Morgunblaðið - 24.03.1977, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. MARZ 1977
25
Ragnhildur Helgaddttir: að ÍTyggja
samstöðu um mannréttindamál
Síðast á árinu 1976 reis ágreiningur
um túlkun lagaákvæða og fram-
kvæmd, sagði Ragnhildur. Stjórn at-
vinnuleysistryggingasjóðs bað um lög-
fræðilega umsögn lagadeildar Háskól-
ans og gaf Stefán Már Stefánsson
borgardómari, settur prófessor við
Háskólann, hana á vegum deildar-
innar, en hann er mjög fær maður f
sínu fagi. Hans mat var að taka hefði
þurft af tvímæli um þetta atriði í lögun-
um er þau voru sett Frumvarp okkar er
því flutt til að taka af öll slík tvimæli og
tryggja konum innan ASÍ sambærileg-
an rétt og konur i opinberu starfi hafa
haft um langan aldur, þ e 3ja mánaða
óskert fæðingarorlof
í janúar sl. gerði stjórn atvinnu-
leysistryggingasjóðs samþykkt sem olli
þvi. að skyndilega voru skertar greiðsl-
ur á fæðingarorlofi til mæðra sem áttu
maka, sem höfðu meir en 1.400 þús.
kr i árstekjur — eða höfðu notið
atvinnuleysisbóta á tilteknu timabili.
Þetta snerti mjög margar konur, m a
allar sjómannskonur. og olli mikilli
óánægju og mótmælum í verkalýðs-
félögum Bætur þessar, sem eru sjálf-
sögð mannréttindi, eru í eðli sinu
annars konar en atvinnuleysisbætur i
venjulegum skilningi; og þegar af
þeirri ástæðu eru umrædd skerðingar-
ákvæði ranglát Frumvarpi okkar er
ætlað að taka af öll tvímæli i þessu
efni, ef samþykkt verður
Eins og sjá má eru flutningsmenn
frumvarpsins úr fjórum þingflokkum.
Þingmanni Alþýðubandalagsins, hátt-
virtum 5 landskjörnum (Svövu Jakobs-
dóttur) var boðið að gerast meðflutn-
ingsmaður og afhent frumvarpið,
ásamt greinargerð, sem trúnaðarmál
fyrir viku síðan. Hafði hún málið til
athugunar og taldi sig þurfa að hafa
samráð við samflokksmenn sina. Svars
hennar var óskað fyrir kl. 7 þann dag
er ákveðið var að leggja frumvarpið
fram, en nauðsynlegt þótti að flýta þvi
Síðar um daginn fékk ég svarið, að
hæstvirtur þingmaður kærði sig ekki
um að vera meðflutningsmaður, hefði
raunar í hyggju aðra lausn. Á daginn
kom að þá stund, sem hún hafði frum-
varpið og greinargerðina undir hönd-
um sem trúnaðarmál til athugunar,
nýtti hún til að semja og leggja fram
annað frumvarp um sama efni Ég fékk
ekki upplýsingar um þetta fyrr en
næsta morgun, er ég fékk frumvarp
hennar prentað i hendur Ég skýri frá
þessu hér þar sem nú liggja fyrir tvö
Ragnhildur EAvarð
Helgadóttir Sigurósson
frumvörp um sama efni, þó með
nokkuð óltku sniði séu. Ég hefi aldrei
orðið var við sllkt, hvorki í hópi and-
stæðinga né samherja. En það er mis-
jafn smekkur manna og sínum augum
litur hver á silfrið.
Siðan vék Ragnhildur nokkrum
orðum að lögunum um atvinnuleysis-
tryggingar og nauðsyn þess að þau
verði endurskoðuð i heild, i Ijósi feng-
innar reynslu.
Fæðingarorlof ætti
að heyra undir
almannatryggingar
Eðvarð Sigurðsson (Abl) sagðist frá
öndverðu hafa verið andvígur því að
ákvæðum um fæðingarorlof væri
„troðið inn í lög um atvinnuleysistrygg-
ingar" Þau ákvæði hefðu átt að koma
inn I lög um almannatryggingar
Rétturinn til fæðingarorlofs sem slíks
væri þó óumdeilanlegur.
Hann sagði fyrirspurnir hafa borizt
sjóðsstjórn Atvinnuleysistrygginga um
framkvæmd laganna, bæði frá Akra-
nesi og Siglufirði Af þeim ástæðum
hefði stjórnin óskað lagaúrskurðar
lagadeiíd ar Háskólans um framkvæmd
laganna, með hliðsjón af skerðingar-
ákvæðum Álitsgerð Stefáns Más
Stefánssonar borgardómara, þá setts
prófessors, er á þá lund, að tekjur
maka eigi að hafa áhrif á greiðslu
fæðingarorlofs Lagagrundvöll bresti
alveg fyrir annarri niðurstöðu Stjórn
Atvinnuleysistryggingasjóðs hefur þvf
ekki annað gert en að leita lagaskýr-
inga vegna fyrirspurna framkvæmda-
aðila laganna og fara síðan eftir þeim
ábendingum. Hér hefur því rétt verið
staðið að málum. Flutningur nýs frum-
varps til að taka af tvfmæli er og
nokkur sönnun þess að svo hafi verið.
Frumvarpið staðfesting á tilgangi lög-
gjafans, sagði Þórarinn Þórarinsson
Frá umræðum á Alþingi um fœðingarorlof
verið gert i öðrum tilvikum af fulltrúum
verkalýðshreyfingarinnar.'
Ég var á sínum tíma andvígur því að
bætur þessar væru settar á Atvinnu-
leysissjóð En þessi lagakvöð er eigi að
síður staðreynd í dag. Og hef er vissu-
lega um réttlætismál að ræða — og
þess vegna eru þessi skerðingarákvæði
þyrnar í minum augum
FÆÐINGARORLOF FLOKKAST UNDIR SJÁLFSÖGÐ MANNRÉTTINDI
Ragnhildur Helgadóttir (S) mælti nýverið fyrir frumvarpi um afnám skerð-
ingarákvæða (varðandi tekjur maka) á greiðslu fæðingarorlofs til útivinnandi
kvenna, innan aðildarfélaga ASÍ. Frumvarpið flytja þingmenn úr öllum þingflokk-
um nema Alþýðubandalaginu. Hún vísaði til rökstuðnings með frumvarpi til laga,
er hún flutti á þinginu 1 974—1 975, sem hlaut lagagildi í maí 1 975, en þar hafi
skýrt komið fram sá þingvilji, að fæðingarorlof skyldi greitt án tillits til tekna maka
eða. atvinnuleysisbóta viðkomandi kvenna. Nefnd, sem samdi reglugerð um
framkvæmd laganna, hefði tekið fullt tillit til þessa, sem og þeir, er sáu um
framkvæmd laganna á árinu 1 976. þó síðar hafi út af brugðið og verið gripið til
skeitingaákvæða.
ella hefði málið verið tekið upp fyrir
dómstólum. Annar flötur á málinu er
sá. hvort þessi skerðingarákvæði séu
réttlát eða ekki Ég álit persónulega að
slik skerðingarákvæði eigi ekki rétt á
sér Sama gildir um skerðingarákvæði
varðandi atvinnuleysisbætur. eins og
tillit er tekið til i frumvarpi Svövu
Jakobsdóttur. Siðan ræddi Eðvarð
málefni atvinnuleysistrygginga á breið-
um grundvelli en hann er í stjórn
Atvinnuleysistryggingasjóðs.
Alvarlegir gallar
á framkvæmd.
Sighvatur Bjorgvinsson (A) sagðist
á sinum tima hafa verið andvígur þvi.
að fæðingarorlofið færi inn i lög um
atvinnuleysistryggingar, þó hann hins
vegar væri ótvirætt fylgjandi fæðingar-
orlofi sem sliku. Hann sagðist heldur
ekki efast um að stjórn Atvinnuleysis-
tryggingarsjóðs hefði farið að lögum, I
skerðingarákvæðum sinum, en þar
væri hins vegar höggvið að eðlilegum
rétti vinnandi kvenna, sem krefðist að-
gerða þingsins. Hann rakti siðan dæmi
um. hve þessi skerðingarákvæði kæmu
ránglega við fólk, bæði varðandi tekjur
maka og ekki síður, ef kona hefði á
siðustu 12 mánuðum þegið atvinnu-
leysisbætur, sem þýddi, að þá fengi
hún ekki fæðingarorlof siðar á viðkom-
andi tímabili. Vitnaði hann til bréfs
stjórnar Atvinnuleysistryggingarsjóðs,
þar sem segir m.a : „I samræmi við hið
lögfræðilega álit telur sjóðsstjórn, að
ekki sé heimilit að greiða samanlagt
fæðingarorlof og atvinnuleysisbætur
lengur en 130 daga á siðustu 12
mánuðum "
Alvarlegir ágallar væru því komnir
fram varðandi framkvæmd fæðingaror-
lofslaganna, sem nauðsynlegt væri að
leiðrétta
Sakist við sjálfa sig.
Svava Jakobsdóttir (Abl) visaði á
bug öllum ásökunum i sinn garð um
trúnaðarbrot vegna sérflutnings sins á
frumvarpi til leiðréttingar á skerðingar-
ákvæðum um fæðingarorlof. Það er
rétt að Ragnhildur. Helgadóttir bauð
mér að gerast meðflutningsmaður að
frumvarpi hennar og nokkurra annarra
þingmanna Hins vegar fékk ég ekki
nægilegan frest til að bera það mál
undir þingflokk minn. Valdi ég þvi
þann kost að flytja mitt eigið frumvarp
um þetta efni, sem jafnframt nær til
leiðréttingar á skerðingarákvæðum
varðandi atvinnuleysisbætur Hins veg-
ar kemur til greina að sameina þessi
tvö frumvörp í nefnd, ef ástæða þykir
til, enda er ég efnislega sammála þvi,
að skerðingarákvæði verði að afnema
með öllu; það er jafnréttismál. Ragn-
hildur getur ekki ásakað neinn nema
sjálfa sig i því, sem okkur fór á milli i
þessu máli
Hvers vegna var
þessi leio farin?
Guðmundur H. Garðarsson (S)
sagði m.a að konur i opinberu starfi
hefðu lengi notið fæðingarorlofs. Það
hefði verið sjálfsagt réttlætismál að
konur innan aðildarfélaga ASI nytu
sams konar mannréttinda Ekki hefði
tekizt, þrátt fyrir langa viðleitni, að fá
þá afgreiðslu fram, að fæðingarorlof
útivinnandi kvenna á hinum almenna
vinnumarkaði kæmi inn í lög um al-
mannatryggingar, sem þó hefði verið
eðlilegt Þess vegna hefði málið verið
tekið upp innan verksviðs Atvinnu-
leysistryggingasjóðs og þann veg verið
samþykkt sem lög frá Alþingi Við
endurskoðun hins almenna tryggingar-
kerfis er sjálfsagt að hafa fæðingaror-
lofið með í myndinni, þrátt fyrir þá
bráðabirgðalausn, sem nú viðgengst
og þá á þann veg að allar konur njóti
Ég tel að lögin um fæðingarorlof frá
1975 hafi verið ótvíræð Atvinnu-
leysistryggingarsjóður hrúgar upp
milljónum króna, m a. vegna iðgjalda-
álags á konur, og þvi var ekki eðlilegt.
að hann innti þessar greiðslur af hendi
Til þess hafði sjóðurinn gott bolmagn,
enda hefur atvinnuleysi verið sáralítið í
landinu, sem betur fer
Guðmundur gagnrýndi gildandi lög
um atvinnuleysisbætur, sem væri stór-
gölluð og þyrftu endurskoðunar við
Ennfremur gagnrýndi hann að ýmis
ákvæði laganna hefðu ekki verið fram-
kvæmd, m a 7. gr laganna, þar sem
ákvæði eru um „að skipta heildarupp-
hæð iðgjalda eftir starfsgreinum á
reikninga hinna einstöku verkalýðs-
félaga "í grein þessari segir ennfrem-
ur „Gera skal skrá um skiptingu
þessa, sem síðan skal senda Trygg-
ingastofnun ríkisins sem færir iðgjöld-
in á sérreikning vekalýsfélaganna
Þetta ákvæði hefur aldrei verið fram-
kvæmt Sjóðsstjórninni hefði verið nær
að sinna þessu lagaákvæði heldur en
að leita uppi lagakróka til að koma í
veg fyrir eðlilegar greiðslur fæðingar-
orlofs — í samræmi við ótvíræðan
vilja Alþingis, sbr viðkomandi lög frá
1975. Á árinu 1976 voru greiddar
135 m.kr, i fæðingarorlof Þetta er
innan við 10% af áætluðu ráðstöfunar-
fé sjóðsins fyrir árið 1977
Þá ræddi Guðmundur ítarlega um
heimildir sjóðsstjórnar til ráðstöfunar á
fé sjóðsins, sem Guðmundur taldi
mjög rúmar. Ef hægt væri að veita
sjóðsstjórn heimildir til að ráðstafa
hundruðum milljóna. án þess að
löggjafinn komi þar nálægt, umfram
það sem segir í viðkomandi lögum, þá
sé það ekki álitamál, að verjandi sé að
greiða 100—200 m kr. í fæðingar-
orlof. enda fær sjóðurinn ekki minna
500—800 m.kr. til ráðstöfunar á ári
hverju vegna þátttöku kvenna i upp-
byggingu hans Ég leyfi mér að
vefengja, sagði Guðmundur, að rétt
hafi verið staðið að málum, að leita
þann veg sem gert var, leiða til að
framkalla umrædda réttindaskerðingu,
og tel ákvörðun sjóðsstjórnar þar um
rangláta gagnvart fjölda kvenna sem
hér hafi orðið fyrir beinni mann-
réttindaskreðingu.
(■uðmundur Karvel
H. Garðarsson Pálmason
Fæðingarorlof annars
eðlis en atvinnu-
leysisbætur.
Karvel Pálmason (SFV) sagðist lita
á fæðingarorlof öðrum augum en at-
vinnuleysisbætur Mér finnst þvi með
ólikindum sá dómur sjóðsstjórnar, að
gripa til hér um ræddra skerðingar-
ákvæða gagnvart fæðingarorlofi, eftir
að hafa framkvæmt lögin, án slíkra
skerðingarákvæða i heilt á[ Ég vil taka
undir það með síðasta ræðumanni að
„mér finnst ákaflega óviðurkvæmilegt
af fulltrúum Alþýðusambandsins og
verkalýðshreyfingarinnar i stjórn At-
vinnuleysistryggingasjóðs. að þeir
skuli leita til lögfræðinga úti i bæ.
sama þótt prófessorar séu, til að skjóta
sér á bak við með skerðingarákvæði
sin . . ég efast um, að þetta hafði
Staðfesting á tilgangi
Þórarinn Þórarinsson (F) sagðist
sammála því frumvarpi, sem hér lægi
fyrir Það fæli í raun ekki í sér neina
breytingu á lögunum 1975. heldur
væri staðfesting á þeim og tilgangi
löggjafans að allar konur innan verka-
lýðssamtakanna ættu rétt á fæðmgar-
orlofi Þórarinn sagði að stefna bæri að
því að slíkt fæðingarorlof næði til allra
kvenna í landinu. hver sem störf þeirra
væru.
Einkennileg vinnubrögð
Ragnhildur Helgadóttir(S) sagði
það fyrst og fremst hafa vakað fyrir sér
og meðflutningsmönnum sínum að
þessu frumvarpi. að skapa sem víðtæk-
asta samstöðu um það. Þar af leiðandi
hefði verið leitað til Svövu Jakobsdótt-
ur og henni gefinn kostur á því að vera
meðflutningsmaður. Hún rakti siðan i
itarlegu máli, hvern veg samskiptum
þeirra hefði verið varið við undirbúning
að framlagningu frumvarpsins, enþessi
trúnaður hefði verið misnotaður og
nýttur til að leggja fram annað frum-
varp, í skjóli þess að þingmaðurinn
þyrfti frest til að íhuga afstöðu sina í
samráði við þingflokk sinn
Ragnhildur vakti síðan athygli á því
að lögin um fæðingarorlof hefðu verið
mikil réttarbót útivinnandi konum
Afstaða fulltrúa ASÍ í stjórn atvinnu-
leysistryggingasjóðs vakti hins veggar
ýmsar spurningar Ekki sizt
athugasemdalaust jákvæði þeirra við
umdeildum skerðingarákvæðum Hún
svaraði og ýmsum atriðum. sem fram
höfðu komið i máli manna í umræð-
unni.
Endurskoðun laga úm
atvinnuleysistryggingarsjóð
Matthias Bjarnason tryggmgar-
málaráðherra sgaði m a að hann
myndi láta vinna að heildarendurskoð-
Þórarinn Matthlas
Þórarinsson BJarnason
un laga um Atvinnuleysistryggmga-
sjóð Hann sagðist álíta, að stjórn
sjóðsins hefði staðið vel i stöðu sinni
og unnið gott starf og aldrei staðið á
þvi að veita umbeðnar upplýsmgar um
málefni sjóðsins Ráðherra vék síðan
að tekju- og útgjaldaáætlun sjóðsins
fyrir yfirstandandi ár — og upplýsti.
að gert væri ráð fyrir 92 mkr
greiðsluhalla
Ráðherra sagði að á árinu 19 75
hefðu dagpeningar og kauptrygging
numið 196 m.kr en 1976 274 m kr
Það væri meiginhlutverk Atvinnu-
I tr sjóðs að greiða atvinnuleysisbætur
Ennfremur að koma í veg fyrir atvinnu-
leysi með þvi að lána fjármagn til
framkvæmda. emkum þar sem væri
staðbundið atvmnuleysi Siðan rakti
ráðherra i ítarlegu máli kvaðir sjóðsms
að lögum og reglugerð um fram-
kvæmd viðkomandi laga Ráðherra
sagði umdeilt. hvort fæðingarorlof ætti
heima innan laga um atvinnuleysis-
tryggingar Hann persónulega sæi
enga hættu í því sambandi Hms vegar
væri nauðsynlegt að endurskoða
umrædd lög. og meta réttilega tekju-
möguleika og greiðsluþorf sjóðsins. og
standa þann veg að þeirri endurskoð-
un. að sjóðurmn gæti sem bezt gegnt
hlutverki sinu i framtiðmni
Síðan tóku enn til máls Ragnhildur
Helgadóttir (S), Guðmundur H.
Garðarsson (S) og Karvel Pálmason
(SFV), sem öll eru flutningsmenn um-
rædds frumvarps. til afnáms
skeðingarákvæði á greiðslum
fæðingarorlofs. og áréttuðu röksemdir
sinar fyrir frumvarpinu og svöruðu ým
iss konar gagnrýni Því miður er ekki
rúm til að rekja mál þeirra frekar en
gert hefur venð. þó æskilegt hefði
verið