Morgunblaðið - 22.03.1977, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. MARZ 1977
r
Rætt
við
full-
(rúaá
Búnaðar-
þingi
BUNAÐARÞING
1977 var haldið í
Reykjavík fyrr í
þessum mánuði en
alls stóð þingið í
16 daga. Að
afloknu þinginu
ræddi blaðið við
fjóra búnaðar-
þingsfulltrúa um
þau málefni, sem
til umfjöllunar voru
á þessu Búnaðar-
þingi.
— FJÁRHAGSSTAÐA bænda og
landbúnaSarins I heild er langt frá
þvf að vera góð og fer heldur versn-
andi þar sem ég þekki til. Mitt héraS
hefur orSiS illa fyrir barSinu á
óþurrkum tvö undanfarin sumur og
þaS hefur haft sitt aS segja auk þess,
sem verzlunarárferSi hefurekki veriS
gott fyrir bændur fremur en aSra.
Eitt atriSi vegur þungt f þessum mál-
um en þaS eru þessir háu vextir, sem
bændur verSa aS greiSa af lánsfjár-
magni. Ef menn skulda eitthvaS á
annaS borS hleSur þetta utan á sig
og þaS er alveg Ijóst aS veltuhraSi
fjármagns, sem bundiS er f land-
búnaSi er ekki þaS mikill aS unnt sé
aS standa undir jafn háum vöxtum
og tFSkast nú, sagSi Grfmur Arnórs-
son, bóndi á Tindum f Geiradals-
hreppi f Austur-BarSastrandarsýsfu
og annar tveggja búnaSarþings-
fulltrúa BúnaSarsambands Vest-
fjarSa, er viS ræddum viS hann aS
loknu BúnaSarþingi.
-— Búnaðarþing fjallaði nokkuð um
lausaskuldamál bænda og i samþykkt
þingsins var þess óskað að hægt yrði
að koma lausaskuldum bænda i föst
lán sem fyrst Vissulega væri æskilegt
að fi'nna framtiðarlausn á þessum fjár-
hagsvanda bænda, þvi þetta er ekki í
fyrsta skipti. sem koma þarf til skulda-
skila hjá bændum en til þess að.svo
mætti verða þurfa ajS koma tíl margvís-
legar sapnverkandi aðgerðir. Þeir sem
verst eru settir hvað þetta snertir eru
bændur sem eru að koma sér upp
bústofni og byggingum
Verðum að
sveigja framleiðsluna
inn á
æskilega braut
— Ein ástæða þess að fjárhagsstaða
bænda hefur verið jafn slæm og raun
ber vitni, er hversu afurðalán til sölu-
félaga bænda hafa verið lág og því
hafa þessi fyrirtæki átt í erfiðleikum
með að greiða bændum fyrir afurð-
irnar Bændurnir verða hins vegar að
stórum hluta að standa í skilum með
greiðslur fyrir rekstrarvörur búanna
— FÓOURÖFLUNIN er það mál sem
hvað brýnast er fyrir bændur að fá
einhverja úrlausn á. Eins og ástandið
er nú verða velflestir bændur nær
einvörðungu að stóla á að veður
hamli ekki heyskap en reynslan ætti
að hafa kennt okkur að þannig get-
um við ekki staðið að málum til
langframa.
Við verðum jafnframt að gera okk-
ur grein fyrir því að heyfóður er
meginuppistaðan i fóðri handa bú-
stofni landsmanna og hvernig til
tekst með oflun þess ræður í raun
mestu um afkomu landbúnaðarins »
heild.
Þannig fórust Sigurði Þórólfssyni,
bónda í Fagradal í Dalasýslu og
búnaðarþingsfulltrúa Búnaðarsam-
bands Dalasýslu, orð er við ræddum
við hann að loknu Búnaðarþmgi
— Það ráð sem bændum hefur
reynst best til að ná góðum heyjum er
góð súgþurrkun og ég er þeirrar skoð-
unar að gera þurfi stórátak til að efla
súgþurrkun meðal bænda í Dalasýslu
var tjón bænda vegna lélegrar heyverk-
unar s I sumar metið á um 33 milljón-
ir króna en það svarar til þess að annar
hver bóndi í sýslunni hefði getað keypt
sér súgþurrkunartæki
— Sumir hafa látið þau orð falla að
lausnm á fóðuröflunarerfiðleikum
bænda sé aukm votheysverkun en sá
litli árangur af öllum áróðrinum fyrir
votheysverkuninni sýnir best hversu
tregir menn eru að fara út i hana En
við megum þó ekki gleyma þvi að
margir bændur hafa náð góðum
árangri í votheysverkun Þá er það
einnig að víða í sveitum eru gamlar
byggingar og í þeim er hægara fyrir
menn að koma við súgþurrkun en
votheysgeymslum
Urðu að selja ríkinu
graskógglaverksmiðjuna
— Annað og ekki síðra stórmál fyrir
íslenzkan landbúnað er efling innlends
fóðuriðnaðar Ég hef alltaf verið sam-
mála þvi að landbúnaðurinn skapaði
sér eitthvað eigið fjármagn til fram-
kvæmda á þessu sviði, þvi þannig
getum við betur gert kröfur um fjár-
magn frá öðrum aðilum til þessarar
uppbyggingar í Dalasýslu var á sínum
tima stofnað hlutafélag til að koma á
fót graskögglaverksmiðju sem jafn-
„Landbúnaður
stendur ekki
undir jafn
háum vöxtum
og nú tíðkast”
Rætt við Grím Amórs-
son, bónda Tind-
um í A-Barð.
Rekstrarlán til sauðfjárbúanna þyrftu
að stórhækka og stór liður í að bæta úr
þeim erfiðleikum, sem nú er við að
etja, væri að afurðalánin næðu því, að
hægt væri að greiða bændum helst að
öllu eða mestu leyti strax við afhend-
ingu afurðanna verð þeirra. Með nú-
verandi fyrirkomulagi étast þeir pen-
ingar, sem bændur eiga að fá fyrir
afurðir sínar, upþ í vérðbólgubálinu og
þetta erméðal annars ein ástæðan fyrir
því að bændur ná ekki þeim tekjum,
sem þeim er ætlað í samanburði við
viðmiðunarstéttirnar.
— Ég er þeirrar skoðunar að nauð-
synlegt sé að taka mið af skilyrðum á
hverri jörð og markaðsaðstæðum við
skipulagningu búvöruframleiðslunnar.
Staðan nú er þannig að við verðum að
sveigja framleiðsluna inn á æskilega
braut — ekki með beinum boðum eða
bönnum heldur verður að reyna að
hafa áhrif í þessum efnum bæði i
gegnum lánafyrirgreiðslu og verðlags-
mál Sauðfjárframleiðsla okkar eru nú
kominn yfir það mark, sem talist getur
eðlilegt miðað við kjötframleiðslu og
þeirra markaðsskilyrða sem við búum
við. En ekki verður horft framhjá því að
sauðfjárræktin leggur iðnaði til hráefni
sem er mikils virði fyrir þjóðarbúið.
Verð -til bænda fyrir þessí iðnerðarhrá-
efni hefur hins vegar verið alltof lágt
og verðlagningin ekki í samræmi við
þann áhersluþunga, sem vissulega
ætti að vera í þessari framleiðslugrein.
„Súgþurrkun
getur best tryggt
bændum örugga
fóðuröflun”
— rætt við Sigurð
Þórólfsson í
Fagradal í Dölum
framt átti að vinna þang Þetta félag
varð að selja ríkinu verksmiðju sína
eftir að bankarnir höfðu lokað fyrir alla
fyrirgreiðslu Ég fæ þvi ekki annað séð
en á meðan jafn erfitt er að reka þessar
verksmiðjur. þá verði þær að mestu
reknar af hinu opinbera Best er líka að
þessi framleiðsla sé sem mest undir
einum hatti en heimamenn eiga að
hafa menn i stjórnum verksmiðjanna
og geta þannig haft áhrif á starfsemi
þeirra
Vextir komnir langt yfir
eðlileg takmörk
— Bændur hafa átt við verulega
fjárhagserfiðleika að stríða siðasta ár
og fjárhagsaðstaða þeirra er erfið um
þessar mundir
Dráttur á því að bændur fengju
greiðslur fyrir afurðir sínar ' efur orðið
til þess að draga tilfinnanlega úr tekj-
um þeirra Vextir eru komnir langt yfir
eðlileg takmörk þess sem landbúnaður
getur staðið undir Verðtrygging á lán-
um til bygginga gerir þeim, sem eru að
byggja upp búskap sinn, enn erfiðara
fyrir Rekstarvörur hafa hækkað geysi-
lega tvö síðast liðin ár og viðskipta-
skuldir manna fara vaxandi, þó vitan-
lega sé ástandið misjafnt Það er hins
vegar öruggt mál að stór hluti bænda á
við erfiðleika að stríða
— Tryggar og góðar samgöngur eru
mikilvægt atriði fyrir fólkið í dreifbýlinu
og kom glöggt í Ijós í vetur, hvaða
þýðmgu það hefur fyrir dreifbýlið að
allir vegir séu færir á vetri sem á sumri
Búnaðarþing samþykkti áksorun til
samgöngumálaráðherra um að taka
upp innheimtu á vegaskatti á hrað-
brautum út frá Reykjavík og afla þann-
ig fjár til vegaframkvæmda úti um
Kjarnfóðurgjald
umdeilt
— Hugmyndin um kjarnfóðurgjald
á innfluttan fóðurbæti til að standa
straum af uppbyggingu fóðuriðnaðar
hér á landi verður án efa umdeild.
Annars var ákaflega óheppilegt hvað
þetta nefndarálit Fóðuriðnaðarnefndar
var lagt fram seint á þessu Búnaðar-
þingi.
Ég viðurkenni að það er höfuðnauð-
syn að efla þennan innlenda fóður-
iðnað og ég er ekki kominn til með að
segja kjarnfóðurgjald eigi ekki rétt á
sér í einhverjum mæli en ég tel hug-
mynd nefndarinnar um 6% gjald of
hátt Mín reynsla af graskögglum er
með þeim hætti að ég treysti mér til að
mæla með þeim sem afbragðs fóðri og
betra fóðri en efnagreiningar gefa til
kynna, séu þeir gefnir með öðru fóðri,
s.s. heyi. Innlent fóður í formi gras-
köggla og þá að hluta að viðbættum
öðrum innlendum fóðurefnum getur
að verulegu leyti komið í stað innflutts
kjarnfóðurs. Ég er sammála þeirri
stefnu að byggja stórar verksmiðjur en
þá verður að verðjafna flutnings-
kastnað en varðandi eignaraðild að
verksmiðjunum held ég, að þær verði
fyrst og fremst reistar og reknar af
ríkinu, því þetta eru stór og dýr fyrir-
tæki, sagði Grímur á Tindum að
lokum.
— ÞAÐ er jafnan svo að hvert
Búnaðarþing skilur eftir sig viss
spor, sem mótast af þeim málum
sem um er fjallað. Að mínum dómi
eru lánamál landbúnaðarins áhrifa-
mesta málið sem þetta þing fjallaði
um. í þeim efnum þurfa forsvars-
menn bænda að sýna mikla
einbeitni, því kostnaður við bústofn-
un f sveitum og uppbyggingu á
sveitabýlum frá grunni er frumbýl-
ingum um megn. Þeir geta ekki
staðið undir því með núverandi lána-
möguleikum að koma upp nauðsyn-
legum húsakosti, bústofni eða tækj-
um auk þess, sem lán til jarðakaupa
hrökkva skammt til að mæta þvi
verðlagi, sem nú er á jörðum. Af-
greiðsla Búnaðarþings kom nokkuð
til móts við þessi viðhorf þótt tæp-
lega sé nægilega að gert og það bið
ég menn að muna, sagði Egill Jóns-
son, bóndi og ráðunautur á Selja-
völlum í Austur-Skaftafellssýslu en
hann situr á Búnaðarþingi sem full-
trúi Búnaðarsambands A
Skaftafellssýslu.
— Af öðrum áhugaverðum málum.
sem fyrir þetta búnaðarþing komu, má
nefna nefndarálit Fóðuriðnaðarnefndar
en það var að sjálfsögðu unnið i fram-
haldi af samþykkt Búnaðarþings
1976 Nefndin hefur unnið þarna
mikið starf og gott Gallinn var bara sá
að álitið barst þinginu það seint að ekki
gafst timi til að athuga það nákvæm-
lega og þvi verður frekar fjallað um
þetta mál af stjórnum bændasamtak-
anna Jafnframt áliti nefndarinnar var
afgreidd þingsályktunartillaga Sverris
Hermannssonar, alþingismanns, um
grænfóðurverksmiðjuna i Flatey og fól
afgreiðsla Búnaðarþings i sér viður-
kenningu á að rétt væri að rannsaka ,
möguleika á þvi að bændasamtök eða
bændur heima i héraði gætu orðið
eignar- og rekstraraðilar verksmiðj-
unnar i Flatey en tillaga Sverris gerir
einmitt ráð fyrir slikri rannsókn
Uppbygging í
landbúnaði á
grundvelli
skipulags
— Á Búnaðarþingi 1976 var sam-
þykkt að óska eftir því við búnaðarsam-
böndin að þau gerðu nokkra úttekt á
land Við sem búum úti á landi finnum
hversu geysilegur munur er að aka
þessar hraðbrautir heldur en malarveg-
ina, sem á köflum likjast meira
troðnmgum en vegum. Mér er einnig
Ijóst að menn eru ósammála um rétt-
mæti innheimtu vegaskatts en okkur,
sem búum í dreifbýlinu. fmnst það
órettlátt að mnheimta fé til vegasjóðs
með auknum benzínskatti. þar sem
fólk úti á landsbyggðinni verður að
sækja um lengri veg og ferðast eftir
verri vegum Benzíneyðsla og slit á
bílum hjá okkur er því meira hjá okkur
en þeim, sem njóta góðu veganna i
nágrenni Reykjavíkur,
Auka þarf atvinnutækifæri
í sveitum
— Landbúnaður hefur takmarkaða
möguleika til að veita fleira fólki at-
vinnu. og þvi er sérlega brýnt að auka
með einhverjum hætti framboð á at-
vinnutækifærum úti um sveitir. Ef við
ætlum að halda unga fólkinu i sveitun-
um verðum við að skapa því atvinnu-
tækifæri og i því sambandi hafa menn
mesta trú á léttum iðnaði. Við verðum
að gera okkur grein fyrir því að fjöldi
fólks vill búa í sveit ef það fær atvinnu
en með aukinni búsetu fólks i sveitum
má yfirstiga ýmsa þá erfiðleika sem nú
er vi ð að fást s.s. i félags- og
menningarmálum dreifbýlisfólks, sagði
Sigurður að lokum
— LÁNAMÁL tándbúnaðarins er
það mál, sem hæst hefur borið á
þessu Búnaðarþingi, þó mörg mál
landbúnaðarins hafi verið til umfjöll-
unar nú á þinginu. Lánamálin eru að
lenda i sjálfheldu vegna dýrtiðar en
henni hefur fylgt hærri vaxtabyrði en
venjulegur búskapur getur staðið
undir. Fjármunir þeirrar lánastofnun-
ar, sem lánar til framkvæmda i sveit-
um, Stofnlánadeildar landbúnaðar-
ins, hafa verið að étast upp óðfluga,
þrátt fyrir búvörugjald til deildarinn-
ar og nokkra verðtryggingu, sem við
bændur teljum að landbúnaðurjnn
geti ekki staðið undir nema að litlu
leyti. Þingið samþykkti tillögu, þar
sem lagt er til að lagt verði á nýtt
búvörugjald í formi lánajöfnunar-
gjalds gegn mótframlagi úr rikis-
sjóði. Við vonum að þetta gjald
bjargi Stofnlánadeildinni og komi í
veg fyrir að gripa þurfi til aukinnar
verðtryggingar á lánum deildarinnar.
Ekki sist vonum við að ef sú skipan
kemst á, sem tillagan gerir ráð fyrir,
þá auðveldi það ungum bændum að
eignast jarðir og bústofn.
Þannig fórust Sigmundi Sigurðs-
syni, bónda í Syðra-Langholti í Hruna-
mannahreppi í Árnessýslu, orð er við
ræddum við hann í tilefni Búnaðar-
þings, sem staðið hefur yfir í Reykjavik
siðustu vikur en Sigmundur er einn
fimm búnaðarþingsfulltrúa Búnaðar-
sambands Suðurlands.
— Það er rétt að svo virðist sem
margir bændur séu að komast i
greiðsluþrot og ég fæ ekki annað séð
en að brýn þörf sé á að athuga, hvort
ekki sé hægt að koma lausaskuldum
þeirra i föst lán til langs tima Það er
vonlaust fyrir bændur að velta á undan
sér þungum lausaskuldabagga með
þeim drápsvöxtum, sem nú fylgja flest-
um lánum Fjármagnsliður verðlags-
grundvallar er einnig hrapalega van-
metinn.
Enginn bóndi má
vera án súgþurrkunar
— i verðlagsmálunum hefur Bún-
aðarþing eindregíð lagt til að söluskatt-
ur af kjötvörum verði felldur niður
Mörgum finnst það hálfgerður skripa-
leikur hjá rikinu að innheimta söluskatt
af kjöti og láta hann aftur til baka sem
niðurgreiðslu Þetta fyrirkomulag, að