Morgunblaðið - 20.07.1978, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR, 20. JÚLÍ 1978
Mörgum eru eflaust í fersku
minni þýzku fyikisknsningarnar
í Hamborg og Nicdersachsen 4.
júní sl. Þá bar til tíðinda að
flokkur frjálsra demókrata beið
afhroð og náði í hvorugu fylk-
ingu þeim fimm hundraðshlutum,
sem samkvæmt þýzkum lögum
eru nauðsynlegt tii þes að flokkur
fái fulltrúa á þing.
Úrslit þessi eru fyrir ríkis-
stjórn Helmuts Schmidts kanzl-
ara. Fari svo að frjálsir demó-
kratar tapi einnig f fylkiskosn-
ingunum í Hessen 8. október
næstkomandi og kristilegir demó-
kratar nái þar hreinum meiri-
hluta vfxlast valdahlutföll f neðri
deild þingsins, „Bundesrat“,
þannig að stjórnarandstaðan fær
tvo þriðjuhluta fulltrúa og vand-
séð hvernig stjórnin getur fengið
frumvörp si'n samþykkt til loka
kjörti'mabils 1980.
Kosningaósigurinn líta menn
fyrst og fremst á sem andstöðuyf-
irlýsingu kjósenda við svonefnda
„umlosunarstefnu" flokksleiðtog-
ans, Hans Dietrichs Genschers.
Stefna þessi felst í því að þver-
höggva yfir fastmótaðar línur
vestur-þýzks stjórnmálalífs með
Genscher við hlið Helmuts Schmidts kanzlara í þinginu í Bonn.
Emmid-stofnunarinnar í Bielefeld
var það kannað að hve miklu leyti
kjósendur voru óánægðir með
stjórnmálabaráttu í Vest-
ur-Þýzkalandi og einstaka flokka.
Úrslit skoðanakannanna, sem
birtust í 24. og 25. tölublaði
tímaritsins í ár, leiddu í ljós að
meirihluti kjósenda, 62 af hundr-
aði, töldu þjóðfélag sitt í stóru sem
smáu í stakasta lagi og „væri bezt
að láta það vera eins og það er“.
Athygli vakti hins vegar að stærri
hluti sömu þátttakenda eða 74 af
hundraðk töldu að stjórnmála-
menn gæfu ekki nægan gaum að
því sem hinn venjulegi afskipti
borgari hugsaði og segði. Einnig
mátti sjá að hópur þeirra sem af
einhverjum ástæðum töldu að
stjórnmálin væru orðin of flókin
og fjarlæg og „kerfið" óréttlátt
hafði stækkað frá árinu áður. Af
niðurstöðunum leit svo út í fljótu
bragði sem um þversögn væri að
ræða; flestir þátttakendur lýstu
tryggð við lýðræðisstofnanir
landsins þar með helztu stjórn-
málaflokka, en féllust samt ekki á
að þeir hefðu í mikilvægum efnum
ekki staðið sig sem skyldi. Könn-
Ryðja utangarðshópar
frjálslyndum af þingi?
Nýstaða í vestur-þýzkum stjórnmálum
því að taka ýmist þátt í samstjórn
með jafnaðarmönnum eða kristi-
lega bandalaginu eftir því hvernig
vindurinn blæs í seglin. Þannig
þykir t.d. ekki nauðsynlegt að
flokkurinn stjórni með jafnaðar-
mönnum í öllum fylkjunum þótt
hann deili með þeim stjórntaum-
unum í Bonn. En gagnrýnendur
Genschers hafa bent á að slík
stefna geti aðeins borið árangur að
hún sé skýrt og afdráttarlaust
bundin einstökum markmiðum eða
málefnum. Þetta hefur frjálslynd-
um greinilega ekki tekizt og
úrslitin í Hamburg og Nieder-
sachsen vísbending um að flokkur-
inn sé ekki aðeins á undanhaldi
heldur sé hann að verða aðeins
„fjórða aflið" í vestur-þýzkum
stjórnmálum.
Það sem nefnilega vakti mesta
athygli í sambandi við niðurstöður
fylkiskosninganna var upprisa
nýrra flokksbrota sem fylktu sér
saman undir merki umhverfis-
verndarmanna og kjarnorkuand-
stæðinga. Herbragðasérfræðingar
frjálslyndra höfðu greinilega áttað
sig of seint á þessum nýja
andstæðingi. í Niedersachsen
unnu þeir 3.9 af hundraði (frjáls-
lyndir 4.2) og 4.5 í Hamburg
(frjálslyndir 4.8), sem er afbragðs
árangur í frumraun með hliðsjón
af hefðbundinni fastheldni Vest-
ur-Þjóðverja.
I kjölfar kosninganna og með
tilliti til upplýsinga, sem fyrir
liggja, er eðlilegt að menn velti
fyrir sér hvort um sé að ræða
tiltakanlega stefnubreytingu í
stjórnmálum í Vestur-Þýzkalandi
og ef svo er, af hvaða rótum hún
sé runnin. Ekki er síður ástæða til
að gaumgæfa hvaða lærdóm
frjálslyndir draga sjálfir af
breyttum viðhorfum. Hvernig,
ennfremur, hyggst Schmidt haga
samstarfinu við smáflokkinn þau
tvo ár, sem enn lifa kjörtímabils-
ins? Er fjarstæða að ímynda sér
nýgræðingana, „Hina grænu" eins
og þeir kalla sig, bera blóm á
næsta áratug?
að dylst engum, sem til þekkja
í Vestur-Þýzkalandi, að þar byggir
sú þjóð, er einna lengst hefur náð
í tækni og verkmenningu á okkar
dögum. Útlendingar, sem þar
koma, hafa oft á orði hve allt
andrúmsloft þar einkennist af
nákvæmni, dug og reglu. „Gaum-
gæfilega skipulagðar borgir og
sveitabyggð og hnökralaus yfir-
stjórn, sem reynir umfram allt að
halda mannlegri ásjónu, sér til
þess aö öllum þörfum samfélaga
og einstaklinga er svarað,“ segir í
sérstökum Þýzkalandspistli í
brezka blaðinu „The Times" í
síðasta mánuði.
En hin kaldhamraða ásýnd
háþróaðs iðnríkis er heldur ekki
laus við óæskilegar hjáverkanir.
Þar sem tækni og tölvuvæðing
hefur hrifsað völdin er til dæmis
ávallt hætt við að áætlanagerð og
arðsemissjónarmið sniðgangi sál-
arlíf einstaklinga og mannlegt
umhverfi. Þær raddir gerast t.d.
sífellt háværari á Vesturlöndum
að stjórnmálin og þeir flokkar, er
að þeim vinna, fjarlægist óðum
vettvang hins almenna borgarar,
af völdum sérþekkingar og skrif-
ræðis. í Vestur-Þýzkalandi er
t.a.m. einatt viðkvæðið að veiga-
mestu ákvarðanir séu nú að mestu
teknar úr augsýn almennings og er
bent á áætlanir um byggingu
kjarnorkuvera sem dæmi. Þegar
ótti manna og ókyrrð í landi
orðlögðu fyrir samheldni og undir-
gefni, er komin á það stig að þeir
kjósa að hasla sér völl í stjórn-
málabaráttu má öruggt telja að
ekki sé lengur um duttlunga eina
og hugarvingl að ræða.
F ramboð umhverfisverndar-
manna eða „grænu og marglitu
listanna" eins og þeir eru kallaðir,
er að verulegu leyti beint andsvar
manna við margflókinni, vélrænni
og kuldalegri veröld, tækniþjóðfé-
lags sem þeim finnst hafa vaxið
þeim yfir höfuð. Það er því ekki
beinlínis við hæfi að kalla hreyf-
ingu þeirra pólitíska í venjulegum
skilningi þess orðs. Að henni
standa fjölmenn baráttusamtök
almennra borgara, sem hafa það
eitt markmið að halda vörð um
manngildishugsjónina gagnvart
miskunnarlausu lögmáli framfara
og hagvaxtar.
En hversu víðtæk og djúpstæð
er óánægjan og gegn hverjum
beinist hún? I skoðanakönnunum,
sem gerðar voru á vegum
Hermann Fredersdorf hótar að tefla fram mótmælaflokki sínum 1980 geri
stjórnarflokkarnir ekki víðtækar breytingar á skattalöggjöfinni
unin benti þó aðeins til þess, sem
vitað var; að Vestur-Þjóðverjar
væru einkar vanabundir ákveðn-
um flokkum og að eina leiðin fyrir
nýja flokka til að laða að sér fylgi
væri með því að ráðast með oddi
og egg að þeim vandamálum, sem
viss hluti kjósenda findi að gömlu
flokkarnir hafa vanrækt.
A-*etta herbragð gafst umhverfis-
verndarmönnum vel Þeir létu sig
ekki miklu varða málefni, sem
aðrir flokkar höfðu sett á oddinn
svo sem baráttu gegn atvinnuleysi
og öryggi gagnvart hryðjuverka-
mönnum. Þess í stað ákváðu þeir
að gerast málsvarar umhverfis-
mála, mannréttinda og kjarnorku-
andstæðinga svo eitthvað sé nefnt.
Með því að gera ýmis af táknræn-
um stefnumálum frjálslyndis að
sínum tókst þeim að ná fylgi af
hinum flokkunum þótt ljóst sé að
þar hafi frjálsir demókratar orðið-
verst úti.
Ef til vill er ekki ástæða til að
undrast þótt mönnum hætti til að
gleyma að frjálsir demókratar
væru flokkur frjálshyggju á seinni
tíð. Ekki þarf að fara lengra aftur
en í kanzlaratíð Willy Brandts til
að sjá hver breyting hefur orðið á
flokknum í þessu efni. Á þeim
árum höfðu þeir vakandi auga með
aðgerðum ríkisstjórnar jafnaðar-
manna með tilliti til hryðjuverka-
manna og róttæklinga í embættis-
kerfinu og veittu óðfúsu löggjafar-
valdi viðnám. Á þessu kjörtímabili
hafa þeir ekki aðeins verið sam-
ábyrgir með jafnaðarmönnum í
framkvæmd róttæklingatilskipun-
arinnar svonefndu auk nauðungar-
laga í stríðinu við ofstækisöflin
heldur virðajt þeir hafa fyrirgert
auðkennum sínum og menn spyrja,
hver sé eiginlega munurinn á
Genscher og Schmidt.
En Genscher fellur þungt að
viðurkenna þennan sofandahátt
flokksforystunnar. í viðtali, sem
birtist í „Der Spiegel" nýlega,