Morgunblaðið - 24.03.1977, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. MARZ 1977
BRAGI ASGEIRSSON
AÐ
LEIÐAR-
LOKUM
0 Listamaðurinn Halldór Pétursson
átti vissulega litríku lífi að fagna því að
hann var jafnan þar til staðar er hið
markverðasta var að gerast í umhverf-
inu og höfðaði til listar hans og sköp-
unargáfu. Kvöldið áður en hann gekk
til hinstu hvíldar var engin undantekn-
ing þeirrar venju, en því kvöldi fórnaði
hann því mikla skákeinvígi er nú fer
fram hér í borg, vafalítið búinn atgeirn-
um góða er honum hefur dugað best
og frægt nafn hans innanlands og utan
— þ e blýantinum
Hér var skyndilega kallaður sá lista-
maður sem telja má að hafi látist á
tindi listferils síns bæði um athafnir og
upphefð Þúsundir borgarbúa geyma í
fersku minni yfirlitssýningu á verkum
hans að Kjarvalsstöðum í september sl
sem skóp honum veglega viðurkenn-
ingu almennings og gagnrýnenda
Jafn almenn hrifning og aðdáun, sem
þar kom fram, er sjaldgæf á garð lista-
manns hérlendis, og einungis Kjarval
mun hafa fagnað jafnmörgum gestum
á sýningu Þvi er það Ijóst að Halldór
Pétursson hafi veriðeinn af dáðustu
listamönnum þjóðarinnar á sínu sviði
en en list hans var öðru fremur list
frásegjanda og skrásetjara merkra at-
burða með myndrænni skjalfestingu
Þessi viðamikla sýning Halldórs var
einnig mjög fjölbreytt og sýndi vel
hans bestu hliðar sem listamanns jafnt
í bundinni sem frjálsri myndsköpun
Þrátt fyrir að Halldór væri öðru frem-
ur nafntogaður sem teiknari og málari
var ævistarf hans að meginþræði aug-
lýsingateiknun og þar var hann braut-
ryðjandi ásamt þeim Ásgeiri Júlíussyni
og Atla Má Árnasyni Má hér telja að
þeir félagar hafi gegnt svipuðu hlut-
verki á því tæknisviði á líkan hátt og
Ásgrímur Jónsson, Jón Stefánsson og
Jóhannes Kjarval í málaralistinni.
Hér ganga fram frjálshyggjumenn
sem voru opnir fyrir nýjungum að
utan, — en veigamest var að þeir voru
einnig ágætum listrænum hæfileikum
búnir, af ólíkum toga en fjölþætts
eðlis. Aðrar listgreinar skipuðu veglegt
rúm í hugum þeirra og þannig var t d
Ásgeir Júlíusson í forustusveit tón-
listarfélags Hafnarfjarðar á miklu
blómaskeiði og þeir áttu allir að nánum
vinum ýmsa í röðfremstu listamanna
þjóðarinnar
Á sviði auglýsingahönnunar og
bókaskreytinga var um litt plægðan
akur að ræða þótt þeir væru ekki fyrstir
inn á sviðið. og þeir mörkuðu vafalaust
auglýsingahönnun markvissa braut
hérlendis á likan hátt og jöfrarnir
málaralistinni.
— Svo sem ég drap á í umsögn um
sýningu Halldórs Péturssonar og vil
endurtaka hér ,,þá var það ekki tekið út
með sitjandi sælunni að vinna i fagi
auglýsingateiknara á þeim árum er
þessir menn komu fram, — hjálpar-
tæki og áhöld i lágmarki — og fæst af
því, sem þeir þremenningarnir urðu að
leggja á sig, þekkja ungir sporgöngu-
menn þeirra hið minnsta til". Halldór
sagði líka i viðtali „Þegar ég var að
byrja i þessu var ég allt i senn —
auglýsingateiknari, bókaskreytinga-
maður — og fékkst við allt frá þvi að
teikna mónógrömm í kodaver upp i að
mála altaristöflur.” Hér segist honum
rétt frá og ennþá er starf auglýsinga-
hönnuða hér umfangsmeira og um
margt frábrugðið starfi þeirra erlendis
í upphafi spönnuðu þeir nær allt svið
dráttlistarinnar og enn i dag er teikn-
ingin mikilvægt atriði, en allt er þó
orðið vélrænna en áður var og hjálpar-
gögn ólíkt fleiri og fullkomnari Það fer
þó minna fyrir þvi, að auglýsingateikn-
arar reyni nú fyrir sér á sviði frjálsrar
myndlistar og séu fastagestir við alla
meiriháttar listviðburði — i raun held
ég að slíkum fækki hlutfallslega með
hverju ári sem liður Alkunnur var
áhugi Halldórs Péturssonar á leiklist og
um þann áhuga vitnar hinn mikli fjöldi
mynda úr leiklistarlifi höfuðborgar-
innar er eftir hann liggja Þannig veitti
þessi listamaður leiðsögn um leiksvið
samtíma hans og er það starf hans
mikilsvert
Um afmarkaða stefnu umfram það
takmark að vanda meir gæði islenzkrar
auglýsingahönnunar og bókagerðar
var ekki að ræða og urðu slikir
hönnuðir að treysta á sig eina um ótal
tímafrek hliðarverk, er hver auglýsinga-
Halldór Pétursson
listmálari—Minning
Þegar ég las í blöðunum and-
látsfregn gamals, góðs vinar og
bekkjarbróður, Halldórs Péturs-
sonar, listmálara, þá hvarflaði
hugurinn rúm 40 ár aftur í tím-
ann og rifjuðust þá upp gömlu
kynnin frá menntaskólaárunum,
árum mikilla vona og framtíðar-
drauma.
Á vissan hátt uðru tímamót í
ævi okkar, þegar við settumst
saman á skólabekkinn í 4. bekk
máladeildar hins almenna
menntaskóla i Reykjavík haustið
1932 að afloknu gagnfræðaprófi.
Þá voru bekkjardeildir skólans
fáar og ekki mjög fjölmennar og
kynntust menn því mun nánar og
betur en nú mun tíðkast.
Þetta haust hurfu mörg
bekkjarsystkin frá námi, en ný
bættust i skörðin og meðal þeirra
var Halldór.
Á þessum árum er hugurinn
opinn og næmur og þá knýtast
H•*
þau trúnaðar- og vináttubönd,
sem eiga oftast eftir að endast til
æviloka.
í öllum hópum eru einstakling-
ar, sem á einhvern hátt eru fram-
úrskarandi og hafnir yfir meðal-
mennskuna. Einn þessara fjöl-
hæfu gáfumanna var Halldór
Pétursson, sem auk sérstakra
mannkosta var gæddur óviðjafn-
anlegri listhneigð, sem hann
hlaut í vöggugjöf og var ættar-
fylgja frá báðum ættum, því Arn-
dís Björnsdóttir, leikkona, var
móðursystir hans, en föðurbróðir
Jón Halldórsson, stjórnandi
karlakórs KFUM (síðar P’óst-
bræðra.)
Halldór var gæddur óvenju
mikilli kímnigáfu,, skarpri eftir-
tekt og kunni þegar i bernsku að
beita blýanti og pensli af mikilli
leikni og varð þess fljótt vart í
skólalifinu.
Hann teiknaði og málaði næst-
um allar myndir i skólablaðið auk
káputeikninganna, sem hann
gerði af mikilli list. Oft dró hann
upp skemmtilegar skopmyndir á
töfluna í skólastofunni og var ein
krítarteikninga hans látin vera
ósnert á töflunni mánuðum sam-
an til skemmtunar bæði nemend-
um og þá ekki síður kennurum,
en auðvitað voru þetta skopstæl-
ingar af þeim.
Aldrei vissi ég til að nokkur
maður reiddist Halldóri fyrir
myndir hans, eða léti hann gjalda
þeirra, því gamanið var svo ósvik-
ið og græskulaust og án nokkurr-
ar meinfýsni. Margt fleira var
þessum fjölhæfa manni til lista
iagt. Hann var á skólaárum mjög
vírkur þátttakandi í félagsltfinu í
skólanum, bæði íþróttum, einkum
handknattleik, sem þá var óðum
að ryðja sér til rúms hér á landi.
Lék hann bæði í úrvalsliði bekkj-
arins og skólans og var leikni
hans og knattmeðferð viðbrugðið.
Söngmaður var Halldór með af-
brigðum góður, hafði hljómfagra,
karlmannlega bassarödd sem
hann beitti af mikilli smekkvísi
og öryggi. Naut skólakórinn góðs
af því, en síðar á ævinni gerðist
hann ötull félagi í ýmsum kórum
og söngfélögum. Halldór kunni
manna best að meta góða tónlist
og njóta hennar.
Golfíþróttinni kynntist hann
ungur og iðkaði hana um tíma
með góðum árangri og árið 1974,
þegar fyrsta Norðurlandameist-
aramótið í golfi var háð hér sá ég
Halldór oft í golfskálanum í Graf-
arholti vera að virða fyrir sér
keppendur. Aldrei sást hann
snerta þar pensil eða penna, en að
mótinu loknu kom út blað með
myndum eftir hann af öllum þátt-
takendum.
Leiðir okkar skildu um sinn við
menntaskólauppsögn vorið sem
við urðum stúdentar 1935 og þá
gátum við tekið undir með borg-
arskáldinu:
Allt vaknar, er vorar að,
sem veröldin fegurst ól,
og ljúft er að leggja af stað
við ljómann af rísandi sól.
Þá höldum við saman
mót sumrinu bjarta
með söng á vörum og
blóm við hjarta
og kveðjum byggðir og ból.
Hallddór fór að loknu stúdents-
prófi fyrst til Danmerkur og síðar
Bandaríkjanna og kom heim frá
námi 1945 og hefur starfað óslitið
síðan og er alveg óhætt að segja
að ekkert markvert hafi gerst hér
í höfuðborginni, sem hann hefur
látið sér óviðkomandi, því allt
varð honum að yrkisefni í drátt-
um eða litatónum. Hann er því
fyrir löngu orðinn þjóðkunnur
maður fyrir listaverk sin og skop-
teikningar og raunar nær frægð
hans langt út fyrir landsteinana.
Skákunnandi mikill var Halldór
alveg frá því í skóla og alltaf síðan
verið að iðka skák með þvi að
tefla eða fylgjast með keppendum
að tafli.
Hann málaði heila sypru af
skopmyndum af þeim Spassky og
Fischer að tafli í heimsmeistara-
einvíginu hér í Reykjavík og síð-
ustu myndir hans birtust í
Morgunblaðinu af þeim Spassky
og Hort.
Bezt, látlausust og stílhreinust
mynda Halldórs finnst mér þó
skjaldarmerki Reykjavíkurborg-
ar, sem ásamt ótal myndum hans
úr borgarlífinu skipa honum sess
sem borgarmálara Reykjavíkur.
Ég kveð góðan vin, bekkjar-
bróður og sérstakan öðlingsmann
hinstu kveðju:
Hver kynslóð er örstutt ung
og óðum til grafar ber,
en eilífðar aldan þung
lyftir annarri á brjósti sér.
Þá kveðjumst við öll.
Voru kvöldi hallar,
en kynslóð nýja
til starfa kallar
sá dagur, sem órisinn er.
Ég sendi eiginkonu hans Fjólu,
börnum þeirra og öðrum ástvin-
um innilegar samúðarkveðjur frá
öllum bekkjarsystkinunum.
Blessuð veri minning hans.
Bjarni Konráðsson.
1 dag þegar við kveðjum frænda
minn, Halldór Pétursson, er mér
efst í huga brosið hans blíða og
róin sem var honum svo eiginleg.
Þessa ró fundum við krakkarnir
og hændumst því að honum, enda
var hann einstaklega barngóður
maður. Hann talaði lágt og rólega,
tók okkur á kné sér og klappaði á
kinn, þetta man ég frá æsku
minni, svo ljóslifandi að enn sé ég
hann fyrir mér svona.
ÖIl börn voru honum hjartfólg-
in en ekkert þó eins og litla dótt-
urdóttirin, Hildur Fjóla, sem kom
eins og sólargeisli inn í líf hans
siðustu tvö árin. Hún átti hug
hans og hjarta.
Nú þegar hann hefur lokið til-
vist sinni hér og annað hlutverk