Morgunblaðið - 22.04.1978, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. APRÍL 1978
Minning:
Snorri Sigfússon fyrr-
verandi námsstjóri
Fæddur 31. ágúst 1884.
Dáinn 13. apríl 1978.
Hinn 13. apríl s.l. andaðist einn
elsti kennari hér á landi, sem hafði
barnafræðslu að aðalævistarfi
sínu. Hér var um að ræða Snorra
Sigfússon, frv. námsstjóra, er lést
í Landspítalanum eftir stutta legu,
hátt á 94. aldursári.
Snorri Sigfússon var fæddur 31.
ágúst 1884 á Brekku í Svarfaðar-
dal, foreldrar hans voru hjónin
Sigfús Jónsson og Anna Sigríður
Björnsdóttir.
Snorri missti föður sinn þegar
hann var um 6 ára aldur og ólst
hann svo upp hjá móður sinni og
stjúpa, Sigurði Ólafssyni. Móðir
Snorra andaðist þegar hann var 13
ára. Flest bernskuár sín dvaldi
Snorri á Grund í Svarfaðardal.
Snorri fermdist vorið 1899. Þá
áttu aðstandendur barnanna undir
umsjón sóknarprests að annast
fyrirskipaða fræðslu í lestri,
kristnum fræðum og reikningi.
Almenn lög um fræðslu barna
komu ekki fyrr en 1907. Það er því
augljóst að mörg börn hafa farið
á mis við þá leiðsögn eða fræðslu
fyrir og um síðustu aldamót, sem
iitlu síðar þótti sjálfsögð samkv.
fræðslulögum.
Af framansögðu má vera ljóst,
að reynsla Snorra Sigfússonar í
þessum efnum hefur vakið áhuga
hans til þess að ljá börnum og
öðrum liðsinni sitt til aukinnar
fræðslu. Sú vakning sem um
þessar mundir átti sér stað á
Norðurlöndum um eflingu alþýðu-
fræðslunnar, m.a. fyrir atbeina
lýðháskólamanna, barst einnig til
Islands og um svipað leyti var
hafist handa um stofnun ung-
mennafélaga víðsvegar um landið,
m.a. í Svarfaðardal.
Séra Kristján Eldjárn, prestur á
Tjörn, hvatti fermingarbörn sín til
þess að temja sér prúða framkomu
og drengskap gagnvart hverjum
sem í hlut átti. Snorri kom til
dvalar á Tjörn skömmu eftir
fermingu og urðu þeir Þórarinn,
sonur prestsins, og Snorri brátt
mestu mátar og síðar ágætir
samstarfsmenn um ýmis menning-
ar- og fræðslumál í Svarfaðardal.
Hjá prestshjónunum á Tjörn var
Snorri í nokkur ár og fékk þar
tilsögn í verklegum og bóklegum
greinum. Hann var fjörkálfur hinn
mesti, ólatur og velvirkur. Fyrir
aldamótin var Möðruvallaskólinn
eini gagnfræðaskólinn á Norður-
landi og var hann aðallega sóttur
af Norðlendingum og Austfirðing-
um. Snorri hafði stefnt að því að
komast í þennan skóla — ásamt
Þórarni á Tjörn, fóstbróður sínum.
En skólinn brann 1901 og var þá
það ráð tekið að byggja Möðru-
vallaskólann á Akureyri. Snorri
sagði mér fyrir mörgum árum, að
eftir brunann hafi hann verið
mjög hugsandi 'um sinn hag að því
er varðaði „menntaveginn", sem
hann hafði dreymt um, bæði S vöku
og svefni.
Og Snorri þakkaði prestshjón-
unum á Tjörn það, að haustið 1903,
þá orðinn 19 ára, settist hann í
fyrri bekk hins nýja gagnfræða-
skóla á Akureyri ásamt Þórarni
Eldjárn og vorið 1905 luku þeir
ásamt 10 öðrum nemendum gagn-
fræðaprófi. Meðal þeirra voru
Þorsteinn M. Jónsson síðar skóla-
stjóri gagnfræðaskólans á Akur-
eyri, Jónas Jónsson frá Hriflu,
Konráð Erlendsson, kennari í
Laugaskóla og víðar, Björn
Jakobsson leikfimikennari o.fl.
Snorri hafði góða söngrödd og
samtímis námi sínu í gagnfræða-
skólanum gerðist hann félagi í
karlakórnum Heklu á Akureyri.
Eftir alvarlegar ráðagerðir stjórn-
ar karlakórsins var ákveðin söng-
för til Noregs haustið 1905 og var
Snorri meðal söngfaranna. Þessi
ferð var ógleymanleg hinum unga,
söngvinna og^ramsækna manni,
sem mun hafa átt kost á námsdvöl
í Noregi til frekara söngnáms. En
Snorri hvarf strax aftur til
átthaganna og þar eð hann hafði
lokið gagnfræðaprófi á Akureyri,
þ.e. var orðinn „realstudent" —
eins og gagnfræðingar frá Flens-
borgarskóla — var hann ráðinn
heimiliskennari, farandkennari
eða tímakennari næstu árin á
Akureyri og víðar, en haustið 1907
sigldi Snorri aftur tilNoregs til
þess að leita sér frekari menntun-
ar. Fyrst dvaldi hann vetrarlangt
í lýðháskólanum í Voss, ferðaðist
svo um sumarið um Noreg og flutti
þar erindi um íslensk málefni, en
settist um haustið í kennaraskól-
ann á Storð, skammt frá Bergen,
og lauk hann þar kennaraprófi
vorið 1909 og sótti námskeið á
íþróttaskóla í Bergen um sumarið
áður en hann hélt heim.
Snorri hafði, þegar hér var
komið, aflað sér margþættrar
menntunar — hérlendis og erlend-
is — enda var hánn fjölhæfur
mjög, glaðsinna, hagmæltur vel og
bindindissamur. Þetta voru góðir
eiginleikar manns sem hafði hasl-
að sér starfssvið í þágu uppeldis-
og fræðslumála.
Snorri hóf kennsluferil sinn
eftir heimkomuna frá Noregi með
því að halda skóla fyrir unglinga
í átthögum sínum um 3 ára skeið,
til 1912, en þá um haustið fékk Jón
Þórarinsson, þáv. fræðslumála-
stjóri, Snorra til þess að taka að
sér skólastjórn við barnaskólann á
Flateyri. Snorri mun hafa verið
tregur til þess að taka að sér þetta
starf m.a. vegna þess, að hann átti
einn að kenna a.m.k. 30 nemendum
á ýmsum aldri og það allar
námsgreinar nema handavinnu
stúlkna.
Snorri var fjölhæfur og
skemmtilegur kennari og góður
félagi nemenda sinna. Nem-
endurnir urðu vinnufúsir, skóla-
stjórinn átti ekki í erfiðleikum
með að fá nemendur til liðs við sig
um fjölbreytni á ýmiss konar
vinnubrögðum.
Snorri stjórnaði söng, skóla-
leikjum fyrir foreldra o.fl. og þótti
að þessu hin besta skemmtan.
Þá komu skólastjórar og kenn-
arar á Vestfjörðum sér saman um
að stofna Kennarafélag Vestfjarða
og hélt það fund a.m.k. einu sinni
á ári, báru kennarar þar saman
ráð sín og héldu námskeið fyrir
kennara. Þarna var oft glatt á
hjalla þótt ekki væru veigar á
borðum, því flestir eða allir voru
fundarmenn félagar í Góð-
templarareglunni.
Það var mikið sungið á þessum
fundum og einnig var mikið sungið
í skólunum sem hér áttu í hlut.
Árið 1911 kvæntist Snorri Sig-
fússon heitmey sinni, Guðrúnu
Jóhannesdóttur Reykjalín, f. 24.
okt. 1885. Þar fékk hann með sér
góðan félaga til aðstoðar við
skólastjórnina og önnur störf á
Flateyri. Sagði Snorri einu sinni
við m-ig, að hann hefði góða
reynslu fyrir því, að það væri eigi
síður mikilvægt fyrir skólastjóra
að hafa góða og ráðholla konu sér
við hlið heldur en prestana að eiga
góða prestmaddömu sér til trausts
og halds.
Snorri virtist hala tíma til alls
þegar hann var á Flateyri, sagði
einn kunningi hans við mig. Hann
var oddviti hreppsins um margra
ára skeið, að sumarlagi var hann
síldarmatsmaður á Vestfjörðum
og ýmis önnur trúnaðarstörf voru
honum falin um lengri eða
skemmri tíma. En störf sín vegna
barna- og unglingaskólans lét
hann sitja í fyrirrúmi.
Eftir 17 ára starf á Flateyri átti
Snorri kost á því að gerast
skólastjóri barnaskólans á Akur-
eyri óg vera þar með kominn í
nágrenni við átthaga sína. Og
Flateyringar kvöddu Snorra og
fjölskyldu hans svo haustið 1930
með alúðarþökkum fyrir störf
hennar í þágu hreppsbúa á Flat-
eyri.
Snorri Sigfússon var 45 ára
þegar hann varð skólastjóri barna-
skólans á Akureyri. Það fór þegar
ágætisorð af kennslu hans á
Flateyri og í félagsmálum kennara
var hann mjög áhugasamur.
Starfsmenn og nemendur barna-
skólans á Akureyri sáu brátt, að
hinn fjölhæfi skólastjóri bar fyrst
og fremst hag skólans fyrir
brjósti. Samstarf skólastjóra,
kennara og annars starfsfólks var
hið besta og auðveldaði það
ýmiskonar ný vinnubrögð í skólan-
um til hagsbóta fyrir nemendur og
kennara skólans.
Snorri var skólastjóri barna-
skólans á Akureyri til haustsins
1947, en þá sagði hann því starfi
lausu til þess að geta gefið sig að
öllu leyti að námsstjórn barna-
fræðslunnar á Norðurlandi í sam-
ræmi við ný fræðslulög um barna-
fræðslu frá 1946. En áður hafði
Snorri gegnt svipuðum náms-
stjórnarstörfum að hluta frá 1941.
Snorri gegndi svo námsstjórn að
fullu til haustsins 1954, er hann lét
af störfum fyrir aldurs sakir. Það
voru engin ellimörk á Snorra,
þegar hann hætti námsstjórnar-
störfum. Hann var manna dugleg-
astur að ferðast um landið svo að
segja hvernig sem viðraði hvort
sem hann var gangandi, á skíðum,
í jeppanum sínum eða í lofti, svo
og á sjó ef þannig bar að. Alls
staðar var hann aufúsugestur og
vel fagnað af kennurum, nemend-
um, skólanefndum og einnig af
sveitarstjórnarmönnum, þóttt
hann þætti stundum tilætlunar-
samur í fjármálum til skólamála.
En Snorri hafði sjálfur verið
oddviti og var kunnugur uppeldis-
og fræðslumálum hér á landi allt
frá því um síðustu aldamót. Hann
mundi því tímana tvenna og vildi
láta barnaskólana njóta þess eftir
föngum.
Snorri hélt áfram að starfa að
uppeldismálum í þágu barna- og
unglinga þótt hann væri hættur
sem námsstjóri. Hann hafði um
alllangt skeið unnið að sparifjár-
söfnun skólabarna á Akureyri og
víðar, að erlendri fyrirmynd, sem
hann kynntist á ferðum sínum í
þágu skólamála. Landsbanki ís-
lands hófst handa árið 1954 um að
koma á þessari sparifjárstarfsemi
sem víðast í barna- og unglinga-
skólum undir forsjá Snorra Sig-
fússonar. Hann flutti þá til
Reykjavíkur og starfaði um
margra ára bil í þágu þessa máls.
Hann ferðaðist allvíða um landið
á vegum Landsbankans til þess að
kynna umrædda starfsemi í skól-
um og var þar vel séður gestur.
Snorri Sigfússon var í stjórn
margra félaga um dagana, sem hér
væri of langt að telja, en þó er
sjálfsagt að nefna Kennarafélag
Eyjafjarðar og Samband ísl.
barnakennara, sem gerðu hann
hvort um sig að heiðursfélaga.
Hann var sæmdur riddarakrossi
íslensku Fálkaorðunnar 1953 fyrir
störf í þágu skóla- og uppeldis-
mála. Hann var sæmjlur Frelsis-
krossi Hákonar VII. Noregskon-
ungs fyrir forgöngu um hjálp til
norskra barna 1939—45. Auk
þessa var Snorra sýndur margs
konar sómi og viðurkenning fyrir
störf sín á ýmsum sviðum.
ritaði mikið í blöð og tímarit um i
skóla- og uppeldismál allt frá því
að hann fór ungur til náms í
Noregi. Hann ritaði mikið í
tímaritið Heimili og skóli og var
meðritstjóri þess um langt skeið.
Þá þýddi Snörri margt, sem hann
taldi vera nemendum og kennur-
um að gagni. Bók Snorra: Ferðin
frá Brekku, í 3 bindum, sem út
kom á árunum 1966—72, greinir
frá uppvexti hans og helstu
atriðum náms hans og starfa allt
fram á síðustu æviár. Þar er
mikinn fróðleik að finna um
viðhorf reynds skólamanns til
breyttra aðstæðna í skólamálum í
nærfelit heila öld.
Snorri Sigfússon átti oft erindi
í skrifstofu fræðslumálastjóra,
allt frá því að hann sótti um
skólastjórastöðuna við barnaskól-
ann á Flateyri og þar til hann
hætti námsstjórastörfum á Norð-
urlandi. Hann var ætíð vel séður
gestur í Fræðslumálaskrifstofunni
oftast glaður og reifur, en þó
fylginn sér, þætti honum seint
ganga um framgang mála í þágu
nemenda og kennara.
Snorri var tvíkvæntur. Fyrri
kona hans, Guðrún Jóhannesdótt-
ir, andaðist í janúar 1947. Síðari
kona hans er Bjarnveig Bjarna-
dóttir, forstöðukona Ásgrímssafns
í Reykjavík. Þau giftust árið 1952.
Heimili þeirra hjóna, fagurbúið,
veitti börnum þeirra, vinum og
gestum margar ánægjustundir.
Þau Snorri og Guðrún eignuðust
7 börn og eru 5 þeirra á lífi.
Stjúpsynir Snorra urðu honum
einnig til gleði og ánægju.
Langri ferð Snorra frá Brekku í
Svarfaðardal er nú lokið. En segja
má, að hann hafi' ákveðið að
ferðinni skyldi ljúka sem næst
sömu slóðum og hún hófst. Að
eigin ósk verður hann lagður til
hinstu hvíldar í kirkjugarðinum á
Tjörn í Svarfaðardal, við hlið fyrri
konu sinnar.
Þeir munu margir, sem þakka
Snorra Sigfússýni lærdómsríkar
og ánægjulegar samverustundir.
Jafnframt skal þakkað þeim er
ræður lífi og dauða, fyrir hversu
hann var hress og starfshæfur til
orðs og æðis svo að segja fram í
andlátið.
Góður drengur er nú horfinn
augum okkar, sem eftir lifum.
Við blessum öll minningu
Snorra Sigfússonar.
Helgi Eliasson.
Snorri Sigfússon mátti muna
tímana tvenna: Hann var kominn
yfir tvítugt þegar fyrstu fræðslu-
lögin voru sett á íslandi. Hann
þekkti af eigin raun aðstæður ungs
fólks í landinu til menntunar fyrir
og um aldamót, áður en skipulegt
skólahald hófst. Margan ungan
manninn fýsti til mennta en varð
að vera án þess. Snorri gerði sér
ljóst, að öll sókn þjóðarinnar fram
til betra lífs var háð því, að allur
almenningur í landinu fengi notið
þeirrar bestu skólamenntunar sem
möguleg væri á hverjum tíma.
Alþýðumenntun, eins og það var
kallað, var grunnurinn að allri
menntun og menningu lands-
manna, og skipti þá höfuðmáli, að
barnaskólarnir ræktu hlutverk
sitt svo vel sem þeim var framast
kleift. Þessari hugsjón helgaði
Snorri allt sitt líf, heill og
óskiptur. Þegar hann var á Flat-
eyri kom til tals (1922 eða 1923) að
hann færi í framboð til Alþingis,
en það vildi Snorri ekki. Skólinn
var hans vettvangur, nemendur
hans og frami þeirra áttu hug
hans allan. — Eitt sinnn er við
Snorri sátum á tali um vandamál
skóla og kennslu, spurði hann mig:
Ef þú værir skólastjóri barna-
skóla, hvenær myndir þú hefja
kennslu á morgnana? Svar Snorra
var þetta: Þegar ég var skólastjóri
Barnaskóla Akureyrar, ákvað ég
að kennsla skyldi hefjast klukkan
níu á morgnana. Þá var nokkurn
veginn víst að börnin kæmu
útsofin og hress í skólann, og
kennslutíminn nýttist því betur.
Auk þess þurftu börnin oft að
brjótast í kulda, snjó og myrkri í
skólann. Af þessum ástæðum taldi
ég of snemmt að byrja að kenna
klukkan átta, — sagði Snorri, —
Þetta er aðeins eitt lítið dæmi um
afstöðu Snorra til nemenda sinna,
og fleiri mætti nefna. En öli bæru
þau að sama brunni: Snorri taldi
að skólinn ætti umfram allt og
ofar öllu að bera hag nemenda
sinna fyrir brjósti.
Sú hugsjón hefur notið misgóðs
gengis og ekki alltaf átt upp á
pallborð ráðamanna, sem líta svo
á að skóli sé til að hlýða lögum og
fyrirmælum að ofan. Þegar Snorri
hætti skólastjórn á Akureyri og
gerðist námsstjóri eftir samþykkt
fræðslulaga 1946, hugðist hann
nota sína miklu reynslu og þekk-
ingu til að koma fram nýjungum
og endurbótum í skólastarfi. Því
miður var honum einatt settur
stóllinn fyrir dyrnar, og urðu
honum það mikil vonbrigði, líklega
ein mestu vonbrigði lífs hans. —
En "áhugi Snorra á framgangi
skólamála var óslökkvandi, og
hann fylgdist vel með öllu því sem
gerðist á því sviði. Oft hafði hann
áhyggjur af því, hversu seint
Kveðjuorð
Sáttur við guð og menn,
sáttur við dauðann og þakklátur
fyrir gjafir lífsins kvaddi Snorri
Sigfússon heiminn á 94. ári
aldurs síns, eftir stutta sjúkra-
húsvist og óþrotinn að andleg-
um kröftum. Langur var vinnu-
dagurinn orðinn enda var Snorri
gæddur óvenjulegu lífsfjöri og
hjá honum fór saman áhugi,
kapp og iðjusemi í einingu sem
aðeins fáum mönnum er gefin.
Með honum er horfinn af
sjónarsviðinu sá öldungur þjóð-
arinnar sem haft hafði persónu-
leg kynni af svo mörgum sam-
ferðamönnum að fátítt mun
vera, enda munu nú margir
minnast þeirra kynna af þakk-
látum huga.
Bjart og hreint og hressandi
var jafnan í návist Snorra
Sigfússonar, alvara og gaman í
góðu samræmi. Hann var mann-
blendinn og jákvæður að upp-
lagi og ungur heillaðist hann af
vonbjörtum viðhorfum til lífs og
manns, sem voru í svo fögru
samræmi við eðli hans. Æsku-
hugsjónum sínum um batnandi
mannlíf og þjóðlíf var hann trúr
allt til dauða og vann þeim allan
sinn langa annadag af héilum
huga. Birtan frá vordögum
þjóðlífsins í upphafi aldar
fylgdu honum til hinstu stund-
ar.
Snorri Sigfússon var skóla-
maður að ævistarfi. Án efa var
hann þar á réttri hillu, því að
mannrækt í víðtækum skilningi
var honum hjartfólgið áhuga-
mál. Kennari og fræðari hefði
hann líklega orðið hvar sem lífið
hefði skipað honum á bekk.
Kennaraferill hans er glæsileg-
ur og þjóðkunnur. Slíkt má
segja um marga, enda hitt
meira í frásögur færandi að
Snorra var gefinn sá fágæti
eiginleiki að leitast ekki aðeins
við að koma öðrum til þroska
heldur einnig og ekki síður að
stefna vitandi vits að því að gera
sjálfan sig að meiri og betri
manni. Hann hafði sterkan vilja
til að láta gott af sér leiða, vera
boðinn og búinn til að leggja
fram lið sitt þegar þörfin
kallaði, vera reiðubúinn til að
ljá góðu máli atfylgi sitt, hlaupa
undir bagga, finna úrræði í
vanda, eiga frumkvæði að því
sem hann áleit að til góðs
horfði. Oft var hann þá brenn-
andi í andanum og sparaði ekki
krafta sína né heldur fjármuni
ef til voru, því að ekki var Snorri
Sigfússon auðsöfnunarmaður
um dagana.
Einkennilegt er hve fast hið
gamla snilldarkvæði séra Björns
í Sauðlauksdal sækir á hugann
þegar Snorra er minnst. Ég held