Morgunblaðið - 12.11.1976, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1976
JlfofgttltÞlfKfeÍfr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Áni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sfmi 10100
Aðalstræti 6, sfmi 22480
Áskriftargjald 1100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.00 kr. eintakið.
Könnunarviðræður
Igaer kom hingað til lands
Finn Olav Gundelach,
danskur maður, sem sæti á í
stjórnarnefnd Efnahagsbanda-
lagsins, í þvi skyni að eíga
könnunarviðræður við íslenzka
ráðamenn um hugsanlega
samninga milli íslands og EBE
um áframhaldandi veiðar
brezkra togarar hér við land
Mun hann í dag eíga viðræður
við þá Einar Ágústsson, utan-
ríkisráðherra, og Matthías
Bjarnason, sjávarútvegsráð-
herra. Það hefur verið tekið
skýrt fram, að viðræður þessar
eru einungis könnunarviðræð-
ur en ekki samníngaviðræður.
Gundelach mun gera islenzku
ráðherrunum grein fyrir við-
horfum Efnahagsbandalagsins
og hinni nýju fiskimálastefnu
þess Það er í sjálfu sér undir-
strikun á þeim þáttaskilum,
sem orðin eru i landhelgismál-
um okkar íslendinga, að nú er
það ekki lengur brezkur ráð-
herra, sem kemur til íslands
með óskir um veiðiheimildir
fyrir brezka togara, heldur
Dani, sem kemur fram sem
talsmaður Efnahagsbandalags-
ins í heild sinni en ekki Breta
sérstaklega. Önnur megin-
breyting, sem orðið hefur í
þessum efnum, er auðvitað sú,
að Bretar eru með samningi
skuldbundnir til þess að hverfa
með togara sína á brott frá
íslandsmiðum hinn 1. desem-
ber n.k. nema þeir eða öllu
heldur Efnahagsbandalagið
fyrir þeirra hönd nái samkomu-
lagi við íslenzk stjórnvöld.
Þetta tvennt er undirstrikun á
þeím árangri, sem náðst hefur í
landhelgismálinu á þeim tveim-
ur árum, sem núverandi ríkis-
*
stjórn hefur verið við völd, en
sá árangur er í einu orði sagt
gífurlegur.
Bersýnilegt er, að Efnahags-
bandalagið mun óska eftir
áframhaldandi veiðiheimildum
fyrir brezka togara hér við land
eftir hinn 1. desember n.k. Um
þá væntanlegu ósk er það eitt
að segja, að rikisstjórnin hefur
tekið skýrt fram, að engar
veiðiheimildir komi til greina
eftir 1 desember fyrír brezka
togara nema íslendingar telji
sér hag í að gera samninga um
gagnkvæmar veiðiheimildir,
þ.e., að í stað þess að þeir fái
að veiða á okkar fiskimiðum fái
okkar fiskiskip heimild til að
veiða á þeirra fiskimiðum.
Enginn getur lagt dóm á það,
hvort slíkir samningar um
gagnkvæmar veiðiheimíldir eru
hagstæðir eða óhagstæðir fyrir
okkur íslendinga á þessu stigi
málsins. Þess vegna hljótum
við að hlusta á það, sem
Gundelach hefur að segja, og
meta þau boð, sem hann kann
að gera. Við eigum að skoða
þau hugsanlegu boð með
algerlega opnum huga og
binda okkur ekki fyrirfram með
samningum eða móti samning-
um. Hér verða hagsmunir
okkar íslendinga einir að ráða
Ef dæmið lítur þannig út, að
hagstætt sé fyrir okkur að fá
aðgang að fiskimiðum EBE eftir
að bandalagið hefur fært út í
200 sjómilur um næstu áramót
þá á afstaða okkar að vera
jákvæð Ef niðurstaða á skoðun
málsins verður hins vegar sú,
að það skipti minna máli fyrir
okkur að fá aðgang að fiski-
miðum EBE en að losna alveg
við brezku togarana þegar í
stað hlýtur afstaða okkar að
verða neikvæð
Fyrirsjáanlegt er, að þær
breytingar eru að verða á fisk-
veiðum og fiskvinnslu þeirra
þjóða, sem stundað hafa fiski-
miðin á N-Atlantshafi, að það
mun á næstu árum og áratug-
um falla í okkar hlut í vaxandí
mæli að sjá nágrannaþjóðum
okkar í V-Evrópu fyrir fiskmeti.
Þannig á það líka að vera. Það
er eðlileg verkaskipting. Þetta
eru okkar auðlindir og það er
sjálfsagt, að við hagnýtum þær
til hagsbóta fyrir okkar þjóð um
leið og við sjáum nágrönnum
okkar fyrir hollri fæðu. Það er
og í sámræmi við þá hugsun,
sem liggur að baki öllu starfi og
skipulagi Efnahagsbandalags-
ins, að slik verkaskipting verði
Þess vegna geta forráðamenn
EBE ekki annað en fagnað því,
að við íslendingar erum reiðu-
búnír til þess að selja EBE-
löndum fisk.
Þau erlendu fiskiskip, sem
enn eru að veiðum innan 200
milna markanna, eru leifar frá
liðnum tíma. Hversu svo sem
fer um veiðar brezkra togara
hér við land verða þýzkit, bel-
giskir, færeyskir og norskir tog-
arar og bátar að veiðum hér
fram eftir næsta ári. En sá tími
er ekki langt undan, að við
íslendingar sitjum einir að auð-
lindum hafsins i kringum okk-
ur. Það er auðvitað árangur
langrar baráttu, en að sú stund
er skammt undan er fyrst og
fremst árangur áf útfærslunni í
200 mílur fyrir rúmu ári og
Óslóarsamningunum, sem
gerðir voru fyrir tæpu hálfu árí.
Ef nokkurn tíma hefur verið
ástæða til að halda upp á eins
árs afmæli, þá var það nú fyrir
skömmu, þegar eitt ár var liðið
frá útfærslunni í 200 mílur.
Þess var sérstaklega minnzt hér
í blaðinu, eins og lesendur
muna.
En það voru ekki allir sem
héldu upp á þetta afmæli.
Tíminn
hleypur burt
Hrafn Gunnlaugsson:
GRAFARINN MEÐ FÆÐING-
ARTENGURNAR.
Helgafell 1976
GRAFARINN með fæðingar-
tengurnar er önnur ljóðabók
Hrafns Gunnlaugssonar. Áður
hafa komið út eftir hann Ástar-
ljóð (1973). Hrafn er einnig
afkastamikill ieikritahöfundur
og ein skáldsaga hefur komið út
eftirhann: Djöflarnir (1973)
Ég hef einhvers staðar látið í
Ijós þá skoðun að skáldskapur
Hrafns Gunnlaugssonar sé
æskulegur. Slíkt er kostur fyrir
ungan höfund, en þegar hann
er ekki lengur á æskuskeiði er
eðlilegra að verk hans beri
þess merki. Við þekkj-
um að vísu dæmi um höfunda
Hrafn Gunnlaugsson
sem ná aldrei þeim þorska
sem til var ætlast, en
ekki ætla ég að gerast svo djarf-
ur að spá því að Hrafn Gunn-
laugsson verði einn þeirra.
Hrafn er hæfileikamaður í
skáldskap og Ástarljóð hans
voru hressileg, vísbending um
að ljóð ungra manna stefndu f
forvitnilega átt. Laus við alla
lognmollu talaði Hrafn hreint
og beint um það umhverfi sem
hann þekkti, fór að ráðum
Rilkes að ungir menn eigi að
yrkja um æsku sína.
Það skal játað að mér þykir
Grafarinn með fæðingarteng-
urnar ekki vitna um að neiri
vezuleg þróun hafi orðið í ljóða-
gerð Hrafns Gunnlaugssonar.
Hann heldur sig á kunnum
slóðum og nálgast yrkisefni sín
með líkum hætti og áður. Þau
ljóð þar sem örlar á einhverju
nýju eru aftur á móti of hrá,
óunnin, þótt einstakir kaflar
þeirra séu athyglisverðir. Ég
skal reyna að rökstyðja þetta.
Fyrsti kafli bókarinnar, Eftir
öll þessi ár, minnir á Astarljóð.
Þar er ýmist ort um þau sem fá
ekki að njótast eða krampa-
kennda ástarleiki. Stutt ljóð,
Ekki ég, lýsir hinum ófram-
færna pilti:
Vindurinn fyllir fang þitt
flaksast I pilsinu
fer onf háismálið
ég lulla hinumegin götunnar
læt hendur lafa
læsi nöglum (lófa.
Andstæða þessa ljóðs er Sjór
(brot) þar sem engar ljúfsárar
kenndir eru á ferð, heldur ein
konar hryllingur ástlausra sam-
fara:
hendur þfnar
rffandi hár mitt
fastar á nöglunum f baki mfnu
og varir þfnar
herptar af viðbjóði
hiðjandi um blessun mfna
I þessum kafla er llka ljóðið
Status quo þar sem boðið er ,,til
hátíðar á heimili skipstjórans/
þar sem allt ruggar af umstangi
og hávaða/ og hamingjusöm
húsgögn/ stfga ölduna I takt við
húsbóndann." Þetta ljóð
stendur sér I bókinni. Það
minnir á bestu ljóðin I Ástar-
ljóðum og gefur góð fyrirheit
um ljóðagerð Hrafns.
Kvæði I kross nefnist annar
kafli bókarinnar. I ljóði um
styttuna af Pomonu I garði við
gamla Kennaraskólann er ort
um „kynferðislega uppljóm-
un“. En í Tilbeiðslu fer hrollur
aftur um lesandann:
Engillinn minn
deyðu ekki f miðjum ástarleik
mig dreymdi að ég festist
f stirðnuðum örmum þfnum
og þú rotnaðir inn f mig
„Nei, vertu ekki hrædd við
hugdettur mínar“, segir skáldið
við engilinn sinn, en eins og
nafn bókarinnar leiðir í ljós er
tilgangur skáldsins ekki sá að
veita lesandanum andlegt jafn-
vægi. Það sem gildir er að graf-
arinn beiti „fæðingartöngunum
af öryggi“. Vissulega erum við
fjötruð við dauðann og nýir
líkamar eru „nýtt efni í nýjan
dauða“. En hin hálf-súrrealísku
vinnubrögð skáldsins eru orðin
dálítið slitin og ljóðin eflast
ekki af enskum og frönskum
innskotum. En það er alltaf
þörf fyrir „nouvelles fleurs“ og
„nouvelles langues".
Þriðji og síðast kafli bókar-
innar, Sláttur og sút, vitnar um
að Hrafn Gunnlaugsson hefur
hrifist af ljóðabók Matthíasar
Johannessens Dagur ei meir. í
þessum kafla ber nokkuð á
orðaleikjum og ádeilukenndum
skírskotunum til samtlmans.
Við Fædd(ur) ’48 og eldri
hefst svo:
Við höfum ekki tfma
til að eldast.
Höfum ekki tfma
til að hafa tfma.
Tfminn hleypur burt
og við á hlaupum eftir tfmanum
fædd fyrir tfmann.
Fædd miðaldra.
Eldri en jafnaldrar okkar.
Elliærir unglingar.
Dánir fyrir aldur fram
Abyrgðarfullir tfmaleysingjar.
f tfmanum.
Hugsaðu þér
dagblað sem heitir Tfminn!
Þvflfk storkun við tfmann.
Bókin endar á Athugasemd 1
og Athugasemd 2, að mínu viti
skemmtilegum þönkum þar sem
meðal annars er minnt á „að
Satan var höfuðengill á
himnum, áður en hann gerðist
Bókmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
einvaldur i helvíti". I Nostalgia
fra sokkabandsárum skáldsins I
Menntaskólanum i Reykjavík
er fyndin upprifjun ástarmála:
„Þessi ár/ þegar allt var svo
auðvelt/ og veruleikinn vin-
gjarnlegur draumur/ og dauð-
inn alls ekki.til".
Ef til vill hefur Hrafn Gunn-
laugsson verið of upptekinn af
öðrum hlutum til þess að fram-
hald frumsmlðar hans I ljóða-
gerð gæti orðið öðruvísi en
Grafarinn með fæðingarteng-
urna. Hann virðist samt hafa
velt ljóðinu töluvert fyrir sér
samanber yfirlýsingar á kápu,
en of mótsagnakenndar eru
þær til þess að hægt sé að átta
sig á þeim eða fara eftir þeim.
Kápan er skreytt teikningum
eftir franska listamanninn
Jacques Callot (1592—1635),
en láðst hefur að geta hans.
Andi annars Frakka, Arthurs
Rimbaud, svlfur hér líka yfir
vötnum, enda Hrafn oft minnst
á hann I bókmenntaskrifum.
En hlutur Rimbauds I endur-
nýjun evrópskrar ljóðlistar
held ég að sé Hrafni enn ekki
ljós. Hjá Rimbaud fór saman
nýtt form og ný afstaða til
yrkisefnisins.
Or
Aus
EKKI verður ofsögum sagt
af ástandi orkumála á
Austurlandi. Eftir að hin
nýja Mjólkárvirkjun á
Vestfjörðum komst í gagn-
ið, er engum vafa undiorp-
ið, aðeusturland er sá
landshluti, sem verst er á
vegi staddur í raforkumál-
um. Þessi staðreynd er
þeim mun ömurlegri sem
margur fróður maður álít-
ur að þar sé að finna beztu
virkjunarkosti í landinu.
Saga mistaka í vatns-
virkjunarmálum á Austur-
landi verður ekki rakin
hér, enda öllum kunn, og
þar af leióandi ekkert á
slíkri upprifjun að græða.
Á tímabili virtust þau
teikn á himni að farið yrði
hrasandi að virkjun hinnar
svonefndu Bessastaðaár.
Nú er sú hætta úr sögunni.
Menn hafa sannfærzt um
að ein út af fyrir sig er sú á
ótæk, bæði vegna kostnað-
ar og eins vegna þess, að
Austurland vantar ekki
toppafl heldur grunnafl.
Þeim, sem haldnir eru mis-
skilningi um afstöðu undir-
ritaðs til virkjunar hinnar
svonefndu Bessastaðaár,
skal bent á umræður um
málið á Alþingi í desember
1974. Þá geta þeir sann-
færzt um að hann hafði
rétt fyrir sér. Það hafði
hann ekki vegna spádóms-
gáfu, heldur var þetta
skoðun hinna sérfróðustu
manna, að Bessastaðaá ein
út af fyrir sig yrði aldrei
barn í brók. Sem betur fór
varð ekki þarna ráðandi
reglan nýja, að fram-
kvæmdir eigi að sitja í fyr-
irrúmi fyrir rannsóknum.
Annars er ástæðulaust,
úr því sem komið er, að
hefja ýfingar um liðna at-
burði, þar sem allir eru nú
sammála um að virkjun
vatna Fljótdalsheiðar eigi
að vera fyrsti áfangi Fljót-
dalsvirkjunar.
Greinarhöfundur hefir
tvívegis flutt þingsályktun-
artillögur um rannsóknir á
Fljótdalsvirkjun. Hin fyrri
var flutt í tíð vinstri stjórn-
ar og hlaut enga af-
greiðslu.
Raunar má geta þess, að
rannsóknir á Fljótsdals-
heiði voru hafnar 1970 í tíð
Viðreisnarstjórnar. Þær
rannsóknir lögðust alveg
af undir vinstristjórn. Hin
síðari þingsályktunin var
flutt í tíð núverandi ríkis-
stjórnar á Alþingi 1974.
Hún var svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela
ríkisstjórninni að hlutast
til um: