Morgunblaðið - 29.09.1977, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. SEPTEMBER 1977
fjárfestingar i ibúðarhúsnæði, eru veitt
einstaklingum eða væntanlegum eig-
endum húsnæðisins, en ekki fyrir-
tækjum i byggingariðnaði Þetta veldur
þvi m.a að fyrirtækin ráða ekki fram-
kvæmdahraðanum og gerir alla skipu-
lagningu erfiðari, en þar af leiðir aftur
lengri byggingartimi og meiri
kostnaður Ennfremur má nefna óhag-
stæð áhrif á vinnumarkaði í byggingar-
iðnaði vegna stórframkvæmda á
vegum opinberra ðila, sem gjarnan
taka mjög mikið vinnuafl úr byggingar-
iðnaði um skamman tima og valda
þannig mikilli spennu á almennum
markaði vegna skorts á faglærðu
vinnuafli.
Óljóst hva8
sveitarfélögin
aðhafast
Að lokinni ræðu Sigurðar Kristins-
sonar tók Sveinn Björnsson, fram-
kvæmdastjóri Iðnþróunarstofnunar
íslands, til máls, undir liðnum Sveitar-
stjórnir og iðnþróun S gði Sveinn það
vera lykilspurningu í iðnþróunarmálum
hvert hlutverk sveitastjórna ætti að
vera í þeim málum Vitnaði Sveinn í
erindi sem haldin voru á ráðstefnu
Stjórnunarfélags íslands á Laugarvatni
fyrir sex árum, en þar var fjallað um
markmið og umhverfi atvinnurekstrar
Sagði Sveinn þar hafa komið fram að
hið sigilda verksvið sveitarfélaga á
atvinnumálasviðinu væri að móta
næsta umhverfi fyrirtækja með skipu-
lagi, hafnar-, gatna- og holræsagerð,
vatns- og rafmagnsveitum o fl ásamt
því að bjóða upp á nægar og hentugar
lóðir til handa atvinnufyrirtækjum
Sagði Sveinn raunar mjög á reiki og
óljóst hvað sveitarfélög hefðust að, og
að viðhorf þeirra i sambandi við at-
vinnumál væru ólík Og vegna ólikra
aðstöðu þeirra og getu taldi Sveinn
erfitt að gefa tæmandi svar við þeirri
spurningu hvert hlutverk sveitarfélaga
gagnvart iðnþróun og eflingu iðnaðar í
landinu ætti að vera
Sveinn Björnsson sagðist fullyrða að
sveitarfélögin hefðu gegnt og gegndu
veigamiklu hlutverki varðandi iðn-
þróun og eflingu iðnaðar. Sagði hann
þetta fyrst og fremst eiga við um
umhverfis- og þjónustuþættina, sem
hann kvað frumskilyrði þess að at-
vinnurekstur gæti fest rætur og þrifizt
Auk hinna hefðbundnu verkefna, sagði
Sveinn að sveitarfélög gætu farið ýms-
ar leiðir til stuðnings iðnþróun Fyrst
nefndi hann að sveitarfélögin hefðu
möguleika varðandi ívilnanir vegna
gjalda, svo sem gatnagerðargjalda,
fasteignagjalda, aðstöðugjalda og
þjónustugjalda Þá sagði Sveinn
sveitarfélögin geta haft frumkvæði
vegna nýiðnaðar með því að beita sér
fyrir rannsóknum, hagkvæmnisathug-
unum og með þvi að stofna til undir-
búningsfélaga að stofnun iðnfyrir-
tækja Þá sagði Sveinn sveitarfélögin
hafa möguleika varðandi eignaraðild
við stofnun fyrirtækja og endurskupu-
lagningu þeirra Varðandi fjárhagsað-
stoð til iðnþróunar nefndi Sveinn styrk
veitingar, lánveitingar og ábyrgðir
Vegna byggmgaframkvæmda, sem
tengdar væru iðnaði sagði Sveinn
sveitarfélögin geta byggt iðnaðar-
húsnæði til leigu eða sölu og þannig
laðað að iðnað, en einnig mundu
íbúðarhúsnæðisbyggingar sveitarfélag-
anna hjálpa hér einnig Loks sagði
Sveinn Björnsson að sveitarfélögin
gætu aðstoðað við iðnþróun með því
að standa fyrir upplýsingaþjónustu og
ráðgjöf á sviði iðnaðar, svo og með því
að efla samstarf við önnur sveitarfélög
um þessi mál. Sveinn Björnsson lauk
ræðu sinni með því að segja að sveitar-
félögin gætu veitt iðnaðinum og iðn-
þróun mikilvægan stuðning með því
að velja íslenzkt í innkaupum sinum.
Sagði hann þetta atriði reyndar geta
skipt sköpum fyrir mörg iðnfyrirtækin.
Þor og áhugi sé á
framkvæmdum
Hörður Jónsson, deildarverk-
fræðingur á Iðnþróunarstofnun ís-
lands, komst m a svo að orði í ræðu
sinni: Segja má að þrjár meginfor-
sendur ráði þvi hvernig til tekst um
framkvæmd nýiðnaðartækifæris,
þ.e.a.s. að staðgóð tækni- og markaðs-
þekking sé tryggð, að fjármagn til
framkvæmda sé fyrirliggjandi og að
þor og áhugi ákveðinna einstaklinga sé
á framkvæmdum Þá sagði Hörður
ennfremur: Forathuganir og tilrauna-
framleiðsla ýmiss konar sem hluti af
vöruþróun er að minu mati megin
forsenda þess að skynsamlega verði
staðið að uppbyggingu nýiðnaðar
Aðstaða til slíkra vöruþróunartilrauna
er ekki fyrir hendi á hinum opinberu
rannsóknastofnunum Hörður sagði
einnig: Myndarlegur íslenzkur iðnaður,
er tekið getur við hinum tiltölulega
velmenntuðu og þrekmiklu ungmenn-
um er koma á vinnumarkað á næstu
árum, verður ekki grundvallaður ein-
vörðungu á smáfyrirtækjum er fram-
leiða fyrst og fremst fyrir innlendan
markað og keppa hvert við annað né
heldur á nokkrum stórfyrirtækjum eins
og t d. málmblendiverksmiðju þar sem
fjárfestingin á starfsmann er um 100
milljónir króna Lausnin gæti verið
a m k að hluta að reisa og koma á fót
fleiri meðalstórum fyrirtækjum er
grundvölluðust á þeim séraðstæðum
sem hér eru en ekki einvörðungu t d á
ódýrari orku. Einnig sagði Hörður:
Skynsamlegt val nýiðnaðartækifæra
grundvallast á því að lágmarks
upplýsingar séu tiltækar um ákveðinn
hóp möguleika, þannig að unnt sé að
leggja forhagkvæmnismat á hvaða
verkefni skuli skoðuð 'fram og hverju
skuli hætt, en gæluverkefnin ein ráði
ekki ferðinni
Sem umræðugrundvöll og íhugunar-
efni varðandi verksvið sveitarfélaga á
sviði iðnþróunar lagði Hörður Jónsson
eftirfarandi tillögur fram:
Sveitarstjórnarmenn samþykki að
vinna að því að meginstefna stjórn-
valda verði á hverjum tíma að byggja
upp blómlegt og myndarlegt atvinnulif
i landi okkar Forgangsverkefnum verði
haldið i algjöru lágmarki og sama
mælistika um arðsemi verði lögð á
allan atvinnurekstur og eigi það jafnt
við útgerð og fiskvinnslu, landbúnað,
virkjanir og stóriðju, sem iðnrekstur
hverskonar jafnt smáan sem meðal-
stóran
Sveitarstjórnarmenn hugleiði þann
möguleika að öll hlutafjáreign ríkisins i
hinum ýmsu félögum verði sameinuð i
einu fjárfestingafélagi er lúti faglegri
stjórn Verkefni stjórnarinnar verði að
ávaxta fé ríkisins í fyrirtækjum og taka
þátt i almennri iðnþróun eftir því er
henta þykir Til álita kæmi að bjóða
sveitarfélögum og einstaklingum þátt-
töku í slíku fjárfestingafélagi Nefna
mætti að Norðmenn hafa nýlega sam-
einað á þennan veg, hlutafjáreign
norska rikisins í framleiðslufyrirtækjum
þar í landi Slikt fjárfestingafélag ætti
að sjálfsögðu að lúta öllum almennum
lögmálum hins frjálsa efnahagslifs
Sveitarstjórnarmenn hugleiði að
koma á fót sérstökum fjárfestinga-
sjóðum er staðið gæti að og tekið þátt i
könnun nýiðnaðartækifæra er til álita
komi i hverju héraði og á ég þar ekki
við smáiðnaðinn, heldur meðalstóru
iðnaðartækifærin
Sveitarstjórnarmenn leggi sitt lóð á
vogarskálarnar til þess að komið verði
á laggirnar almennri aðstöðu til til-
raunaframleiðslu og vöruþróunar á
vegum opinberra rannsóknastofnana
Lánsfjármöguleikar
vegna bygginga
Gunnar S Björnsson formaður
stjórnar Iðnlánasjóðs flutti á ráðstefn-
unni ræðu er hann nefndi Möguleikar
á lánsfé til iðnfyrirtækja og iðngarða í
máli sinu kynnti hann þá sjóði sem
iðnfyrirtæki hafa aðgang að, þ e iðn-
lánasjóð, iðnþróunarsjóð, bygginga-
sjóð, iðnrekstrarsjóð og útflutnings-
lánasjóð Gerði hann grein fyrir hlut-
verkum þessara sjóða og fræddi menn
einnig með tölulegum upplýsingum
hvernig þeir hefðu starfað að undan-
förnu. í lok máls síns sagði Gunnar
— Ég hef einnig verið beðinn að
gera lauslega grein fyrir möguleikum á
lánsfjármagni í iðngarðauppbyggingu
Iðngarðar, sem byggðir væru upp af
bæjar- og eða sveitarfélögum hefðu
ekki möguieika á að fá lán nema úr
Byggingasjóði og Framkvæmdasjóði
Iðnlánasjóður gæti ekki lánað bæjar-
eða sveitarfélögum beint vegna þeirra
ástæðna, sem ég hef rakið hér að
framan, þó gæti hann að sjálfsögðu
lánað þeim iðnfyrirtækjum, sem
mundu kaupa slikar byggingar, sem
þannig væru byggðar Ef aftur á móti
nokkur iðnfyrirtæki mundu sameinast
um byggingu slíkra iðngarða, væru
þau að sjálfsögðu lánshæf hjá
sjóðunum samkvæmt þeim reglum,
sem þeir starfa eftir Vissulega væri
bygging iðngarða af hálfu bæjar- og
sveitarfélaga mjög jákvæð, sérstaklega
ef fyrirtækjum gæfist kostur á að
ganga inn í slikar byggingar á leigu-
kaupasamningi Þá væri þeim ekki
iþyngt of mikið með stofnkostnaði
Þess vegna væri mjög æskilegt, að
Framkvæmdasjóður lánaði ákveðna
fjárhæð til t d Iðnlánasjóðs, sem siðan
endurlánaði til þeirra bæjar- og sveitar-
félaga sem réðust í slikar fram-
kvæmdir Að ég nefni Iðnlánasjóð sem
millilið i þessu efni, er að hann er sá
sjóður, sem mest kemur til með að
fylgjast með vexti og framgangi i iðn-
aði á næstu árum og mun þvi hafa
bezta þekkingu á þörfum fyrir slíka
fyrirgreiðslu og hvar hún kæmi að
mestum notum fyrir iðnaðinn og
þjóðina i heild
Landið skiptist
í 3 svæði
Séra Ingimar Ingimarsson oddviti í
Vík Í Mýrdal flutti þessu næst erindi
sem hanri nefndi Iðnþróun í fámennari
þéttbýlisstöðum og i strjálbýli Auk
þess að ræða ástand og horfur i
iðnaðar- og atvinnumálum Víkur sagði
séra Ingimar:
Þegar hugað er að þróun iðnaðar á
íslandi undanfarna áratugi virðist
mega skipta landinu í 3 svæði
varðandi mismunandi aukningu i
þessum efnum. Skiptingin hugsast
þannig:
1 Stór-Reykjavikursvæðið og næsta
nágrenni.
2 Þéttbýlissvæði með góða hafnar-
aðstöðu og greiðar samgöngu á láði og
lofti
3 Minni þéttbýlissvæði fjarri höfuð-
borgarsvæðinu með enga eða lélega
hafnaraðstöðu og slæmar samgöngu á
láði og i lofti
Ef litið er nánar til þessara þriggja
svæða. þá gefur auga leið, að svæði
nr 1 hefur ýmsa kosti, fram yfir hin,
sem hafa stuðlað að aukningu og örari
vexti og meiri fjölbreytni i iðnaði
Nægir þar að nefna aðeins nokkur
atriði svo sem: Auðvelda og ódýra
flutninga til söluaðila Stærri og fjöl-
breyttari vinnumarkað Viðskiptaleg og
fjárhagsleg fyrirgreiðsla nærtækari
Opinber þjónusta betri Lagerþörf
minni Ýmis félags- og menningarleg
aðstaða auðveldar að halda fólki
Um svæði nr 2 er margt svipað og
það fyrsta að öðru leyti en því að
flutningskostnaður á markað verður að
verulegu leyti kostnaðarsamari Hins
vegar á þar að vera tiltölulega auðvelt
að ná flestum þáttum iðnrekstrar á
ódýran hátt Og þar sem þar er um að
ræða góð hafnarskilyrði, er auðsótt leið
að hindra samdrátt í atvinnulifinu með
aukningu fiskiskipa eins og raunar
dæmin sanna víða um land á undan-
förnum árum
Þá er að lita til svæðis nr 3
Að því er varðar styrki til einstakra
greina atvinnuveganna, eins og mikið
hefur verið beitt á íslandi, sem
kunnugt er þá hefur þetta svæði orðið
verulega útundan Þetta stafar af því að
styrkveitingarnar hafa aðallega beinst
til framdráttar höfuðatvinnuvegunum.
sjávarútvegi og landbúnaði Styrkir til
atvinnulegrar uppbyggingar á 3 svæð-
inu hafa hreinlega gleymst, viljandi
eða óviljandi Það er fyrst núna, sem
þessir staðir margir eru loks að vakna
til lifsins, ef svo má að orði komast, og
er það aðallega að þakka þeim
almenna áhuga sem beinst hefur að
fjölbreyttari iðnaðaruppbyggingu i
strjálbýlinu
Það mun mála sannast. að eftir þvi
sem fjarlægð staðar frá stærri þétt-
býliskjörnunum er meiri, verða skil-
yrðin lakari um eðlilega þróun iðnaðar
En ef það i alvöru og einlægni er ætlun
stjórnvalda að örva fólk til búsetu á
þessum stöðum, ber brýna nauðsyn til
að fjármagns fyrirgreiðsla sé veitt,
meðan verið er að koma á fót nýjum
iðnfyrirtækjum Á þvi leikur enginn
vafi, að fjölbreyttara starfsval og fjöl-
breyttari neyzlumöguleikar eru
nauðsynlegir liðir i þvi að tryggja
búsetu fólksins Þess vegna er mjög
knýjandi. að ekki fáist aðeins eðlilegt
lánsfé til nýrra iðnfyrirtækja heldur
beinir styrkir til byggingar iðngarða og
jafnvel beinir rekstrarstyrkir til þjón-
ustuiðnaðar á þeim stöðum, sem verst
eru settir í atvinnulegu tilliti
Skýrsla mistúlkuð
Áður en umræðuhópar tóku til starfa
á ráðstefnunni flutti Eggert Jónsson
borgarhagfræðingur erindi þar sem
hann fjallaði um skýrslu þá um at
vinnumál í höfuðborginni sem hann og
nokkrir embættismenn sömdu nýverið
í ræðu sinni komst Eggert m a svo að
orði Skýrslan hefur vakið meiri athygli
og umræðu en við höfundar þóttumst
geta gert okkur vonir um, og virðist af
viðtökum mega ráða að útgáfa hennar
hafi verið timabær Eggert sagði enn-
fremur
Skýrslur af þessu tagi hljóta sjaldan
eða aldrei að öllu leyti þá efnislegu
meðferð. sem höfundarnir vænta,
þegar efnið er tekið til almennrar
umræðu Þetta höfum við þegar reynt
og meðal annars orðið þess áskynja að
þeir, sem ekki hafa lesið skýrsluna,
eiga erfitt með að greina á milli þess,
sem þar er sagt, og þess, sem lagt er
út af efni hennarí hita dagsins Enn-
fremur göngum við þess ekki duldir,
að nokkkrir þeirra, sem lesið hafa rit-
verkið og síðan lagt út af efni þess. fara
býsna frjálslega með það i þágu út-
leggingarinnar, réttilega í fullri vissu
um það að allur þorri fólks lesi ekki
skýrsluna Hér sannast á okkur höfund-
unum, að ,,Það, sem helzt hann varast
vann / hlaut þó að koma yfir hann
Við reyndum að hga málflutningi okkar
svo, að sem minnst hætta yrði á mis-
skilningi, hvers kyns hátogunum og
jafnvel rangtúlkunum að okkar dómi
Engu að siður þykjumst við hafa orðið
alls þessa varir, og gerðum okkur
raunar frá upphafi Ijóst, að við þvi
mætti búast þrátt fyrir allt
Flestar þeirra staðreynda. sem
lagðar eru til grundvallar i skýrslunni,
eru á einn eða annan hátt umdeilanleg-
ar og fátt er um óyggjandi mælikvarða
og orsakasamhengi hliðstætt þvi sem
gerist í heimi hreinna raunvísinda Þá
er þess að gæta, að í skýrslunni er
fjallað um mál, er snerta hagsmuni
hvers íslendings og sem kunnugt er fer
þvi fjarri, að landsmenn séu allir á eitt
sáttir um það, hvernig hagsmunum
þeirra sé bezt bprgið. þótt allur þorrinn
viðurkenni, að hagsmunir heildarinnar
skuli sitja i fyrirrúmi
Óspart hefur verið látið i veðri vaka
að i skýrslunni sé svonefndri byggða-
stefnu fundið allt til foráttu, Reykjavfk
lýst láglaunasvæði og því haldið fram,
að dagar einstaklingsframtaks séu
taldir, svo nokkur dæmi séu nefnd
Ekkert af þessu er rétt. í skýrslunni er
byggðastefnu og áhrifum hennar að
visu lauslega lýst og vakin athygli á
hægari vexti tekna i Reykjavik en víða
annars staðar á siðustu árum, auk þess
sem látin er i Ijós sú skoðun, að auka
þurfi afskipti Reykjavíkurborgar á sviði
atvinnumála vegna aukinna afskipta
opinberra aðila á þessu sviði hvarvetna
annars staðar í landinu
Eggert vék siðan að þætti sveitarfé-
laga i atvinnuþróun:
Sveitarfélögin i landinu hafa að sjálf-
sögðu margháttuð tækifæri til þess að
hafa áhrif á skilyrði til atvinnureksturs
án beinna afskipta í einstökum grein-
Framhald á bls. 25