Morgunblaðið - 11.03.1978, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. MARZ 1978
Bergeríjölskyldan, talið frá
vinstri Ralph (Viðar Eggerts-
son), Myron (Guðbrandur
Valdimarsson), Bessie (Guð-
ríður Guðbjörnsdóttir),
Hennie (Svanhildur Jóhannes-
dóttir) og Jacob (Leifur ísaks-
son).
„í þjóðfélagi okkar
tíma elska menn ekki”
„í þjóðfélagi okkar tíma elska
menn ekki," segir gamall Gyðingur
við dótturson sinn, sem grætur
vegna þess að hann getur ekki
kvænzt stúlkunni, sem hann elsk-
ar. Ástæðan er slæmur fjárhagur.
Þjóðfélag þessa tíma gamla Gyð-
ingsins eru Bandaríkin og tíminn er
krepþuárin, nánar tiltekið árið
1934. Sögustaðurinn er Bronx-
hverfi í New York.
Við fáum að kynnast Bergerfjöl-
skyldunni, sem er Gyðingafjöl-
skylda, litlum efnum búin, við-
brögðum hennar við vandamálum
kreppunnar, svartsýni hennar en
raunsæi. Hér er um að ræða
leikritið „Vaknið og syngið" eftir
bandaríska leikskáldið og áður
leikara, Clifford Odets
(1906—1963). Það er Leikfélag
Kópavogs sem frumsýnir verkið í
Kópavogsbíói í kvöld, en það var
áöur sýnt á Akureyri árið 1959.
Morgunblaðið leit inn á æfingu
í vikunni og ræddi við leikstjórann,
Hauk J. Gunnarsson leikara, og
leikfélagsmenn. Þarna æfðu leik-
arar í búningum, þótt tjöldin og
sviðsetning öll væri ekki komin í
endanlegt horf, enda það er
kannski táknrænt fyrir það tímabil,
sem tekið er fyrir í verkinu. „Hér
er allt á síðasta snúningi," sagöi
leiktjaldamálarinn, Björn Bjarna-
son, hlæjandi og bætti við að
þannig væri það nú yfirleitt hjá
þessum leikfélögum. Haukur J.
Gunnarsson leikstjóri tjáði okkur
að æfingar hefðu ekki hafizt fyrr en
í endaðan janúár. „Ég teikna
yfirleitt búningana sjálfur og það
kemur sér vel þegar fjárhagurinn
er knappur.”
„Strákarnir hafa allir verið sendir
í klippingu, Viddi fékk meira að
segja permanent til að útlitið yrði
eins sannfærandi og hægt er.
Svaný var einnig send í klippingu,
en hún var með hár niður á bak.“
Á meðan Haukur talar kemur ein
leikkonan og spyr hvort það sé allt
í lagi með hattinn sinn. „Nei,“ segir
Haukur og bendir henni að taka
glitrandi næluna úr honum. „Hún
passar ekki.“
En nú hefst æfingin og Haukur
héimtar hljóð í salnum, á sviði og
baksviði. Haukur J. Gunnarsson er
einn af okkar yngri leikstjórum.
Eftir að hann lauk stúdentsprófi
frá M.R. 1969 fór hann til Japans
og lagði stund á tungumál og
leiklist við Wasedaháskólann í
Tokýó. Þar var hann í þrjú ár, en
þá fór hann til Hull, var við
háskólann þar og lauk BA prófi í
leikhúsfræðum árið 1975. Eftir að'
til íslands kom, starfaði hann með
áhugafélögum vítt og breitt um
landið. Hann hefur einu sinni sett
verk á svið í Þjóðleikhúsinu; var
aðstoðarleikstjóri þegar ímynd-
Leikritið
„ Vaknið og
syngið” frum-
sgnt í Kópa-
vogsbíói í kvöld
Ilennic fer einförum og finnst
hún sitja íöst í gildru.
unarveikin var sýnd þar árið 1976.
„Jú, ég neita ekki að ég vildi í
framtíðinni frekar starfa með
atvinnuleikurum, en á þeim og
áhugaleikurum er mikill munur.
Samt vildi ég ekki hætta með
áhugafólkinu, en munurinn á því
og þeim fyrrnefndu er sá, að
leikstjórinn þarf að leysa úr ýmsum
vandamálum fyrir áhugaleikara,
sem atvinnuleikarar sjá um að
leysa sjálfir. Hins vegar er þetta
mjög góður skóli," segir Haukur og
bendir á sviðið, þar sem Berger-
fjölskyldan er setzt til borðs.
Fyrsti þáttur leikritsins „Vaknið
og syngið" (nafnið er tilvitnun úr
Biblíuna og heitir verkið á frum-
málinu „Awake and Sing“) er
kynning á persónunum og
aðstæðum. Við kynnumst höfuði
Gyðingafjölskyldunnar, sem í
þessu tilfelli er húsmóðirin Bessie
Berger, leikin af Guðríði Guð-
björnsdóttur. Bessie er bæði
faðirinn og móðirin á heimilinu.
Hún stjórnar fjölskyldu sinni meö
harðri hendi, en óttinn við örbirgð
Leikstjórinn. Ilaukur J.
Gunnarsson.
hefur gert hana beizka og það
eina, sem henni finnst eftirsóknar-
vert í lífinu, er að sonurinn verði
einhvern tíma ríkur maður með
einkabílstjóra — sem virðist á
þessu stigi málsins alls ólíklegt.
Bæði er það vegna þjóðfélags-
legrar stöðu fjölskyldunnar, krepp-
unnar og persónuleika sonarins,
sem er ástfanginn af stúlku, sem
er fátækari en hann sjálfur, en
hann aurar saman sextán dölum á
viku. Hann hefur þess utan ekki
skapgerðareinkenni kapítalistans.
En höfundurinn, Odets, vill sýni-
lega í þessu raunsæis- og ádeilu-
verki sínu tefla fram þremur
andstæðum í kreppuþjóöfélagi af
þremur kynslóðum. Það er gamli
Gyðingurinn, sem vitnað er í fyrst,
sonur hans Morty, sem er efnaður
fataframleiðandi, og dóttursonur
hans Ralph, sem er draumlyndur
og viðkvæmur og jafnframt of
hreinlyndur fyrir þann þjóðfélags-
sora, sem gamli Gyðingurinn
gagnrýnir (án þess að geta nokkru
um þætt) og Morty frændi hefur
upp til skýjanna.
Ralph er leikinn af Viðari
Eggertssyni, sem útskrifaðist úr
Leiklistarskóla ríkisins fyrir tveimur
árum. Gamli Gyðingurinn, faðir
Bessieöar, er leikinn af Leifi
ísakssyni. Hann er kallaður Jakki,
var rakari og klippti hárið eins og
andlitiö klæddi bezt, sem virðist
hálf fragísk andstaða við þær
hugsjónir, sem hann teflir sýknt og
heilagt fram.
Morty frændi, sonur Jakka og
bróðir Bessiear, er leikinn af
Bjarna Ingvarssyni, sem er sjálfur
kaupmaður, en útskrifaðist úr
Leiklistarskóla rikisins s.l. vor.
Morty kemur stundum í heimsókn
á heimili Bessiear og forðast þá öll
alvarleg umræðuefni, hlær að
hugsjónatali fööur síns og pen-
ingaáhyggjum Bessiear og vill
helzt snúa umræðunum að Mikka
mús. í heimsóknum sínum vill hann
láta Bergerfjölskylduna dekra við
sig af litlum efnum sínum, reykir
sjálfur dýra vindla og er ánægður
með sig.
Aörar persónur í verkinu eru
dóttirin á heimilinu, Hennis, sem
leikin er af Svanhildi Jóhannes-
dóttur (hún útskrifaöist ú Leiklist-
arskóla ríkisins fyrir tveimur árum
eins og Viðar). Hennie fer einför-
um, er bæld og kúguö af móður
sinni eins og aðrir fjöl-
skyldumeðlimir.
Moe Axelrod, leikinn af Konráð
Þórissyni, er ástfanginn af Hennie.
Hann missti annan fótinn í heims-
styrjöldinni, er bitur og hvassyrtur
og væntir sér einskis af lífinu, þótt
hann sé vís með að komast áfram.
Hann þráir Hennie meir en allt
annað. Eiginmaður Henniear, Sam
Feinschreiber, er leikinn af Finni
Magnússyni. Einmana útlendingur
í framandi landi, sem finnst allir
hlæja að sér, og ekki að ástæöu-
lausu.
Þá er þaö eiginmaöur Bessiear,
Myron, sem leikinn er af Guðbirni
Valdimarssyni kaupmanni, en
hann útskrifaöist úr leiklistar-
skólanum s.l. vor. Myron er
einfeldningurinn í verkinu. Hann er
ekki dapur eða þunglyndur. Sáttur
við lífið og konuríki sem hann býr
við, en virðist lifa fyrir „gömlu góöu
dagana", áöur en kreppan skall á.
Innst inni er hann kannski mest
niöurbrotinn af öllum en virðist
ekki gera sér grein fyrir því frekar
en öðru í kringum sig.
Húsvöröurinn Schlosser (Einar
Torfason) hefur glatað trúnni á lífið
og þjáist af gigt. Konan hljóp frá
honum og skildi hann eftir með
eina dóttur, sem síðar hljóp á brott
og gerðist dansmær í næturklúbbi.
Allir eru óhamingjusamir í verk-
inu, svartsýnir og daprir eftir því.
Sannkölluö tragedía. Verkið var
valið í sameiningu af leikstjóranum
Hauki J. Gunnarssyni og formanni
leikfélagsins.
Leikritið „Vaknið og syngið" var
fyrst flutt árið 1935 af leikhópnum
The Group Theatre, en höfundur
verksins var einn af stofnendum
þess leikhóps, sem þótti merkileg
tilraun í bandarískri leiklistarsögu.
Var það hópur ungs listafólks og
stefna þess var að flytja leikrit eftir
unga höfunda, sem vildu draga
upp gagnrýna og raunsæja mynd
af bandarísku þjóðfélagi u%e%pu-
áranna. Höfundurinn, Clifford
Odets, hafði stárfað sem leikari
með hópnum frá stofnun hans og
fyrstu leikrit sín skrifaði hann fyrir
The Group Theatre.
„Vaknið og syngið" hlaut mikið
lof og hinn ungi Odets var hylltur
sem arftaki Eugene O.Neill á sviði
bandarískrar leikritunar.
Aöeins eitt annaö leikrit eftir
Odets hefur veriö flutt á íslenzku
leiksviði, en það var „Brúin til
hirnins", sem leikflokkurinn Sex í
bíl sýndi árið 1950.
„Mér finnst skemmtilegt að geta
sþreytt mig á sem ólíkustum
verkum", sagði Haukur leikstjóri
þegar hann var inntur eftir því af
hverju þetta leikrit hefði verið
valið. Én sú siurning vaknar
kannski hjá ýmsum, hvort leikrit
Framhald á bls. 41.
Ilinn hvassyrti Moe Axelrod (Konráð Þórisson) og Jakki gamli taka slaginn.