Morgunblaðið - 22.03.1977, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. MARZ 1977
31
Rekstrar- og afurðalán bænda:
Lánafyrirgreiðsla
beint til bænda
Tveir þingflokksmenn stjómarandstöðu lýstu
stuðningi við tillögu til þingsályktunar þar um
Eftirtektaverðar umræður fðru fram f sameinuðu þingi
sl. fimmtudag um tillögu Eyjólfs Konráðs Jónssonar um
greiðslu rekstrar- og afurðalána f landbúnaði beint til
bænda. Formenn þingflokka stjórnarandstöðunnar
(Lúðvfk og Gylfi Þ.) lýstu yfir stuðningi við tillöguna,
en landbúnaðarráðherra taldi tormerki á framkvæmd
hennar. Framsaga Eyjólfs Konráðs var birt f heild á
þingsíðu blaðsins sl. föstudag og vfsast til hennar um
nánari efnisatriði tillögunnar Hér á eftir verður laus-
lega rakinn efnisþráður úr ræðum annarra þingmanna
en aðeins stiklað á þvf stærsta f máli þeirra. En umræðu
var frestað voru nokkrir þingmenn á mælendaskrá.
Umræðunni verður sennilega fram haldið í sameinuðu
þingi á morgun.
marksútborgun sláturleyfishafa,
sem er 75% grundvallarverðs, en
gat þess að Kaupfélag Borgfirð-
inga hefði greitt allt upp í 83% af
innleggi að hausti og stefnt væri
að 90% greiðslu á komandi hausti
— eða þvi næsta. Vextir væru
reiknaðir að fullu á það, sem
ógreitt væri.
Séu dregin saman þau atriði,
sem ráðherra taldi nú unnið að í
lagfæringarátt, eða þegar leiðrétt,
voru þau þessi:
„1. Að fá endurkaupaprósent-
una hækkaða.
2. Að fá endurkaupalán á allar
afurðir landbúnaðarins, en þetta
hafi að hluta til fengizt 1971 og
1972.
3. Að fá lánaútreikninga leið-
rétta á árinu vegna verðlagsbreyt-
inga, sem kunna að verða. Þetta
hefur verið gert fyrir mjólkuraf-
urðir (leiðrétt í marz), en ekki
sauðfjárafurðir.
4. Að fá leiðréttingu á vöxtum.
5. Að viðskiptabankarnir veittu
sin lán í heilu lagi.
6. Að endurkaupalán fengjust á
kartöflur í líkum mæli og aðrar
búvörur.
7. Að fá afurðalán við fram-
leiðslu á heykögglum i græn-
fóðurverksmiðjum, sem hefur nú
tekizt.
Ráðherra ítrekaði að ýmsir ann-
markar væru á framkvæmd þeirr-
ar tillögu, er Eyjólfur Konráð
hefði nú flutt. Vitnaði hann i þvi
efni til viðræðna sinna og seðla-
bankastjóra. Drap hann i þvi sam-
bandi m.a. á nauðsynlegar veð-
setningar. Hins vegar þyrfti að
vinna að því að rekstrarlán
greiddust sem beinast viðkom-
andi bændum. En samhengi
þyrfti að vera í töku rekstrar- og
afurðalána, því afurðalánin
leystu rekstrarlánin af hólmi,
þegar framleiðsluvörur væru
komnar til sölumeðferðar. Ráðu-
neytið myndi vinna áfram að leið-
réttingu þessara mála. Slátur-
leyfishaíar þyrftu að geta greitt
bændum 90% af afurðarverði
strax við innlegg.
UNNIÐ AÐ ENDURSKOÐUN
LÁNAFYRIRKOMULAGS.
Halldór E. Sigursson land-
búnaðarráðherra vék m.a. að
gjaldeyristekjum þjóðarinnar af
útfluttum landbúnaðarafurðum,
einkum af ullar- og skinnavörum,
en einnig af kjöti. Tekjur ríkis-
sjóðs (innflutningsgjöld) af að-
föngum, sem þessi gjaldeyrir
stæði undir, hefði skilað rfkis-
sjóði á annan milljarð umfram
það, sem margumtalaðar útflutn-
ingsbætur á landbúnaðarafurðir
hefði kostað hann. Utflutningur
hefði numið 5'A milljarði króna.
Aðflutningstekjur rfkissjóðs
hefðu numið um 50% af þeirri
fjárhæð.
Ráðherra sagði að rekstrarlánin
gerðu bændum kleift að fjár-
magna kaup á rekstrarafurðum,
s.s. kjarnfóðri og áburði, en
Áburðarverksmiðjan lánaði 50%
af áburðarverði með baktrygg-
ingu i afurðalánum. Rekstrarlán-
in væru og framfærslueyrir
bændafólks unz andvirði fram-
leiðslu fengist greitt. Ráðherrann
rakti síðan þá þróun sem orðið
hefði í meðferð rekstrar- og af-
urðalána til bænda gegn um árin,
en mál þessi voru í sífelldir
endurskoðun.
Ráðherra sagði að unnið væri
að þvi að viðskiptabankarnir
veittu sin viðbótarlán (30% ofan
á lán Seðlabanka) í einu lagi, i
stað þriskiptrar greiðslu. Ef
reiknað væri með vísitölu búvöru-
verðs 100% 1970 væru afurðalán
komin i 358% 1975. Þau hefðu
aukizt að verðgildi um 47,2% um-
fram það, sem verðhækkanir hafa
verið. Afurðalánin veitast út á
veð í afurðum, sagði ráðherra; þvi
verði afurðasölufélögin að taka
þau og ábyrgjast greiðslur þeirra.
Ráðherra sagðist hafa rætt
þann möguleika við seðlabanka-
stjóra að lán þessi yrðu greidd
bændum beint. Það hefði korhið
fram, að slíkt myndi reynast mjög
erfitt i framkvæmt, „þvi einhver
yrði að vera ábyrgur aðili líka, og
að þeirra mati gat það nú ekki
verið annar en sláturleyfishafi'1,
sagði ráðherra. Hins vegar mætti
e.t.v. koma þessu betur fyrir en
nú er, og samræma sjónarmið,
sem fram kæmu í tillögu Eyjólfs
Konráðs og þau , er riktu hjá
ráðuneytinu. Ráðherra ræddi síð-
an um leiðir, sem athuga þyrfti í
þessu sambandi, og rakti jafn-
framt dæmi þess, að seljendur
væru „búnir aðfá hjá sínum við-
skiptafyrirtækjum meiri fyrir-
greiðslu heldur en þau hjá sínum
viðskiptabönkum."
Síðan ræddi ráðherra um lág-
kvæmdin i öðrum atvinnugrein-
um framleiðslunnar i landinu.
Nú væri hins vegar sá háttur á
að aðrir aðilar en bændur fengju
fyrst í hendur rekstrarlán bænda,
og hin ýmsu aukalán, en síðan
væru bændur i viðskiptum við
þessa aðila með því „eldgamla
fyrirkomulagi, sem þekktist
reyndar áður hjá fleirum en
bændum, þ.e. innskriftafyrir-
komulaginu". Bændur fá að vísu
sitt, stundum seint og síðar meir,
„en þessum fjármunum er bland-
að saman við margvíslegan rekst-
ur þessara aðila". Það kom og
fram á umræddum bændafundum
„að sumir sláturleyfishafar hefðu
skilað bændum þessum fjármun-
um lakara en aðrir". sagði
þingmaður.
Varðandi framkvæmd breyttra
lánahátta sagði Lúðvik: „Auðvit-
að yrðu það opinberir trúnaðar-
menn, t.d. búnaðarfélags, sem
gæfu um það vottorð, áður en
bóndi fær rekstrarlán, hvað hann
á að fá mikið og hvað stendur til
að hann geti staðið undir mikilli
greiðslu á haustdögum. Það ættU
að vera hægt i landbúnaði, eins og
í smáiðnaði eða margbreytilegum
sjávarútvegi, að koma við við-
bótartryggingum frá hverjum
bónda, ef það er talið nauðsynlegt
til þess að tryggja þessi rekstrar-
lán“. „Ég held satt að segja, að
bændur fái aldrei lausn á þessum
vandamálum fyrr en þessu skipu-
lagi hefur verið breytt... “ — „Ég
fullyrði það, að ef aðilum í sjávar-
útvegi væri boðið upp á þetta
fyrirkomulag, þá yrði þar almenn
uppreisn. Menn gengju ekki inn á
það, sem reka fiskibáta í dag, að
þeim væri sagt: Vegna þess að
fiskurinn þinn er lagður upp í
þessu frystihúsi, þá tekur frysti-
húsið þau rekstrarlán, sem þú átt
að fá og þú skalt einfaldlega eiga
við forstjóra þess.“
„Ég held líka, að til þess að ná
eðlilegum tökum á stóru vanda-
máli, sem kaupfélögin í landinu
standa frammi fyrir nú, varðandi
fjárhagshlið rekstrar, þá verði að
breyta þessu kerfi."
Lúðvík vék siðan nokkuð að all-
mennri lánsfjárpólitik í þjóð-
félaginu, sem þyrfti vendilegrar
yfirvegunar við. Lýsti hann síðan
Halldór E. Sigursson
landbúnaðarráðherra.
Lúðvfk Jósepsson,
form. þingfl.
Alþýðubandalagsins.
Gylfi Þ. Gfslason, form.
þingfl. Alþýðuflokksins.
stuðningi við framkomna tillögu
Eyjólfs Konráðs, þó að hann hefði
kqsið, að tekið yrði á lánsfjár-
vanda bænda með viðtækara
hætti en i tillögunni fælist.
EINDREGINN STUÐNINGUR
_______VIÐ TILLÖGUNA.__________
Gylfi Þ. Gfslason (A) lýsti yfir
„eindregnum stuðningi mínum
Við þessa tillögu". Eðlilegt sé að
Alþingi feli ríkisstjórninni að
hlutast til um, að viðskiptabankar
greiði rekstrar- og afurðalán land-
búnaðarins beint til bænda. Með
þessari tillögu lýsti Alþingi því
yfir, að bændur eigi rétt á þvi að
fá sjálfir, beint og milliliðalaust,
umráð yfir þeim hluta lánsfjár
landsmanna, sem bankar veita i
formi rekstrar- og afurðalána til
stuðnings íslenzkum landbúnaði.
„Auðvitað eiga bændur sjálfir að
fá þau lán, sem til búrekstrar eru
veitt, en ekki þeir milliliðir, sem
annast vinnslu úr afurðum þeirra
eða sölu á þeim. Milliliðir, hvort
sem eru vinnsluaðilar eða sölu-
aðilar, eiga að sjálfsögðu rétt á
nokkru rekstrarfé úr lánsfjár-
kerfinu." „En það sem bændum
sjálfum er ætlað til búrekstar síns
á að ganga beint til þeirra. . .“
Gylfi sagði það e.t.v. þægilegra
fyrir bankakerfið að hafa fáa við-
skiptaaðila og stóra, og setti sig
þvi á móti hér um ræddum breyt-
ingum. Það væru þó ekki nægileg
mótrök að kerfisbreyting væri
„óþægileg" fyrir bankakerfið.
Það kæmi hins vegar á óvart að
landbúnaðarráðherra, sem „ætla
mætti að væri málsvari hagsmuna
bænda'' héldi sig við „ímynduð
hagkvæmissjónarmið banka-
kerfisins.''
Gylfi sagði síðan: „Ég tel tvi-
mælalaust, að Alþingi eigi að sam-
þykkja þessa tillögu og tryggja
þar með, að þessu fyrirkomulagi
verði breytt. Ef Alþingi samþykk-
ir þessa tillögu, þá getur banka-
kerfið ekki annað en breytt um
fyrirkomulag og tekið upp það
form, að lánin verði greidd bænd-
um beint.. “
Gylfi vék síðan að staðhæfing-
um ráðherra um hagkvæmni út-
flutningsbóta á útfluttar land-
búnaðarafurðir. Niðurgreiðslur
innanlands væru að sjálfsögðu
fyrst og fremst styrkur til neyt-
enda og hagstjórnartæki, þó
bændur nytu að visu góðs af í
mun auðseljanlegri framleiðslu.
Utflutningsbæturnar væru hins
vegar meira en umdeilanlegar.
Ráðherra héldi þvi fram að ríkis-
stjóður hefði um 50% að-
flutningsgjaldatekjur á innflutt-
an varning, sem fengist fyrir
gjaldeyri útfluttra landbúnaðar-
affurða (sem væri 5.500 m.kr)
eða um 2700 m. kr., en út-
flutningsbætur væru hins vegar
aðeins 1400 m.kr. Hér er um
fáránlega röksemdafærslu að
ræða, sagði þingmaðurinn. Við
skulum aðeins hyggja að hlið-
stæðu. Við fluttum út sjávaraf-
urðir í fyrra fyrir 53.000 m.kr.
Væntanlega hefur ríkissjóður
hliðstæðar tekjur af þeim útflutn-
ingi. Sé það rétt að landbúnaður
eigi 50% gjald af útflutningi
landbúnaðarafurða, þá á sjávarút-
vegurinn væntanlega sama
hundraðshluta af sínum útflutn-
ingi, eða 26 — 27 milljarða króna.
Ef einhver útflutningsgrein í
Framhald á bls. 46
niÞinci
SÖMU LANAREGLUR FYRIR
BUVÖRU OG AÐRA
FR AMLEIÐSLU 1 LANDINU.
Lúðvík Jósepsson (Abl) minnti
á fjölmenna bændafundi víðs veg-
ar um land, sem haldnir hefðu
verið á sl. hausti, einkum um
lánamál landbúnaðar. Það er min
skoðun sagði Lúðvik, að taka
þurfi lánamál landbúnaðar fyrir
með nýjum hætti og breyta þeim i
grundvallaratriðum til samræmis
við gildandi reglur i öðrum at-
vinnugreinum í þjóðarbúskapn-
um. Bankakerfið á að sjálfsögðu
að lána hverjum bónda eðlilegt
rekstrarlán frá ársbyrjun og fram
í sláturtið; þannig, að tryggt sé, að
bóndinn fái laun sín greidd með
eðlilegum hætti þar til afurðir
hans eru yfirteknar af kaupanda
til dreifingar. Eftir sláturtið sé
eðlilegt að rekstrarlán séu leyst af
hólmi með afurðarlánum, þann
veg að sláturleyfishafi geti gert
sómsamlega og tímanlega upp við
innleggjendur. Þannig væri fram-
Tillaga til þingsályktunar:
I> jóðaratkvædi um af-
nám prestskosninga
ÞRlR þingmenn, Þorvaldur
Garðar Krist jánsson, forseti
efri deildar Alþingis, Ásgeir
Bjarnason, forseti sameinaðs
þings, og Ragnhildur Helga-
dóttir, forseti neðri deildar,
hafa lagt fram tillögu til þings-
ályktunar um þjóðaratkvæði
um prestskosningar.
Tillagan hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninní að láta fara fram
þjóðaratkvæði, jafnhliða næstu
alþingiskosningum, um það,
hvort afnema skuli beinar og
almennar prestskosningar.
I greinargerð er vitnað til
þess, að 3ja kirkjuþing þjóð-
kirkju íslands hafi samþykkt,
árið 1962 frumvarp að lögum
um veitingu prestakalia, þar
sem gert var ráð fýrir afnámi
beinna og almennra kosninga.
Frumvarp þetta var lagt fram á
Alþingi 1962—1963, aftur 1964
enn á ný 1972—1973 og loks
1973—1974.1 hið síðasta skiptið
var málinu visað til ríkisstjórn-
arinnar en varð ekki útrætt í
hin fyrri skiptin. Af hálfu þjóð-
kirkjunnar hafa verið færð
fram þau rök fyrir nýrri skipan
um veitingu prestakalla, „að
prestskosningar í núverandi
mynd reynast einatt illkynjuð
þolraun fyrir söfnuðina og þær
geri prestum óeðlilega erfitt að
færa sig til á starfssviði sinu.“
Kirkjuþing hefur ítrekað
áréttað afstöðu sína.
Þá er þess getið að á síðasta
þingi hafi verið lögð fram til-
laga til þingsályktunar um
skipun nefndar til að endur-
skoða lög um veitingu presta-
kalla, en ekki hlotið afgreiðslu.
Þessi tillaga hefur nú verið
endurflutt á yfirstandandi
þingi. Ljóst virðist að djúp-
stæður ágreiningur sé milli
Kirkjuþings og Alþingis um
gildi prestskosninga og hafi svo
verið sl. 15 ár. Málið sé þvi
sjálfheldu og æskilegt að finn;
lausn sem fyrst. Orðrétt segir
lok greinargerðarinnar: „Þjóð
kirkjan nýtur sérstakrai
stjórnarskrárverndar, og breyt
ingar á kirkjuskipun rikisin:
skulu samkvæmt stjórnar
skránni lagðar undir þjóðarat
kvæði til samþykktar eð;
synjunar. Af þessu er ljóst. hvt
stjórnarskráin leggur mikh
áherzlu á, að almenningur
landinu sé hafður með í ráðun
um kirkjuskipunina. Tillaga sú
sem hér er borin fram, skai
ekki heimfærð beint undii
þetta stjórnarskrárákvæði, er
samt er hún vissulega í beztt
samræmi við það tillit. sem þai
er tekið til fólksins, sem þjóð
kirkjan á að þjóna. Og svo bezt
eflum við kristni og kirkju i
iandinu, að saniráð verði haft
við fólkið sjálft. í trausti þess
er þessi tillaga til þingsályktun-
ar fram borin.''