Morgunblaðið - 24.03.1977, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. MARZ 1977
31
Við San Francisco flóa er sjórinn orðinn mengaður. En mengun hafsins
fer ekki eftir neinum lögum. Það sem einn daginn er hafið við Marocco,
getur skömmu síðar verið orðið að sjónum við Mexico. Og um leið er
þessi þjóðlegi sjór Mexico á leið yfir Norður Atlantshafið til Noregs eða
íslands.
Eiturefni losuð á djúpsævi út af strönd Thailands. Öllum þeim efnum,
sem við ekki höfum tæknilega örugg ráð til að geyma f landi, er dengt f
sjóinn, svo langt úti að við sjáum það ekki.
Franskar ár bera árlega 18 milljarða
rúmmetra af skolpi i sjóinn. Parísar-
borg ein losar næstum 1,2 milljón rúm-
metra af óþverralegum úrgangsefnum
í Signu á hverjum degi.
Skolpmagnið frá Vestur-Þýzkalandi
er áætlað yfir 9 milljarðar rúmmetra á
ári eða 25.4 milljón rúmmetrar á dag,
þó ekki sé tekið með kælivatnið, sem
daglega nemur um 33.6 milljón rúm-
metrum. I Rinarfljót eitt fara 50 þús-
und tonn af sorpi daglega, þar með 30
þúsund tonn af sodiumklóríði frá efna-
iðnaðinum.
I skýrslu frá Efnahags- og félags-
málaráði Sameinuðu þjóðanna, sem
gerð var fyrir Stokkhólmsráðstefnuna
um hafréttarmál fyrir fjórum árum, er
fullyrt að þegar- hefði verið dengt í
hafið 500 tonnum af DDT og árlega fari
út í umhverfið til viðbótar um 50 þús.
tonn.
Þá var heildarframleiðsla skordýra-
eiturefna áætluð yfir 650 tonn árlega,
þar af flytja Bandaríkin ein út yfir 200
tonn árlega. Megnið af þessum efnum
berst að lokum út í sjó með vindum,
regni eða skolpi úr landi. Akveðin teg-
und af DDT, sem sprautað var á jurtir í
Austur-Afríku fyrir nokkrum árum,
fannst og þekktist nokkrum mánuðum
síðar í Bengalflóa, um 4000 mílur í
burtu.
Sá misskilningur að hafið sé óendan-
legt, gerir það að verkum að fólk hefur
yfirleitt mun meiri áhyggjur af meng-
unarlofti í borgum en því að hafið sé að
drepast. Samt sem áður tekst ekki
hæsta strompi í heimi að senda meng-
aðan reyk út í geiminn. Hann sígur
smám saman og lendir næstum allur
blandaður regni, snjó eða skolpi, í sjón-
um. Iðnaður og þéttbýlisstaðir aukast
stöðugt um allan heim með vaxandi
mannfjölgun, í Bandaríkjunum einum
nema úrgangsefni i reyk og skaðvæn-
legum gufum um 390 þúsund tonnum
daglega, eða 142 milljón tonnum á ári.
Með svo samanþjöppuðum eiturefn-
um mundi öllu lífi á landgrunninu
sennilegast fyrir löngu útrýmt eða að
minnsta kosti næstum því, ef sjórinn
væri hreyfingarlaus. Astæðan fyrir
þessum fresti, sem kemur manninum
til góða í nokkra áratugi, en eykur um
leið hinar alvarlegu afleiðingar fyrir
komandi kynslóðir, er sú alkunna stað-
reynd, að sjórinn hreyfist eins og sjóð-
andi vatn í katli. Hann strokkast í
eilífri hringiðu frá austri til vesturs,
frá suðri til norðurs, frá botni til yfir-
borðs og niður aftur. A einum fundi
Sameinuðu þjóðanna bauðst eitt þróun-
arlandið til að veita vinsamlegum þjóð-
um tækifæri til að losa úrgangsefni i
hafið hjá sér, ef alþjóðalög og lög ann-
arra landa bönnuðu losun — fyrir
borgun, að sjálfsögðu!
Hafið fer ekki
að lögum —
það hreyfist
Ekki verður of oft lögð áhersla á, að
allt tal um hafsvæði ákveðinna þjóða er
ekkert annað en hrein blekking. Það er
hægt að kortleggja og gera kröfu til
botnsvæða, en ekki til sjávarins, sem
hreyfist þar fyrir ofan. Vatnið sjálft er
á stöðugu ferðalagi. Það sem einn dag-
inn telst vera haf Maroeco, getur einn
góðan veðurdag skömmu síðar verið
orðið að hafi Mexicomanna. Og á sama
tíma er þessi þjóðlegi sjór Mexico á
leiðinni yfir Norður-Atlantshafið til
Noregs. Mengun hafsins fer ekki eftir
neinum lögum.
Ferð mín yfir hafið á flekanum Kon-
Tiki og stráskipunum Ra I og II opn-
uðu augu min og félaga minna fyrir því
hve hratt svokölluð höf ákveðinna
þjóða færast til. Fjarlægðin frá Perú til
Tuamotueyja í Indonesiu er 4000 mílur
á landakortinu. Samt hafði Kon-Tiki
flekinn aðeins farið um 1000 milur af
sjávarfleti, þegar við vorum komnir
alla leið. Hinar 3000 miíurnar hafði
straumurinn á vatninu bætt á okkur á
þessari 101 daga ferð milli heimsálfa.
En þessi sama ferð á flekanum kenndi
okkur aðra og ekki jafn skemmtilega
lexíu. Það er hægt að menga hafið, og
það er þegar gert. Þegar balsanviðar-
flekinn Kon-Tiki fór yfir Kyrrahafið
1947, þá drógum við svifnet á eftir
okkur. Samt söfnuðum við engum sýn-
um og sáum engin ummerki eftir menn
í krystalstæru vatninu, fyrr en við
komum auga á gamlan skrokk af segl-
skipi á rifi, þar sem við tókum land.
Þess vegna var það áfall fyrir okkur
1969 um borð í papírusbátnum Ra að
sjá, skömmu eftir brottförina frá Mar-
occo, að svæðið, sem við vorum að sigla
inn á, var þakið Ijótum klumpum úr
einhverskonar hörðu asfaltefni, brún-
leitu að lit eða allt að því svörtu. Þeir
flutu hjá með jöfnu millibili rétt í
vatnsskorpunni. Seinna sigldum við
inn í svo menguð svæði með svipuðum
klumpum, að við hikuðum við að dýfa
fötunum i sjóinn, þegar við ætluðum að
spúla bátinn að kvöldinu.
— Það er ekki spursmál í rauninni
hvenær við Ijúkum við síðasta verk-
efnið, heldur hvenær við þurfum að
byrja á næsta verkefni. sem ekki er
umsamið Á þvi þyrftum við að byrja
eftir ár og það má segja það að ýmis-
legt sé á sveimi í þeim efnum
— Nú eru starfandi hjá fyrirtækinu
2 50 manns og á þessum tima árs hafa
aldrei verið fleiri menn hjá okkur, Á
sama tima í fyrra voru t d um 20f
manns hjá fyrirtækinu. Auk nýsmið
anna erum við með stór verkefni austui
i Kröflu og þar eru um 35—40 manns
við vinnu á lagningum i stöðvarhúsinu
og fleiri verk þar Þannig að hljóðið i
okkur hér á Akureyri er sæmilegt um
þessar mundir, sagði Gunnar Ragnars
að lokum
Eitthvað raunhæft
verður að gera
Á ísafirði er Skipasmiðastöð
Marselíusar Bernharðssonar vel á veg
kominn með byggingu 300 tonna
skuttogara fyrir Einar Guðfinnsson á
Bolungarvik Er áætlað að skipið verði
að fullu tilbúið í ágústmánuði næst
komandi — Um aðra nýsmiði er
ekkert ákveðið og slik verkefni virðast
alls ekki liggjá á lausu, Það er því
óneitanlega dauft hljóðitkur ísfirð-
ingum, en hjá fyrirtækinu vinna nú
rúmlega 40 manns, sagði Guðmundur
Marselíusson í samtali við Morgun-
blaðið I vikunni
— Það verður að gera eitthvað raun-
hæft til að koma stoðum undir inn-
lendan skipasmiðaiðnað Meðan það
er hagkvæmara fyrir útgerðarmenn að
láta byggja skip sin erlendis er eðlilegt
að við séum i erfiðleikum Bæði eru
veitt betri lán til verkefna ytra og
stöðvarnar þar hafa meira fé til að lána
— Eftir þvi sem smiði togarans fyrir
Bolvikinga verður lengra komin
fækkum við mannskapnum þar og
flytjum yfir i viðgerðirnar, sem fara að
byrja hvað úr hverju Þá er framundan
að bæta slippaðstöðuna hér, gera við
undirstöður og fleira nauðsynlegt eftir
20 ára notkun Að þessum verkefnum
loknum I haust er Ijóst að við verðum i
mjög miklum erfiðleikum ef ekkert
kemur upp á, sagði Guðmundur
Marseliusson
Frt smlði sementsferjunnar ó Akranesi (Ijósm, Friðþjófwj.