótaði veiðum innan 50 milna mark-
anna gömlu, en það var þá harðorðaðsta
yfirlýsing brezks ráðherra um fiskveiði-
deiluna og eins og Matthias Bjarnason
sjávarútvegsráðherra sagði: „Alvarleg til-
raun til að stórspilla fyrir samningum.“
Síðari hluta apríl var Roy Hattersley
staddur i Osló. Þar átti hann þá viðræður
við Knut Frydenlund, en fundir þeirra
urðu árangurslausir. 1 viðtali við Morgun-
blaðið sagði Frydenlund, að hann gæti
ekki skýrt frá viðræðum sínum efnislega,
en hann kvað Hattersley hafa skýrt frá
sjónarmiðum rikisstjórnar sinnar. Jafn-
framt kvað hann málamiðlun Norðmanna
ekki tímabæra, þar sem Islendingar hefðu
hafnað þriðja aðila. Hattersley sagði við
komuna til London frá Ósló að Norðmenn
væru mjög áhugsasamir um lausn deil-
unnar bæði sem aðildarríki í NATO og
eins sem eitt Norðurlandanna.
Þjóðverjar
þrýsta á
í samkomulaginu við Vestur-Þjóðverja
var ákvæði í samningnum um það að ef
bókun sex um tollaivilnanir íslendinga
hjá Efnahagsbandalaginu hefði ekki tekið
gildi innan 5 mánaða frá undirskrift,
myndu samningarnir um veiðiheimildir
Þjóðverja í íslenzkri fiskveiðilandhelgi
verða frestað með sérstakri tilkynningu
íslenzku ríkisstjórnarinnar. Fyrsti dagur-
inn, sem heimilt var að lýsa yfir frestun
samningsins var 28. apríl. Ríkisstjórnin
ákvað þá að krefja þýzku ríkisstjórnina
um greinargerð um gang mála innan EBE,
en fresta nánari ákvarðanatöku. Jafn-
framt lýsti Austin Laing þvi að á meðan
Bretar segðu nei innan Efnahagsbanda-
lagsins, gætu Þjóðverjar ekkert aðhafzt.
„Þjóðverjar hefðu vafalaust gert það sem
í þeirra valdi stóð til þess að vinna fyrir
Islendinga," sagði Laing, en bætti þvi við
að þau viðskipta- og tollakjör, sem bókun
sex hefði í för með sér fyrir Island væru
allt of mikilvæg til þess að Bretar létu þau
af hendi eins og ástand mála væri.
ísinn brotinn á
Nato-fundi í Ósló.
Og þannig leið hver vikan og mánuðir.
Sama ófremdarástandið var á miðunum og
þóttu það nú ekki lengur fréttir, þótt þar
yrðu hörkuárekstrar. Allir virtust biða
eftir þvi að eitthvað enn meira og verra
gerðist. Ástandið var nánast óþolandi —
það fannst báðum aðilum, en stoltið var
mikið og menn vildu ekki ræðast við.
Forsenda þess að íslendingar settust að
samningaborði var sú að brezki flotinn
færi á brott. Bretar neituðu að kalla her-
skipin til baka, nema Islendingar lofuðu
að áreita ekki togarana. Slíkt loforð vildu
Islendingar ekki gefa — varðskipin yrðu
að halda uppi islenzkri löggæzlu og sjá um
að íslenzk lög yrðu virt. Og þar með var
sjálfheldan algjör.
En 20. maí var utanríkisráðherrafundur
Atlantshafsbandalagsins haldinn i Ósló.
Nú opnuðust augu manna og ef til vill var
möguleiki á að þar yrði unnt að opna
viðræður. Það reyndist einnig, sem menn
höfðu vænzt. Fiskveiðideila Islands og
Bretlands varð eitt af meginefnum fund-
arins í Ósló og blöð sýndu því máli sérstak-
an áhuga.
Strax og Crosland kom til Osló átti hann
fund með Frydenlund og þar kom hann á
framfæri þeirri ósk að fá að hitta Einar
Ágústsson. Seint um kvöldið kom Cros-
land ásamt föruneyti heim á Grand Hotel i
Osló, þar sem Einar Ágústsson bjó. Áttu
ráðherrarnir þar viðræður og skiptust á
skoðunum. Daginn eftir hittust þeir aftur
og áttu þá með sér óformlegan fund. Eftir
hann sagði Einar Ágústsson að honum
fyndist vera breyttur tónn í Bretum og
greinilega væri vilji fyrir hendi hjá Cros-
land til þess að leysa deiluna.
Um þessar mundir var haldinn i Finn-
landi fundur norrænna samstarfsráðherra
og sat Geir Hallgrimsson þann fund. Eftir
þessa tvo fundi Einars og Croslands birtist
Geir Hallgrímsson forsætisráðherra
Einar Ágústsson, utanríkisráðherra, kemur á ráðherrafund Atlantshafsbandalagsins I Brússel ( desember 1 975
en á þessum fundi varS mikiS fjaSrafok vegna ofbeldis Breta á íslandsmiðum. í fylgd með ráðherranum
er Tómas Tómasson, sendiherra íslands hjá NATO.
skyndilega og óvænt í Osló og þriðji fund-
urinn með Crosland var haldinn. Geir
Hallgrímsson sagði þá í samtali við
Morgunblaðið: „Við Einar höfðum gert
ráð fyrir því að hittast hér og ræða við
Knut Frydenlund og Joseph Luns, en þeg-
ar Anthony Crosland frétti af komu
minni, óskaði hann eftir þvi að ræða við
okkur báða. Um efni fundarins get ég
sagt, að hvor aðili skýrði sin sjónarmið.
Við lögðum áherzlu á, að samningaviðræð-
ur gætu ekki farið fram, fyrr en herskipin
væru farin út úr fiskveiðilandhelginni."
„Bretar eiga nú næsta leik,“ sagði Geir
Hallgrímsson forsætisráðherra.
I London var viðræðunum í Osló lýst
sem þeim árangursríkustu til þess tima og
Kissinger sagðist hafa sagt við Crosland
að Bandaríkjastjórn liti svo á að leysa ætti
fiskveiðideiluna á þann hátt, sem tslend-
ingar gætu sætt sig við. Þá gerðist það að
Frjálslyndi flokkurinn brezki birti
stuðningsyfirlýsingu við tsiendinga og
kvað Breta siðferðislega réttlausa innan
200 milnanna.
Algjör þögn í
nokkrar vikur.
Mikil forvitni var um það, hvað farið
hefði á milli Islendinga og Breta i Osló.
Voru samningar að takast eða ekki? Held-
ur sýndist mönnum sem andrúmsloftið
hefði létzt, en engin vissa fékkst. Aðeins
voru gefnar út fremur loðnar yfirlýsingar
i London og Reykjavik og brezkir blaða-
menn, sem gefizt höfðu upp í London,
komu til Reykjavíkur í von um að geta tint
þar upp einhvern leka. En allt kom fyrir
ekki. Síðan fór Crosland og hélt fundi með
fulltrúum brezka fiskiðnaðarins. Eitthvað
var að gerast, en ekkert var látið uppi um
gang fundanna eða hvað þar var rætt um.
Loks 27. maí birti Morgunblaðið það sem
kallað var „hugmyndir um lausn land-
helgisdeilu". Þar var gert ráð fyrir veiði-
heimild til handa 24 togurum fram til 1.
desember, Bretar virtu friðunarsvæði og
bókun sex tæki gildi. Togararnir mættu
siðan veiða upp að 20 til 30 milum.
Samninpar takast
í Osló.
Ríkisstjórnin ákvað loks, að tveir ráð-
herrar færu til samningaumleitana við
Breta í Ósló. Grundvöllurinn að samkomu-
laginu hafði sem sé verið lagður á NATO-
fundinum nokkrum dögum áður. Islend-
ingar vildu nú setjast að samningaborði,
en með ákveðnum skilyrðum þó. Herskip-
in yrðu að fara út. Ennfermur mun rikis-
stjórnin hafa ákveðið að semja ekki, nema
ákveðin atriði næðust til viðbótar, m.a. að
Bretar viðurkenndu 200 milurnar eftir 1.
desember. Þetta mikilvæga atriði fékkst
og fram að kvöldi 1. júní. Fimmdálka
fyrirsögn á fórsíðu Morgunblaðsins, þar
sem niðurstöður samninganna i Osló eru
tilkynntar hljóðaði svo: „Stórsigur fyrir
málstað Islands: BRETAR VIÐUR-
KENNA 200 MlLUR." Geir Hallgrímsson
forsætisráðherra sagði í viðtali við
Morgunblaðið, að Bretar gætu nú ekki
framar beitt herskipum innan islenzkrar
fiskveiðilögsögu, þar sem full viðurkenn-
ing þeirra á 200 milunum lægi nú fyrir.
Einar Ágústsson og Anthony Crosland
skiptust á skjölum varðandi samkomulag-
ið og þar með var það fullgilt. „Málstaður
Islands hafði sigrað“ — sagði í forystu-
grein Morgunblaðsins.
En örlögin eru stundum kaldhæðin. Sé
Morgunblaðinu flett er á forsíðu þess að-
eins viku siðar frétt um að Efnahags-
bandalagið synji Bretum um 50 milna
einkalögsögu. Barátta Breta innan EBE
var að komast í hámæli. Þar virtust Bret-
um koma rök tslendinga gegn þeim sjálf-
um skömmu áður að góðu haldi. Hvernig
gátu hin ýmsu lönd innan Efnahagsbanda-
lagsins boðið Bretum upp á þá firru, að
þau ættu hefðbundinn rétt til fiskveiða
upp að ströndum Bretlandseyja. Fárán-
legt!?
Roy Hatte.aley og Edward Bishop, samningamenn Breta, fara frá Reykjavfk f fússi eftir að slitnað hafði upp
úr samningáviSræðum 17. nóvember 1975.