Morgunblaðið - 12.11.1976, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1976
31
— Minning
Elínborg
Framhald af bls. 30
Skagafjörður er um marga hluti
sérstæður og hefur til að bera
övenjulega og margbrotna fegurð,
hirkalega og stórbrotna og að
hinu leytinu hlýja og milda. Hver
minnist ekki sérkennilegrar feg-
urðar skagfirskra vetrarkvölda,
bragandi norðurljósa og isilagðr-
ar víðáttu Eylendisins „nóttlausr-
ar voraldarveraldar“ með heið-
vindana hlýju og gróðurilm úr
grasi og kjarri, þegar allt er að
vakna til nýs lífs, hásumars-
gróðurs og heyanna, og fagurra
haustkvölda með fölnandi gróður,
en fyrirheit um geymd hins við-
kvæma gróðursprota, undir
fannarfeldi vetrarins. Úr þessu
héraði var listamannssál frú Elín-
borgar Lárusdóttur sprottin, og er
ekki eðlilegt að opin og næmgeðja
barnssál mótist af sliku um-
hverfi? Bækur hennar bera þess
líka vitni, að þar var á ferð
höfundur, sem sló á marga
strengi, og minnist ég sérstaklega
hins mikla sagnabálks hennar
„Förumenn", þar kemur einnig
vel í ljós hin mikla samúð hennar
með þeim, sem minnimáttar eru,
en ekki binda bagga sína sömu
hnútum og samferðamennirnir.
En erum við ekki allir förumenn
á þessari jörð?
Ég færi elskulegri vinkonu
minni Elínborgu Lárusdóttur
þakkir fyrir samstarf og samveru-
stundir liðinna ár, bið henni
blessunar á þeirri vegferð, sem
nú er hafin. Ég kveð hana ekki
hinztu kveðju. Ég heilsa henni á
hinu nýja tilverusviði, og ég sé
hana umkringda ástvinum sinum,
sem elskuðu hana. Ég þakka
henni fyrir allt og allt. Vini mín-
um, séra Ingimar Jónssyni, son-
um þeirra Elínborgar og barna-
börnum sendi ég hjartanlegar
samúðarkveðjur.
Hafsteínn Björnsson
Kveðja frá Félagi ís-
lenzkra rithöfunda
1 dag er til moldar borin Elin-
borg Lárusdóttir, rithöfundur ,
fædd 12. nóvember 1891 að
Tunguhálsi í Tungusveit í Skaga-
firði. Foreldrar hennar voru
Lárus Þorsteinsson, bóndi þar, og
Þórey kona hans Bjarnadóttir
bónda á Hofi Hannessonar. Elín-
borg giftist séra Ingimar Jóns-
syni, presti að Mosfelli í Gríms-
nesi, síðar skólastjóra í Reykja-
vík. Þau eignuðust tvo syni, Lárus
og Jón.
Elinborg Lárusdóttir var mikal-
virkur rithöfundur þrátt fyrir
annasama forstöðu stórs heimilis,
þar sem jafnan var mikil gesta-
nauð. Hún ritaði í allt um þrjátíu
bækur, en helztar þeirra eru
Förumenn, í þremur bindum,
Símon í Norðurhlið, í tveimur
bindum, og Horfnar kynslóðir, í
fjórum bindum. Elinborgu var
hugleikin saga umhverfis æsku-
tíðar og frændgarðs, og byggði
margt af því sem hún skrifaði
skáldsögulegs eðlis á grunni
heimilda og sagna.
Fyrsta bók hennar var safn
smásagna, sem hlaut mjög góðar
viðtökur og loflegar umsagnir
manna eins og Einars H. Kvaran
og Sigurðar Nordal. Ásamt smá-
sögum, skáldsagnaflokkum og
skáldsögum skrifaði Elínborg
bækur um miðla og dulfræðileg
efni og vöktu þær tíðum mikla
athygli. Elínborg var vinsæll höf-
undur og átti stóran og tryggan
lesendahóp.
Þegar. stofnað var Félag
íslenzkra rithöfunda fyrir þrjátiu
árum gerðist Elínborg ein af
stofnendum þess. Hún skipaði sér
þannig í sérstaka baráttu sveit
frjálslyndra rithöfunda. Elínborg
sat í stjórn félagsins og fylgdist
ætíð af áhuga með málum þess og
málefnum rithöfunda yfirleitt.
Félag íslenzkra rithöfunda þakk-
ar henni að leiðarlokum fyrir gott
samstarf, baráttuþrek hennar og
kjark, og þakkar einnig mikið
dagsverk í þágu íslenzkra bók-
mennta. Jafnframt vottar félagið
eftirlifandi eiginmanni, sonum og
öðrum vandamönnum samúö.
— Ylræktarver
Framhald af bls.23
milljónir króna. Er þá miðað viS há-
marksverð það, sem W. Moolenaar &
Zonen nefndu í bréfinu, eða 6 cent á
græðling að frádregnum 10% þókn-
un og 12% innflutningstollum til
Efnahagsbandalagsins.
Þar sem rekstrarkostnaður ásamt
afskriftum er áætlaður 220,5
milljónir króna á ári, þarf meðalverð
græðlinganna að vera aðeins 19%
lægra en hámarksverðið til þess að
fyrirtækið hætti að skila hagnaði.
Það þarf því ekki mikið verðfall á
þessum lúxusvörum til þess að kippa
stoðum undan rekstrarafkomu yl-
ræktarversins.
í júnfmánuði 1976 birtist grein I
hollensku blaði, De Groene Amster-
dammer, um erfiðleika þarlendra
gróðurhúsabænda. Þar kemur fram
að mikið framboð er á afskornum
blómum, s.s. chrysanthemum. í
umræddri grein kemur einnig fram
að mikill innflutningur er á
chrysanthema græðlingum frá hita-
beltislöndum, s.s. Kenya. Slfk lönd
búa við mun betri aðstæður til
græðlingaræktar, t.d. ókeypis
varma, Ijós og ódýrara vinnuafl. Auk
þess njóta þessi lönd sérstakra tolla-
fvilnana hjá Efnahagsbandalaginu, f
samræmi við Lomé-samkomulagið
frá 28. febr. 1975. Hins vegar þurf-
um við íslendingar að greiða 12%
toll, eins og áður er getið.
Loks má nefna, að f viðtali við
gróðurhúsaframleiðandann VD Hoe-
ven, sem birtist f hollenska tfmarit-
inu 1 9NU f sept. s.l., kemur fram, að
offramleiðsla er á gróðurhúsum f
Hollandi.
3. Samskipti við seljendur
í Lokaskýrslunni kemur fram að
endurnýjunarkostnaður vegna Ijósa
pera. raflagna, lýsingarbúnaSar og
lampa nemur um 70% af öllum
endurnýjunarkostnaði versins, miS-
aS viS 25 íra rekstrartimabil. Og allt
bendir til þess, aS áformaS sé aS
eiga öll viSskipti, I þessum efnum,
viS fjölþjóSa hringinn Philips, hvaS
svo sem hagkvæmni liSur.
ÞaS er viStekin venja fjölþjóSa
auShringa. sérstaklega þeirra sem
fást viS „þróaSa" tækni, aS stýra
þróuninni þannig, aS framleiSslan
verSi úrelt (oftast tæknilega) á fárra
ára fresti. Þannig nota þessir hringir
aSstöSu sina til þess aS fullvissa
viSskiptavini um nauSsyn þess, aS
endurnýja tæki og búnað mun örar
en fram kemur þegar viSskiptin hefj-
ast.
ÞaS er þvi engin vissa fyrir þvi, að
endurnýjunarkostnaSur sá, sem fram
kemur i Lokaskýrslunni sé nálægt
þvi tæmandi.
Ekki er heldur Ijóst hvort ylræktar-
verið gæti, þegar fram liða stundir.
skipt viS hagstæðari aðila en Philips
til að endurnýja ofangreinda hluti,
án þess að það kosti um leið tals-
verðar tæknibreytingar.
Hinir hollensku aSilar eru reiðu-
búnir til þess að gerast 25%
meðeigendur. en setja þó það skil-
yrði, að 80% af stofnfé fyrirtækisins
verði ráSstafað á viðskiptum viS þá
sjáfa með kaupum á tækjum og
mannvirkjum. En þar sem öll
markaSsmál eru I þeirra höndum, þá
sjáum við ekki betur en að áhætta
þessa samstarfs verSi aS mestu bor-
in af Íslendingum.
Eitt af þvl sem einkennir Loka-
skýrslu er andvaraleysi gagnvart
hinni snjöllu sölutækni fjölþjóða
hringa, sem hlut eiga aS máli. Að þvl
er virðist, eru umsagnir Hollendinga
teknar góSar og gildar. og forðast er
að leggja mat á einstaka þætti
tilboðsins. Gagnrýna meðferS vant-
ar.
Lokaorð
í þessari grein hefur verið sýnt
fram á, að stofnun og rekstur
ylræktarvers á grundvelli „Loka-
skýrslu um ylræktarver", er mjög
vafasöm frá fjárhagslegu sjónarmiði.
0 í útreikningum Lokaskýrslunnar
um arðsemi ylræktarversins er
hvorki gert ráð fyrir greiðslu aS-
flutningsgjalda né annarra opin-
bera gjalda En arðsemi fyrir-
tækisins verður ekki metin á jafn-
réttisgrundvelli við önnur út-
flutningstækifæri, nema reiknaS
verSi með þessum gjöldum.
0 YlræktarveriS stendur ekki undir
eSlilegri greiðslubyrSi fyrirtækja
og gerir lltið betur en að endur-
nýja sig á 25 árum. Einnig er Ijóst
að fyrirtækið þarf aS taka
rekstrarlán til aS standa við
skuldbindingar slnar á þeim árum
sem greiðslustaðan er neikvæð
umfram aukið hlutáfjárframlag.
0 Ekki virðast allir á einu máli um
framtlSarhorfur chrysanthema
markaðarins, sbr. skrif I hollensk-
um blöðum. Ennfremur hefur
markaðsverS þaS. sem arðsemis-
útreikningar grundvallast á, ekki
veriS stutt marktækum rökum.
Sé það haft I huga, að afurðir
ylræktarversins verSa fluttar beint
út, án þess aS fara I gegnum frekari
úrvinnslu I landinu, þá er Ijóst að
atvinnuuppbygging sem af þessu
hlýst, er mjög takmörkuð. Einnig er
gert ráS fyrir, að veriS komi tilbúiS
til landsins og verSi reist hér á örfá-
um mánuSum.
Auk þess er ýmislegt óljóst í þessu
máli. Má þar nefna m.a. vinnuskil-
yrði, afköst versins, áhrif lýsingar-
magns á framleiðslu, burðarþol
mannvirkja og fleira.
Rétt er að benda á, að sveitarfélög
ættu að temja sér þann sjálfsagða
sið, að keppa ekki hvort við annað
um samstarf við erlenda hringa. Slik
samkeppni veikir samningsaðstöðu
þeirra verulega.
Að lokum viljum við taka það
fram, að ylræktarverið er ekki stórt
fyrirtæki. ef miðað er við þá stóriðju
sem fyrir er I landinu. Hins vegar er
þetta mál gott skóladæmi um al-
mennt andvaraleysi gagnvart áleitn
um fjölþjóða hringum er stefna
sffellt að efnahagslegum ftökum og
yfirráðum iheiminum.
Reykjavfk, 7.11. 76.
iVSINGASÍMINN ER:
22480
Pergmþlitðtð
Verzlun í 1 mánuð
Jólamarkaður
Til leigu verzlunarhúsnæði með innréttingum á
bezta stað í miðbænum. 100 — 200 fm. Leigist
einum eða fleiri aðilum, í 1 eða 2 mánuði.
Upplýsingar í síma 26540, og 18119.
Morgunblaðið
rtf óskar eftir
biadburðarfóiki
AUSTURBÆR VESTURBÆR
Skipholt 2—50 Hjarðarhagi 44—64
Skúlagata Neshagi
Háteigsvegur
úthverfi Uppiýyngar / síma 35408
esu9ro
ULSTEIN þverskrúfur
Við viljum vekja athygli viðskiptavina vorra
á því, að tœknisérfrœðingur frá ULSTEIN
verksmiðjunum verður staddur hjá okkur
dagana 15. til 19. nóvember.
Helsta
framleiðsla ULSTEIN
Skipasmíði
Skiptiskrúfubúnaður
Þverskrúfur
Stöðugleikatankar
Þeim viðskipavinum, sem áhuga hafa á að
hitta hann, er vinsamlegást bent á aó hafa
samband við véladeildina.
HEKLA hf.
VÉLADEILD Laugavegi 170 -172 - Simi 21240
f