Morgunblaðið - 06.04.1977, Blaðsíða 20

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. APRÍL T977
20
Athugasemd
I viötali I páskablaði Morgun-
blaðsins 7. apríl við Andrés Erik
Olsen kom fram að hann væri
sonur Olsen í Njarðvíkum. Vegna
ábendingar og framlagningar
fæðingarvottorðs er rétt að taka
fram að Andrés er samkvæmt
skírnarvottorði, Eirlksson. — á.j.
Tregt í
Breiðafirði
Ólafsvfk, 5. aprfl.
Heildarafli Ólafsvíkurbáta frá
áramótum er nú 4771 lest í 1003
þremur róðrum. Aflahæstu bátar
eru Garðar II. með 426 lestir í 63
róðrum og Matthildur með 395
lestir í 65 róðrum. Mjög tregur
afli hefur verið hér í Breiðafirði
að undanförnu. —Helgi.
— Mývatnssveit
Framhaid af bls. 36
þannig að alls lentu 4 bílar i þess-
um árekstri og eru þeir allir
meira og minna skemmdir og
jafnvel ónýtir. Ekki er nokkur
vafi á því að meginástæðan fyrir
þessum árekstri er gufa úr bor-
holunum i Bjarnarflagi, sem
leggur yfir þjóðveginn þarna í
norðanátt eins og verið hefur í
dag og skapar oft stórhættu. Nú
er það brýn nauðsyn að úr þessu
verði bætt án tafar. Kemur þá í
fyrsta lagi til greina að byggja
tvöfaldan veg eða gera ráðsafanir
til þess að gufu leggi ekki yfir
þjóðveginn og blindi veg-
farendur.
Enginn hinna slösuðu var alvar-
lega meiddur, en iila gekk að
koma fólkinu I sjúkrahús á Húsa-
vík. Sjúkra- og lögreglubílar
komust ekki nieð slasaða fólkið til
Húsavikur vegna ófærðar og varð
að snúa við aftur að Reykjahlíð
þar sem gert var að sárum fólks-
ins, en í gærkvöldi var aftur orðið
fært til Húsavíkur. Vélskófla
hafði rutt veginn fyrir bilana í
fyrstu lotu, en í hrfðinni og
ófærðinni hafði vélskóflan farið
út af veginum.
Fólkinu leið eftir atvikum i
gærkvöldi, en enginn hafði bein-
brotnað. — Kristján.
— Brezhnev
Framhald af bls. 1.
ekki aðeins i orði heldur einnig á
borði. Þykja þessi ummæli
Brezhnevs bera þess vott, að
Sovétmenn séu að víkja nokkuð
frá andstöðu sinni við tillögur
Bandaríkjastjórnar um takmörk-
un kjarnorkuvopna, en fáir dagar
eru siðan Gromyko utanríkisráð-
herra sagði að tiilögurnar væri
einhliða, fljótfærnislegar og í
ósamærmi við fyrri samninga
ríkjanna.
— Larsen
Framhald af bls. 2
4 — 5. Liberzon og Pachmann 4V4
vinning og biðskák.
6 — 7. Timman og Byrne 4V5.
8. Torre er með 4 vinninga og 2
biðskákir sem Friðrik sagði að
hann gæti unnið auðveldlega og
komizt I efsta sæti þar með.
9. Sosonko er með 4 vinninga og
biðskák.
10 — 11. Friðrik og Guðmundur
með 4 vinninga.
Á morgun, fimmtudag teflir
Friðrik við Larsen í 10. umferð-
inni og Guðmundur við Sosonko.
— Bilað stýri
Framhald af bls. 36
kunnugir staðháttum í ósnum og
var heppilegt að þeir sneru við
því þeim var ekki kunnugt um hið
hættulega sker. Hlein, sem er í
ósnum austur úr Hvanney.
Skipstjórinn kvað þá hafa getað
stýr bátnum með stýrisbúnaði i
lestinni og talstöðina kvað hann
hafa verið i lagi þegar þeir fóru af
stað suður fyrir land.
— Gundelach
Framhald af bls. 1.
mega skip, sem eru lengri en 33
metrar, ekki veiða á miðunum við
írland. Þær þjóðir, sem óska eftir
veiðiheimildum fyrir stærrí skip
verða að gera írsku stjórninni
grein fyrir hugmyndum sinum I
því efni, og slikar hugmyndir
yrðu síðan ræddar af hálfu íra og
framkvæmdanefndar EBE.
— Líbanon
Framhald af bls. 1.
Þegar leið á daginn varð mikill
fögnuður i liði vinstri manna, og
fréttamönnum var leyft að aka
um þjóðveginn meðfram landa-
mærunum til að sjá með eigin
augum, að hægri menn væru farn-
ir þaðan. Fyrr í vikunni sögðu
hægri menn, að þeir hefðu mörg
þorp við þennan veg á valdi sínu.
— Málaferli
Framhald af bls. 2
100 þúsund kr. i miskabætur með
9% ársvöxtum frá 16. febrúar
1974 til greiðsludags, að
áfrýjendum yrði sameiginlega
dæmdar 25 þúsund krónur til að
kosta birtingu forsendna og dóms-
orðs væntanlegs dóms í máli
þessu i opinberum blöðum, að
birtar yrðu forsendur dómsins og
dómsorð í 1. eða 2. tölublaði Þjóð-
viljans er út kæmi eftir birtingu
dómsins og að stefndi yrði
dæmdur til að greiða áfrýjendum
sameiginlega hæfiiegan máls-
kostnað í héraði og fyrir Hæsta-
rétti.
Eins og áður segir voru greinar
þær sem ummæli þau er stefnt
var út af allar auðkenndar —úþ
en frá nafni höfundar var ekki
skýrt að öðru leyti. í forsendum
dómsins segir að samkvæmt
skilningi laga um prentrétt verði
merkið úþ ekki talið næg nafn-
greining og skipti ekki máii þótt
aðalstefndi hafi lýst yfir þvi að
hann væri höfundur greinanna.
Er ábyrgðin á ummælunum því
lögð á ritstjóra blaðsins, vara-
stefnda Svavar Gestsson, en aðal-
stefndi sýknaður af kröfum
áfrýjenda.
Eins og áður segir staðfesti
Hæstiréttur héraðsdóm um
ómerkingu ummælanna. Þar sem
varastefndi Svavar Gestsson bar
refsiábyrgð á ummælunum þótti
refsing hæfilega ákveðin 20 þús.
krónur í sekt til rikissjóðs en
varðandi kröfu áfrýjenda um
miskabætur segir í forsendunum,
að enda þótt refsa beri fyrir um-
mælin þyki þau ekki eftir öllum
atvikum fallin til þess að valda
áfrýjendum slíkum miska að bóta-
skylt sé.
í þessu atriði skiluðu tveir
dómenda, þeir Halldór Þorbjörns-
son og Guðmundur Ingví Sigurðs-
son, sératkvæði. Benda þeir þar á
að áfrýjendum hafi verið bornar á
brýn persónunjósnir og starfsemi
þeirra tengd Watergatemálinu.
Þetta orð hafi almennt verið látið
tákna pólitíska starfsemi, þar sem
notast sé við gælpsamlegar
aðferðir og með því að tengja
áfrýjendur Watergate-málinu á
þann veg sem gert hafi verið, hafi
verið freklega végið að æru
þeirra.
Dómendur segja að eftir gildis-
töku laga nr. 19/1940 hafi I æru-
meiðingamálum myndast dóm-
venja fyrir því að dæma yfirleitt
skaðabætur samkvæmt 1. málsgr.
264 gr. laga nr. 19/1940, ef refsing
hefur verið dæmd og bótakrafa
höfð uppi. Með hliðsjón af þessu
telja dómendurnir tveir að
áfrýjendur eigi rétt á fégjaldi úr
hendi varastefnda en þar sem
meirihlut dómenda hafi ekki
fallist á bótakröfuna verði fjár-
hæð bóta eigi ákveðin.
— Þörungar
Framhald af bls. 36
anda Þörungavinnslunnar, boð-
ið aðstoð mína undanfarin ár
við undirbúning og byrjunar-
rekstur Þörungavinnslunnar,
en án árangurs. Ég veit, að
stefna stjórnanda fyrirtækisins
hefir verið sú, að hafa sem
minnst samband við mig mig og
að halda mér eins langt frá fyr-
irtækinu og frekast var kostur.
Þetta er mér óskiljanlegt, eink-
um vegna þess, að hjá mér hefir
safnast mikill fróðleikur um
það, hvernig eigi að nýta þang
og ýmsa aðra sæþörunga, og þá
ekki sist um þang- og þara-
þurkkun, og einnig um öflunar-
tæknina."
Þangvinnsla var í gangi við
Eyrarbakka og Stokkseyri
1959—62 og gekk bærilega. Sig-
urður var við það verk og sá um
alla tæknihlið vinnslunnar.
Engin umtalsverð tæknivanda-
mál urðu á vegi manna þá, að
þvi er Sigurður telur. „Vorið
1972 var stofnað fyrirtæki að
Reykhólum, sem hét Sjávar-
yrkjan hf.“ sagði Sigurður. „Að
þvi stóðu 60 einstalingar og
sveitarfélög. Hér var um litið
fyrirtæki að ræða, sem átti
stálgrindarhús að Reykhólum
rétt við borholu, sem nægði
varmaþörf fyrirhugaðrar
framleiðslu. Ekki var ráðgert
að framkvæma neinar meiri-
háttar aðstöðubætur, að undan-
skilinni lagfæringu vegar niður
að sjó og breytingu einfasa raf-
iínu i þriggja fasa. Fyrirtækið
átti að hefja framleiðslu 1974
og framleiða allt að 3.600 tonn
af þangmjöli á ári. Fyrirhugað
var að handskera þangið og
þróa siðan, ef hægt væri,
vélskurðartæki, en þang hefir
verið skorið með höndum siðan
1750 i Evrópu og um nokkurn
tima í Kanada, en þar hefir
vélskurður verið reyndur
síðustu árin. Þess má geta að
olíuiðnaðurinn í Noregi hefir
dregið menn frá þangskurði, ef
svo mætti að orði komast, en
4—5 vélöflunartæki eru nú í
notkun I Noregi, og eru þau í
grundvallaratriðum lík hug-
mynd minni að þangskurðar-
tækjum frá 1967“. „Um það
leyti, er Sjávaryrkjan hf. var
stofnuð var ég á heimleið frá
framleiðendum þurrktækja i
Miinchen og kom við í Skot-
landi til markaðskönnunar.
Kom ég heim með 10 þúsund
tonna markaðsloforð og loforð
um tilboð í þurrktæki. Þetta
voru bjartir dagar. Gerði ég
strax greinagerð um málið fyrir
Sjávaryrkjuna og var hún
kynnt opinberum aðilum. Er
hér var komið málum ákváðu
opinberir aðilar að stofna
Undirbúningsfélag þörunga-
vinnslu hf„ sem síðar varð að
Þörungavinnslunni hf., og að
reist skyldi þangmjölsverk-
smiðja að Reykhólum. Þá var
vinstri stjórnin við lýði, og
lagði forsvarsmaður hennar
málið þannig fyrir staðarmenn
vestra, að um væri að ræða
:nnað tveggja, að vinna að
málinu með auðugum mönnum
úr Reykjavik, eða ríkinu. Leist
mönnum þá betur á samstarf
við rikið. Sjávaryrkjunni hf.
var boðin aðild ef hún óskaði
þess. Eftir það réð ég engu um
framvindu mála. Þessi stefnu-
breyting varð til þess, að ég
sneri mér að fullkönnun þang-
miðanna á Breiðafirði, sém ég
hafði byrjað á miðsumars 1972.
Við könnunina þróaði ég
aðferð, sem gerði mér kleift að
meta, hvað hægt væri að ná
miklu magni þangs, bæði með
handöflun og með vélum, við
fyrsta slátt og við endurslátt. í
ágúst-september 1973 lét undir-
búningsfélagið loks fram-
kvæma vélöflunartilraunir, en
ályktanir stjórnenda félagsins
voru þær, að afköst öflunar-
prammans, sem reyndur var,
væru þrisvar sinnum meiri en
ég áætlaði eftir sömu öflunar-
tilraunum. Tölur mínar hafa
reynst réttar. Það er harmsaga,
hvernig staðið var að öflunar-
rannsóknunum. en afleiðingar
rangtúlkunar á niðurstöðum til-
raunanna haustið 1973 réðu
örlögum fyrirtækisins," sagði
Sigurður. „Það kom skýrt fram
1973 og aftur við tilraunir
minar 1974, að prammarnir
voru ekki aðeins mjög afkasta-
litlir; en þeir hefðu þurft að
vera 24, til þess að afla mætti
með þeim þess þangmagns, sem
þurrkstöðin að Reykhólum
þurfti; heldur reyndust þeir og
nýta þangmiðin varla til hálfs,
miðað við handölfunartæknina.
Því var um að ræða, hvort nota
ætti prammana þrátt fyrir það,
hve dýrir þeir væru og nýttu
miðin iila aðeins vegna þess
eins, að álitið var að ekki væri
hægt að fá menn til þess að
handskera þang. Þetta var álit
stjórnenda undirbúnings-
félagsins og ekkert var gert í
þvi að auglýsa eftir mönnum til
handsláttar. Ég fór út i hand-
öflunartilraunir á vegum
Þörungavinnslunnar í nóv.
1974. Þær bentu til þess, að
hægt væri að greiða fólki það
vel fyrir þangskurð, að að það
fengist til starfans. Ég tel og að
stjórnandi Þörungavinnslunn-
ar hafi algjörlega hunsað niður-
stöður þessara tilrauna. Þó var
einna alvarlegast það vitaverða
athæfi sama manns, er ég hafði
lokið sHýrslu, sem ég gerði um
ítarlegar mælingar, í nokkra
mánuði 1974, á afköstum
prammans við hvers konar skil-
yrði á Breiðafirði, en þá neitaði
umræddur maður I nafni
stjórnar Þörungavinnslunnar
áður en stjórnin hafði rætt
málið, að taka við skýrslu
minni. Þetta var síðasta
skýslan, sem ég ritaði um þessi
mál, og margra mánaða verk
mitt fékkst ekki greitt.
Árinu áður, eða í upphafi árs
1974, hafði ég skilað um 300 bls.
skýrslu um þangkönnun, en
hennar er ekki getið, svo ég
viti, i skýrslu matsnefndarinn-
ar núna, þótt skýrsla mín sé til
hjá Þörungavinnslunni," sagði
Sigurður V. Hallsson verkfræð-
ingur. „í þessari skýrslu kemur
skýrt fram, hver sé nýtni
prammanna, og I 6. kafla, sem
ekki var beðið um, setti ég fram
skoðanir minar um þessi tæki,
þar sem mér fannst þetta vera
einmitt á þeim tímamörkum,
þegar ákveða þyrfti, hvaða
öflunaraðferð yrði notuð. Þetta
var aukakafli í skýrslunni, en
hún fjallaði um það, hve unnt
yrði að ná miklu þangi af
Breiðafirði, bæði með hand-
skurði og vél, við fyrsta slátt og
við endurslátt. Hér er um að
ræða mikið heimildarrit fyrir
Þörungavinnsluna og þá, sem
áhuga hafa á þangvinnslu. Mér
finnst það undarlegt, þegar
reynt er að finna út nákvæm-
lega hvað hrjáð hefir Þörunga-
vinnsluna, að ekki var nýtt sú
þekking, sem til var I hand-
raðanum, en hún hefði getað
hindrað mistökin, sem nú ögra
framtíð Þörungavinnslunnar
og e.t.v. annarra sjávaryrkju-
möguleika."
„Það er að sjálfsögðu hægt að
afla þangs fyrir Reyhólaverk-
smiðjuna með handskurði,"
sagði Sigurður V. Hallsson.
„Kaupunum á öflunar-
prömmunum var mótmælt af
fleirum en mér þegar haustið
1974. Þá var lagt til, við stjórn-
anda þörungavinnslunnar, að
hann afpantaði 5 pramma.
Þetta var ekki gert, en 5
prammar keyptir til viðbótar.
Grunar mig, að menn innan
stjórnar Þörungavinnslunnar
hafi ekki verið sammála um
prammakaupin. Hér var um
kaup fyrir alls 130 — 140
milljónir að ræða. Efast ég um,
að þessi ákvarðanataka hafi
verð gerð með vitund allra
stjórnarmeðlima fyrirtækisins.
Ég veit, að Bandaríkjamennirn-
ir, sem seldu prammana, voru
mjög ýtnir sölumenn, og einn
Skotanna, kaupanda þang-
mjölsins, mælti með kaupun-
um. Ég vildi hins vegar strax í
upphafi að þróaður yrði sér-
stakur öflunarprammi. Yfir-
leitt er þang alls staðar hand-
skorið. Auk Norðmanna hafa
þó Kanadamenn farið út í vél-
öfiun i þangi og reyndar Frakk-
ar einnig. Kanadamenn nota
samskonar pramma og hér voru
reyndir, en hafa breytt þeim
talsvert eftir eigin höfði. Vió
strendur Kanada er sjólag,
veðurfar og þangfjörur frá-
brugðnar aðstæðum á Breiða-
firði, og því ekki að vænta sama
árangurs á þessum óliku stöð-
um.
„Að mínum dómi,“ sagði Sig-
urður V. Hallsson, „er hægt að
fara út i handöflun á þangi á
Breiðafirði, sem er viðkvæmt
lífriki og hlunnindasvæði, með
góðum árangri. Þróun vél-
öflunartækis gæti komið siðar,
ef þörf krefur, og hægt er.
Þannig lagði ég til að þetta yrði,
en á það var ekki hlustað. Þetta
er mjög hörmuleg saga, og eru
það mér mikil vonbrigði, hvern-
ig komið er. Ég hefi enn ekki
séð tæknileg vandamál hjá Þör-
ungavinnslunni h.f. sem ekki er
hægt að leysa. Hins vegar hefir
offjár verið eytt i hönnun og
smiði tækja, sem henda verður
nú á hauga, en tugir mistaka
hafa verið gerð af vanþekkingu
á þangvinnslu. Ef stjórnendur
Þörungavinnslunnar geta ekki
aflað fyrirtækinu nægs þangs,
ættu hluthafar að fá sér menn,
sem geta það. Hvað fjárhags-
erfiðleikum Þörungavinnslunn-
ar viókemur, hefir það verið
augljóst lengi, að óreiðan í
fyrirtækinu er algjöru stjórn-
leysi að kenna, og framtíð Þör-
ungavinnslunnar gæti byggst á
þvi, að skuldir fyrirtækisins
verði frystar, ef ekki er hægt að
láta þær niður falla, en fjár-
hagsstjórnun vantar Þörunga-
vinnsluna auk faglegrar tækni-
stjórnunar,“ sagði Sigurður V.
Hallsson að lokum.
— Ræða Einars
Framhald af bls. 19
fundarhöldum. Gildir þetta eigi hvað sist innan
verkahrings Sameinuðu þjóðanna og stofnana
þeirra.
Þetta er í mfnum augum markverðasti skerfurinn,
sem Norðurlöndin leggja til varðveislu friðar I
heiminum og gæti e.t.v. verið fyrirmynd hinum nýju
rfkjum, sem síðustu árin hafa brotist undan erlendu
oki.
Við reynum eftir megni að styrkja þau bæði tví-
hliða og á sviði alþjóðlegrar samvinnu, en meira er
um vert að við sýnum heiminum að samræming og
samvinna, sem byggist á virðingu fyrir rétti einstakl-
ings er ekki aðeins æskileg heldur einnig möguleg
án þess að þjóðareinkenni og framtak hinna ein-
stöku þjóða glatist.
Ég vil svo enda þessi fáu orð með því enn á ný að
leggja höfuðáherslu á norræna samvinnu og sam-
stöðu. Hún á ekki að byggjast á einum manni eða
einni þjóð heldur heildinni.
I Ólafs sögu Tryggvasonar segir frá þvf er Steinn
Danakonungur bar sigurorð af Ólafi Noregskonungi.
1 liði Ólafs var sem kunnugt er Einar þambarskelfir.
Hann skaut af boga og var allra manna hraðskeytt-
astur. Þá tóku óvinir hans það til bragðs að skjóta í
sundur bogastreng hans. Það tókst og brast boginn í
tvo hluta. Þá mælti Ólafur konungur: „Hvað brast
þar svo hátt?“ Einar svarar: „Noregur úr hendi þér,
konungur."
„Eigi mun svo mikill brestur orðinn," segir kon-
ungur, „tak boga minn og skjót af,“ og kastaði
boganum til hans. Einar tók bogann og dró þegar
fyrir odd örvarinnar og mælti: „Of veikur, of veikur
alvalds bogi,“ og kastaði boganum, tók sverð sitt og
barðist.
Min ósk til okkar allra á þessum hátiðisdegi er sú
að bogi okkar verði aldrei svo veikur að eigi muni
duga til að standa vörð um lýðræði okkar og mann-
réttindi.