Morgunblaðið - 12.11.1976, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. NÖVEMBER 1976
21
Á GAGNVEGUM
kumál
íturlands
1. að lokið verði hið fyrsta
rannsókn á byggingu
Fljótsdalsvirkjunar.
2. að leitað verði eftir
kaupanda að raforku með
stóriðju staðsetta i Reyðar-
firði fyrir augum“.
Ekki náðist samstaða um
síðari lið ályktunarinnar,
en hinn fyrri, um að ljúka
hið fyrsta rannsókn á bygg-
ingu Fljótsdalsvirkjunar,
var afgreiddur sem álykt-
un Alþingis 16. maí 1975.
Sumaið 1975 var allmikið
unnið að rannsóknum á
Fljótsdalsheiði. Aftur á
móti tókst svo illa til að
ekkert var unnið að rann-
sóknum sl. sumar og hefði
þó verkinu vafalaust skilað
vel fram vegna einmuna
veðurblíðu. Við svo buið
má ekki lengur standa,
enda liggur viljayfirlýsing
Alþingis fyrir og að henni
ber að fara.
En auðvitað er þetta
spurning um peninga. í
orkumálum er í ýmis horn
og stórar holur að líta, en
rannsókn á Fljótsdalsvirkj-
un viðamikil og dýr.
Það hefur áður verið á
það minnzt í greinarflokki
þessum að Svisslendingar
hafa boðið okkur fé og
mannafla til rannsóknar á
Fljótsdalsheiði, án skuld-
bindinga. Auðvitað yrði sú
rannsókn undir yfirstjórn
íslendinga, eins og allar
slíkar rannsóknir eiga að
vera. En okkur skortir fé
og okkur skortir sérfræð-
inga.
Hvers vegna er boði
Svisslendinga ekki tekið?
Hverjir standa þar í
vegi? Fram í dagsljósið
með þá!
Það skal fullyrt hér að
ekki skortir áhugann í
þessu efni hjá æðstu stjórn
orkumála. Hinsvegar þurfa
Austfirðingar sjálfir að
ganga úr skugga um, að
forystumenn þeirra í
félagsmálum séu ekki
dragbítar á framgang
þessa máls.
Alveg er lífsnauðsynlegt
að lokið verði hið allra
fyrsta rannsóknum á 1.
áfanga Fljótsdalsvirkjunar
svo hefjast megi handa um
virkjunarframkvæmdir.
Ekki er langt í land með
þær rannsóknir, þótt all-
mikið verk sé óunnið við
boranir t.d. Hinsvegar er
að sjálfsögðu ekki skyn-
samlegt að hefja fram-
kvæmdir við 1. áfanga fyrr
en framhaldinu eru gerð
nauðsynleg skil og glögg
yfirsýn fengin yfir alla
Fljótsdalsvirkjun.
Það er augljóst að Aust-
firðingar munu ekki njóta
orku frá Fljótsdalsvirkjun
á næstunni, þótt rannsókn-
um verði hraðað. Á meðan
þarf að bregða á önnur ráð
til lausnar á hinum bráða
vanda í orkumálum lands-
hlutans. Enginn vafi er á
því að bezta ráðið í því efni
er lagning línu að norðan
frá Kröflu, sem góðar vætt-
ir gefi að komist hið fyrsta
í gagnið. I fyrsta lagi er þar
um landsmál að tefla, sem
framhald á hringtengingu
orkuveranna; í öðru lagi
hagsmunamál Kröfluvirkj-
unar ef vonir rætast um
umframorku hennar
fyrstu árin, en annars tæki
orka Byggðalínu (Lands-
virkjunar) við; í þriðja lagi
hagsmunamál Norðlend-
inga, þegar Fljósdalsvirkj-
un getur flutt þeim raf-
magn eftir sömu línu og í
fjórða lagi hagsmunamál
Austurlands að leysa þann
veg orkuþörf sína, þar til
Fljótsdalsvirkjun tekur
við. Af þessu má ljóst vera,
að Kröflulína austur er
ekkert einkamál Austfirð-
inga, og engin sérúthlutun
til þeirra, þótt fé verði til
hennar veitt.
Rafmagnsveitur ríkisins
hafa í undirbúningi að
auka dieselafl eystra á
þessu hausti með uppsetn-
ingu véla á Seyðisfirði,
Eskifirði og Fáskrúðsfirði
og e.t.v. á fjórða staðnum.
Gert er ráð fyrir að aukn-
ingin verði um 2 þús. kw.
Er það talin lágmarksvið-
bót ef frosthörkur verða
miklar með þar af leiðandi
vatnsþurrð á mesta álags-
tíma nk. vetur.
En dýrt er dieselaflið og
erfitt við að búa í lands-
hluta, þar sem finnst bezti
virkjunarkostur landsins i
Fljótsdal austur.
iHHHKI v • ■ 'wS&Hh
Hffll T**** WR - -
rr m I ♦ 1 * s
jgm % y? j sm <> * pWHR 'I
MF' Hg 'i a!i 11 Bli—11 i (M i \ - - f ’
Séð yfir Akureyri og út Eyjaf jörð
Nokkur orð um
álver Norðanlands
NU AÐ undanförnu hefir verið
nokkuð til umræðu staðsetning
álvers hér við Eyjaf jörð.
Þar sem mér hefir skilist, að
bæði lærðir og leikir mættu
leggja það orð í belg, hripa ég
þessar linur til að láta mitt álit í
ljósi. Misráðið tel ég ef það yrði
reist við Eyjafjörð: Ef mengun
er höfð I huga, þá er fjörðurinn
sjálfur og byggðin í kring gyrt
háum fjöllum, og stormar blása
mest norður og suður, myndi
þvf hið skaðvæna loft berast
auðveldlega yfir hin byggðu
svæði.
I öðru lagi er hér nóg að
starfa, og lftur ekki út fyrir að á
því sé breyting. Blómleg fiski-
þorp báðum megin fjarðarins
og grösugar landbúnaðarsveitir
bjóða upp á mikla framtíðar
möguleika, og vafasamt að
raska þeirri þróun sem orðin
er.
Svo er mikilvægt atriði sem
ég hefi ekki tekið eftir að
minnst hafi verið á í fjölmiðl-
um undanfarið, og það er:
Hvaðan eigi að taka raforkuna
til hins orkufreka iðnaðar. Sem
við vitum, býr Eyjafjörðurinn
ekki yfir fallvötnum sem nýta
mætti til framleiðslu á orku,
nema þá í smáum stíl, og yrði
því að sækja orkuna til austurs
eða vesturs.
Hefir þá austan Eyjafjarðar
helst verið rætt um Jökulsá á
Fjöllum til virkjunar, og í
vestri frekast virkjun Blöndu.
En það er nokkuð umdeilt mál
og orkar mjög tvfmælis, hvort
leggja eigi hin grónu heiða-
svæði inn af Austur-
Húnavatnssýslu undir vatn.
Fyrir mitt leiti er ég því andvíg-
ur, þótt hinir vísu menn telji
vfst, að græða megi önnur ör-
foka landssvæði i staðinn, þá
mun það taka óralangann tfma
og kosta mikið fé. Minnst hefir
líka verið á virkjun Jökulsánna
sem falla til Skagafjarðar, þá
hugmynd lfst mér betur á, þar
eyðileggst að öllum lfkindum
minna gróðurlendi og mögu-
leikar fleiri að nýta vatnsfallið.
Þá er að athuga um staðarval-
ið, fyrir álverið. Ef svo félli að
Jökulsárnar í Skagafirði yrðu
virkjaðar sem aflgjafi, og jafn-
vel þó Blanda yrði fyrir valinu,
þá er Selnes við Skagafjöð vest-
anverðan, mjög athyglisverður
staður í þessu augnamiði.
Selvik hefir verið löggilt höfn
sfðan um aldamót og skilyrði
fyrir nútíma hafnarfram-
kvæmdir mjög álitleg, þar var
rekin útgerð um áratuga skeið
meðan fiskur gekk enn á
grunnmið, en flest mannvirki
frá þeim tíma eru nú eyðilögð.
Þannig hagar þarna til, að
hátt klettabelti skilur nesið frá
meginströnd Skagans, og
myndi það varna að mengun
bærist yfir byggðina, sem er
þarna fremur strjál, landað
nokkuð hrjóstrugt og lftt fallið
til ræktunar.
Staðurinn er um 28 km frá
Sauðárkróki út með Skagafirð-
inum. Væri ekki fráleitt að
hugsa sér að þarna myndaðist
þéttbýliskjarni svipað því sem
er að gerast við Kísiliðjuna í
Mývatnssveit, en öll meginvið-
skipti færu í byrjun fram um
Sauðárkrók. Margur hefir talað
um byggðaþróun og byggða-
jafnvægi, sem áreiðanlega er
nauðsynlegt; væri nú ekki vel
þess virði að sýna þarna að það
spjall væri eitthvað meira en
orðin tóm.
Færi nú svo, að Jökulsá á
Fjöllum yrði virkjuð sem afl-
gjafi fyrir álver eða aðra stór-
iðju, þætti mér ekki óeðlilegt að
Melrakkaslétta yrði valin fyrir
athafnasvæði. Þar er land mjög
lfkt og á Skaganum, landrými
nóg og lftt fallið til ræktunar.
Sléttubúar eiga við þau vanda-
mál að stríða sem margar aðrar
útkjálkasveitir, að fólkið leitar
burtu og byggðin gisnar: Er
ekki einmitt við því sem þarf að
sporna. Því fyrr, þvf betra.
Ég er ekki andvfgur stóriðju
hér á landi, sé því í hóf stillt og
málin athuguð varóandi fram-
tíðina. En ég er algjörlega and-
vígur því að hrúga slikum
stöðvum eingöngu á suðvestur-
horn landsins. Það er ekki til
heilla fyrir almenning i land-
inu og stuðlar ekki að byggða-
jafnvægi.
Hér að auki vil ég tilgreina
tvö atriði sem snerta þessi mál.
1 fyrra lagi tel ég mjög óhyggi-
legt að reisa flest raforkuverin
á elsta gossprungubelti lands-
ins.
Og í öðru lagi, ef til hernaðar-
átaka kemur yfir Islandi, þá er
iðjuverum hvergi hættara en
við Faxaflóann og í grennd.
Ég ætla að vona að fleiri láti
frá sér heyra varðandi þetta
mál og önnur er snerta búsetu
manna í landinu, einkum þeir
sem berjast og verjast í dreif-
býlinu. Það er um að gera að
láta heyrast frá sér, meðan við
höfum þó enn málfrelsi.
Að ræða málin og hugsa, eyk-
ur þroska og skilning, og leiðir
oft til þykkjulauss samkomu-
lags.
Akureyri 8.11.’76.
Gunnar S. Gisurjónsson.