Morgunblaðið - 25.07.1978, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. JÚLÍ 1978
Telur handritið vera eftir
Gísla Jónsson Skálholtsbiskup
Norðmaður setur fram kenningar um uppruna
gamals íslenzks handrits, sem fannst í Kaup-
mannahöfn 1970, en höfundur þess er ókunnur
Á NORRÆNA kirkjutónlistar-
námskeiðinu í Skálholtsskóla
er staddur Arne Solhaug mag.
art.. kennari við Musikhögskoí-
en í Ósló og við Óslóarháskóla,
en hann stundar einnig
kennslu í messusöng. í byrjun
áratugsins skrifaði hann rit-
gerð um íslenzkt handrit sem
fannst í nýju konungsbókhlöð-
unni í Kaupmannahöfn árið
1970, en handritið gefur mikils-
verðar upplýsingar m.a. um
hvernig guðþjónustur fóru
fram hér á landi eftir siðaskipt-
in. í ritgerðinni setur Solhaug
fram tilgátur um uppruna
handritsins og höfund þess sem
er óþekktur. Mbl. ræddi við
Solhaug í Skálholtsskóla í
gærdag um handritið og niður
stöður ritgerðar hans, en hann
hélt fyrirlestur á námskeiðinu
um þetta efni.
Arne nefndi sem dæmi um
efni handritsins að í því væri
mikið af tíðabænum (bænir
sagðar á vissum tíma dags) sem
ekki fyrirfyndust svo margar í
öðrum bókum héðan af Islandi.
Ennfremur væru í handritinu
um 100 messusvör, 30 latnesk
sálma- og sönglög með nótum
sem rekja má til Niðaróss, en þó
hefðu þau ekki öll fundizt þar og
því væri þetta einnig merkur
fundur.
Þegar þetta handrit væri
borið saman við handrit sem
skrifað var í Niðarósi 1519, þá
væri textinn í sálmum þessara
tveggja handrita mjög líkur. í
norska handritinu væru tíða-
bænir en engin sönglög. I
handritunum væru víxlsöngvar,
sem þau innihéldu, mjög skyld-
ir.
Sálmar í handritinu væru
nokkrir þeir sömu og í sálmabók
frá 1558 eftir Gísla Jónsson
biskup í Skálholti og ennfremur
væru nokkrir úr bók Marteins
Einarssonar biskups í Skálholti
„Eiu kristelig Handbok“ frá
1555. Engin bók önnur eða
handrit sem allir þessir sálmar
væru í væri þekkt.
I handritinu væri um jóla-
sálma vísað í sálmabók og
kvaðst Arne telja að þar væri
e.t.v. átt við sálmabók Ólafs
Hjaltasonar frá 1562.
Tilgátur um höf-
und verksins
Varðandi messutónlist sem
fyrirskrifuð væri í handritinu
sagðist Arne Solhaug telja það
vafalaust að höfundur handrits-
ins hefði þekkt til Graduale,
bókar Nils Jespersonar frá 1573,
svo margt væri líkt með hand-
ritinu og þeirri bók. Ennfremur
bæru þær siðvenjur við guðþjón-
ustur, sem fram kæmu í hand-
ritinu, því augljóst vitni að
höfundur þess hefði að ein-
hverju leyti unnið það upp úr
bókinni Missale Nidrosiense
sem gefin var út 1519 í Niðarósi.
Sem dæmi nefndi Solhaug sið-
venju sem tíðkaðist á páskadag
við messugjörðir, en þá venju
væri ekki að finna í bók Nils
Jespersen né í prentaðri ís-
lenzkri bók eða í íslenzku letri.
En um hana væri getið í Missale
á kafla á nákvæmlega sama hátt
og í handritinu. Aðra venju
nefndi hann sem tíðkaðist á
fyrsta sunnudag eftir Hvíta-
sunnu, en hennar væri að hluta
getið í Missale á sama veg og í
handritinu, en hún væri túlkuð
á annan veg í bók Nils Jesper-
sonar. Þannig væri handritið að
ákveðnu marki mjög skylt
Missale. í síðasta hluta hand-
ritsins, þar sem fyrir væru tekin
ÍKSKE;
sr*"”
* KONT
JOLivn
*0i~i9rri
telemann
d*‘“' °* 'J éxHii tluUc
mozart-twó
"'TýuAnund~"'‘i
UfUut,,
Divcnámtnio III.
AOefro
Menutiio
Tónhvísl
eftir GUÐMUND
EMILSSON
Reykjavíkursvæðinu, tónleika
þessa. Hugmynd Helgu Ingólfs-
dóttur hefur dafnað jafnt og
þétt í fjögur ár, og er nú svo
komið að tónlistarmenn eru
farnir að sperra eyrun í átt að
Skálholti á miðsumri ár hvert,
enda tiltektir Helgu og félaga
með því áhugaverðasta er gerist
í tónlistarlífinu hérlendis.
Sumarmál
Leifs
Verkefnaval Sumartónleika í
Skálholtskirkju 1978 talar sínu
máli. Það fer saman tónlist frá
16. 17. og 18. öld, og ný islensk
tónverk. Að þessu sinni frum-
flytja Helga Ingólfsdóttir og
Manuela Wiesler tónverkið
Sumarmál eftir Leif Þórarins-
son, sem tónskáldið samdi nú í
júní. Einnig verður flutt tón-
verkið Frumskógar eftir Atla
Heimi Sveinsson. Rétt er að
hvetja tón-sælkera til að mæta
til veislu helgina 29. og 30. júlí.
Þegar þessi verk verða flutt, en
eins og allir vita voru þær
stöllurnar Helga og Manuela á
meðal þeirra flytjenda er mesta
athygli vöktu á Listahátíð ’78.
Þá verður mikið um dýrðir í
Skálholti.
Hvernig má
það vera?
Og nú spyr einhver: Hvernig
má það vera að hægt sé að halda
uppi blómlegu tónlistarlífi í
Skálholti yfir sumarmánuðina,
án þess þó að krefjast aðgangs-
eyris af tónleikagestum. Það er
engin furða þótt menn spyrji,
því heilir kórar hafa víst orðið
„gjaldþrota" og orðið að leggja
upp laupana á íslandi vegna
fjárskorts — að sögn. En Helga
hafði svar á reiðum höndum, og
reyndar það svar sem flestir
erlendir tónlistarhátíða-fröm-
uðir myndu gefa ef spurðir væru
sömu spurningar: Menn gefa
vinnu sína, eða svo gott sem,
sagði Helga. Launin sem
Manuela, Sigurður, Óskar, Haf-
steinn, Helga og Glúmur fá fyrir
tónlistarflutning í Skálholti eru
þau ein, að þar fá þau húsaskjól
í sumarleyfum, og aðstöðu til að
iðka tónlist í fögru umhverfi. Að
visu sagðist Helga nú í sumar
vonast eftir styrk frá Ferða-
málaráði.
Um framtíðina
Helga sagðist ekki stefna að
Sumartónleikar
í
Skálholtskirkiu
1978

M CAMLTOH
('MO-IMO)
T TOMKINS
(M7J-I454,
'•ocxlof ,»o
> *AC HEIBFI
<I*»-I70H
T"» 10*40,0,,
Tottouc.
• tasouini
(IM7-I7K,,
AUcgro
dka.mtt, .
'<««-17171 ""
° » *-uccMwrrn i___ .
(II OM, E,n Kowot n4r
*P>numo

ássr-^r.
AlUgro
^lvtjendur
A JOLIVET
(1103 — 1*77)
oska* moo
HAFSTElNNCIinn. ’ Ur"ultulni*r‘
Í-EIFUK
»Okarinsson
ATU HEIMIK
SVEINSSON
1*74,
’J OUANTZ
Efnisskrá Sumartónlcika í Skálholtskirkju.
Sumartónleikar í
Skálholtskirkju
Helga Ingólfsdóttir semballeikari.
Um daginn gerði ég nokkrar
árangurslausar tilraunir til að
ná símasambandi við Helgu
Ingólfsdóttur semballeikara,
sem þá var stödd t Skálholti við
undirbúning sumartónleika
þeirra er nú skipa fastan sess
í tónlistarlffi okkar. Með að-
stoð stúlku í Aratungu, er
kvaðst heita Símstöð, tókst
þetta um sfðir. Helga kom móð
og másandi f sfmann enda hafði
hún verið að æfa úti í kirkju
með Glúmi Gylfasyni orgelleik-
ara, en þau héldu afar sérstæða
tónleika f kirkjunni 15. og 16.
júlf, þar sem leikin voru m.a.
tónverk fyrir sembal og orgel,
þ.e. samtfmis! Blaðamaður bað
Helgu að segja frá tildrögum
Sumartónleika í Skálholts-
kirkju.
Minningartónleikar
um Dr. Róbert A.
Ottósson
Helga kvaðst hafa verið stödd
í Skálholti er fram fóru minn-
ingartónleikar um Dr. Róbert
heitinn Ottósson vorið 1975.
Hreifst hún af hljómburði
kirkjuskipsins, náttúrufegurð og
sögu Skálholts. Staðurinn hafði
eitthvert aðdráttarafl er kallaði
á löngun Helgu til að starfa þar
að sínu hjartans máli, tónlist-
inni. En að allri ljóðrænu
slepptri, var ýmislegt annað
nær veruleikanum er beinlínis
hvatti Helgu til að hrinda
Sumartónleikum í Skálholts-
kirkju af stokkunum. Hugmynd-
irnar fengu fyrst byr undir báða
vængi er það kom á daginn að
heimavist Lýðháskólans í Skál-
holti stóð lítt notuð yfir sumar-
mánuðina.
Að sperra
eyrun
Strax sumarið 1975 hafði
Helga skipulagt tónleika í Skál-
holti í samráði við biskup
íslands, Hr. Sigurbjörn Einars-
son og aðra forráðamenn Skál-'
holtsstaðar. Haldnir voru
tvennir tónleikar um hverja
helgi, bæði á laugardögum og
sunnudögum, og fór þessu fram
í fjórar vikur, og aldrei sama
efnisskrá tvær helgar í röð.
Tónleikarnir voru ekki ýkja
langir eða um 60 mínútur, enda
algengt að ferðamannahópar
hefðu stutta viðdvöl í Skálholti.
Öllum var heimill ókeypis að-
gangur, og auk ferðamannahópa
sótti fólk úr nærliggjandi sveit-
um, og tónlistarunnendur af
sögu, enda væri hljómburður
Skálholtskirkju svo mikill að
það ylli erfiðleikum í samleik.
Er þetta miður, að mati undir-
ritaðs, og hefðu menn átt að
reyna að varast slík slys. í
hátíðarkirkju ætti að vera hægt
að flytja hátíðartónlist. Vonandi
fer ekki eins fyrir hljómburði í
Hallgrímskirkju.
Helga sagðist mjög ánægð
með alla aðstöðu í Skálholti og
aðsókn að tónleikum. Kvað það
ævintýri líkast að sjá ný andlit
á meðal tónlistargesta dag frá
degi. Og þó hún gerði sér ekki
vonir um að hljómsveitir tækju
þátt í sumartónleikum framtíð-
arinnar, benti hún á, að gaman
væri að efna til tónlistarnám-
skeiða hvers konar í Skálholti.
Allur aðbúnaður væri þar fyrir
hendi. Full ástæða er til að taka
undir þessi orð Helgu, og beina
þeirri spurningu til forsvars-
manna tónlistarmála hverjir
sem það nú eru, hvort ekki sé
hægt að veita Helgu Ingólfs-
dóttur lið í þessu máli.
Að lokum sendir Tónhvísl öllu
tónlistarfólkinu í Skálholti
bestu kveðjur með þakklæti
fyrir virðingarvert og skemmti-
legt framtak.
P.S. Vonandi .megum við
klappa Helga ... eða hvað?
því að Sumartónleikar í Skál-
holtskirkju yxu að umfangi í
framtíðinni. Taldi t.d. ólíklegt
að stærri hljóðfærahópar, eða
hljómsveitir, kæmu þar við