Morgunblaðið - 28.10.1978, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 1978
r
Birgir Isl. Gunnarsson:
Ferskt loft í verkalýðsfélögin
Ferskt loft í
verkalýðsfélögin
Að undanförnu hefur atvinnu-
lýðræði verið allmikið á dagskrá
í borgarstjórn í tilefni af
hugmyndum meiri hluta borgar-
stjórnar um áheyrnarfulltrúa
starfsmanna í stjórnum ein-
stakra borgarstofnana. Við
Sjálfstæðismenn höfum gagn-
rýnt ákvarðanir meirihlutans,
bæði málsmeðferð og efnisatr-
iði. T.d. höfum við talið það
fráleitt að ekki skyldi haft
samráð við Starfsmannafélag
Reykjavíkur um þetta mikil-
væga mál. Ber það vissulega
vott um tillitsleysi í garð
heildarsamtaka starfsmanna
borgarinnar og að ekki fylgi
hugur máli í fögrum orðum um
nauðsyn samstarfs og samráðs.
Um afstöðu okkar í þessu máli
hefur allmikið verið fjallað í
fjölmiðlum og verður það ekki
gert nánar að umtalsefni í
þessari grein. Öll þessi umræða
um aukið lýðræði á rætur að
rekja til þess, að margir finna
nauðsyn þess að opna meir
ákvarðanatöku í ýmsum þjóðfé-
lagsstofnunum og þá með það í
huga, að þeir vindar sem þar
blása séu á hverjum tíma sem
ferskastir. Vel er skiljanlegt að
menn fóti sig ekki fullkomlega á
því, hvaða form sé heppilegast í
þessum efnum.
Eitt hljóta þó allir að vera
sammála um. Ekkert er hættu-
legra almannastofnunum en að
þær lokist af, verði einhverskon-
ar klúbbar, þar sem sömu menn
sitja áratug eftir áratug og taki
ákvarðanir með samráði hver
við annan og án utanaðkomandi
samkeppni.
Þetta leiðir hugann að þeim
þjóðfélagsstofnunum, sem eru
hvað ólýðræðislegastar í þjóðfé-
laginu í dag, en það eru verka-
lýðsfélögin. Kosningafyrir-
komulag er þannig að allir
stjórnarmenn eru úr sama
hópnum. Stillt er upp listum og
sá listinn, sem fleiri atkvæði
hlýtur fær alla menn kjörna.
Aðrar skoðanir komast ekki að.
Afleiðingin verður sú, að í
mikilvægustu trúnaðarstöðun-
um sitja sömu mennirnir áratug
eftir áratug. Stjórnir félaganna
verða eins og lokaðir klúbbar,
.þar sem keppikeflið virðist vera
að deyja í stjórnarstólunum í
hárri elli.
Ég geri mér grein fyrir því að
þetta eru hörð orð og e.t.v. of
mikil alhæfing. Vafalaust er
þetta mjög misjafnt eftir verka-
lýðsfélögum, en athygli vekur að
íhaldssömustu stofnanirnar að
þessu leyti eru þau verkalýðsfé-
lög, þar sem Alþýðubandalags-
menn ráða ríkjum. í stjórnar-
skrifstofum þeirra félaga er
loftið staðnað og minnst um
breytingar.
Það er því mjög ánægjulegt,
að Verkalýðsráð Sjálfstæðis-
flokksins skyldi taka þessi mál
upp til meðhöndlunar á ráð-
stefnu, sem ráðið hélt um
miðjan mánuðinn. Þar var gerð
svohljóðandi ályktun: „Ráð-
stefnan felur stjórn verkalýðs-
ráðs að hefja nú þegar undir-
búning að gerð lagafrumvarps
um hlutfallskosningar við
stjórnar- og fulltrúakjör í laun-
þegasamtökunum. Stóraukið
vald samtaka þessara og beiting
þess á sviði efnahags- og at-
vinnumála þjóðarinnar gerir þá
kröfu til Alþingis, að það setji
slík lög. Slík löggjöf mun draga
úr hættu á því, að valdi
samtakanna sé misbeitt í póli-
tískum tilgangi og tryggja
eftirlit og gagnrýni lýðræðislega
kjörins minnihluta".
í rauninni þarf engu að bæta
við þessa ályktun. Hún skýrir
sig sjálf. Athyglisverð voru
viðbrögð tveggja kunnra verka-
lýðsforingja. Þeir kváðust vera á
móti þessu, því að hlutfallskosn-
ingar myndu auka pólitík í
verkalýðsfélögunum!! Allir vita
að í raun þýða þessi viðbrögð og
þessi ummæli það, að verkalýðs-
foringjar vinstri manna vilja fá
að stunda sína pólitík í friði í
I verkalýðshreyfingunni og vilja
ekki auka á raunhæfa andstöðu
gegn henni.
Verkalýðsfélögin eru þjón-
ustustofnanir þess fólks, sem í
þeim eru. Ekkert er eðlilegra en
að þar séu uppi mismunandi
skoðanir á lausn einstakra mála.
Þessar skoðanir eiga að geta
komist að við lausn hvers
einstaks vandamáls. Það er því
sjálfsögð og eðlileg lýðræðisleg
krafa að hlutfallskosningar fari
fram í stjórnar- og fulltrúakjör-
um verkalýðsfélaganna. A
mörgum sviðum þjóðlífsins giid-
ir þessi regla og er til góðs.
Tökum t.d. sveitarfélögin. Þar
sitja fulltrúar meirihluta og
minnihluta, ráða ráðum sínum
og veita hvor öðrum aðhald. Sá
sem héldi því fram í alvöru í dag
að þetta fyrirkomulag væri til
að auka pólitík í sveitarfélögun-
um og þar með af hinu illa, hann
væri talinn aftur úr grárri
forneskju.
Verkalýðsfélögin eru ein-
hverjar valdamestu stofnanir í
þjóðfélaginu í dag. Þau taka
mikilvægar ákvarðanir og þau
ráða yfir miklu fjármagni, sem
þau ráðstafa í þágu sinna
félagsmanna. Ekkert dugar ann-
að en að fullkomið lýðræði ríki á
þeim vettvangi. Þar verður að
opna glugga og láta ferskt loft
leika um loft og veggi.
Guðipundwr J. og Karl Steinar um hlutfallskjör i launþegaaamtökum:
Óttast að það auki á
|sundrungu í félögunum]
TVÉIR verkalýð«IeiÖtoKar ftr röðum vinHtri flokkanna leiotjant geifn huKmyndum verkalýðeráðs
Sjálfstæði.sflokksins um að tekin verði upp hlutfallskosninx innan verkalýðafélajranna ok telja þeir að slíkt
fyrirkomulaK mundi aðeins auka á sundrunKU innan verkalýð«hreyfinKarinnar.
í ályktun verkalýðsráðs Sjálfstsðisflokkains var stjóm ráðsins falið að hefja undirbúninK *ð gerð
lagafrumvarps um hlutfallskosningar við stjórnar og fulltróakjör í launaþeKasamtökunum, og kemur
fram í ályktuninni að stóraukið vald samtaka þessara og beiting þess á sviði efnahags og atvinnumála
þjóðarinnar geri þá kröfu til Alþingis að það setji slík Iök ok að slík löKgjöf myndi draga úr hættu á því að
valdi samtakanna væri misbeitt f pólitfskum tilgangi, svo og tryggja eftirlit og gagnrýni lýðræðislega
kjörins minnihluta.
verði það til aö magna alls kyns
sundrungu og erfiðleika, sem ekki
er á bætandi í -
Morgunblaðið bar þetta undir þá
Guðmund J. Guömundsson, for-
’ •'•’dsins
að oft væri
félagsstar^ -
um það rætt að
I Ráðstefna Verkalýðsráðs:
Hlutfallskosningar í
launþegasamtökum
— Stárfsmenn í stjórn stærri fyrirtækja
Á RÁÐSTEFNU Verkalýftn-
r&ðs SjálfsUBftUflokkains var
samþykkt ályktun um Sjálf-
stœðisflokkinn og launþega-
aamtökin þar sera skoraft er á
miftstjórn flokksins
mun meilft „tilbt til skoAuit
ilýftarHa vfö atefnumðt-
-—'nnumilum
atjórn eða atjóraarmndatMu.*
Það er skoóun ráðstefnunnar
að atburðarós sfðasta vetrar
á aviði stjórbmála hefói getað
orðió önnur ef hluata^ hefði
verið .á ráð fonratumanna i
^rkalýðsráði v*» 4
er i álýktoninni fagntð
þeirri ákvörðun borsar-
•'_____ _ * 11i
flokksins aft gera aft baráttu-
máli aft starfsmönnum
Reykjavikur verfti tryggftur
aukinn lýðræftislegur réttur
og bendir ráðatefnan á sam-
þykktir sínar um aukift at-
vimuilýðræfti í fyrirt«kjum
og gerir þá krftfu til ftiift
stjórnar og þingflokks Six<
Vilhjálmur G. Skúlason skrifar um lyf:
Lyfj ahandbókin
Skilgreining lyfja
Samkvæmt lyfjalögum nr.
49/1978, sem samþykkt voru á
Alþingi síðast liðið vor og eiga að
taka gildi 1. janúar 1979, hefur
ráðherra sá, sem fer með heil-
brigðismál umsjón með fram-
kvæmd laganna, en honum til1
"áðstoðar og ráðuneytis eru m.a.
lyfjanefnd, en í hana eru skipaðir
menn, sem eru sérfræðingar í
mismunandi greinum lyfjafræði,
lyfj averðlagsnef nd, Lyfj aeftirli t
ríkisins og landlæknir. Samkvæmt
þessum lögum eru lyf skilgreind
sem hvers konar efni eða efna-
sambönd, lífræn eða ólífræn, sem
ætluð eru til lækninga, fróunar
eða varnar gegn sjúkdómum eða
sjúkdómseinkennum í mönnum
eða dýrum. Enn fremur efni eða
efnasambönd, sem notuð eru til
sjúkdómsgreiningar, þar með
talin geislavirk efni, ef þau koma í
eða á líkama manna eða dýra.
Efni, sem notuð eru til svæfing-
ar eða staðdeyfingar, teljast lyf
(svæfingarlyf, staðdeyfilyf).
Efni i viðurkenndum lyfjaform-
um, sem notuð eru til getnaðar-
varna eða til þess að auka
frjósemi manna eða dýra, teljast
einnig lyf. Ákvæði laga þessara
taka einnig til umbúða og áhalda,
sem hafa lyf að geyma.
Vítamín til inntöku teljast ekki
lyf, nema magn þeirra í hverri
mældri einingu sé umfram 1 'h
venjulegan dagskammt. Mann-
eldisráð (sbr. lög nr. 16/1945)
ákveður, hver sé venjulegur dag-
skammtur miðað við íslenskar
aðstæður. Heimilt er þó að kveða
svo á í reglugerð, að ákveðin
vítamín teljist ávallt lyf, enda þótt
magn þeirra í einingu sé ekki
umfram venjuiegan dagskammt,
enda sé talið líklegt að langvinn
neysla geti valdið heilsutjóni.
Af ofangreindri skilgreiningu
kemur fram, að það er sá tiigang-
ur, sem efnið er notað í, er
ákveður, hvort efnið er lyf eða
ekki. í henni koma engar kröfur
fram um uppruna eða samsetn-
ingu efnisins. Ef efnið hefur eitt
eða fleiri af þeim áhrifum, sem
upp eru talin, er það lyf. Gæða-
kröfur lyfsins koma fram í lyfja-
skrám og / eða forskriftum sér-
lyfjaframleiðenda eins og áður er
drepið á.
Sem dæmi um það, að notkunar-
tilgangur ákvarðar, hvort efni er
lyf eða ekki, er matarsalt. Ef
matarsalt er notað í eldhúsinu til
matargerðar er það krydd,' en sé
það notað handa einstaklingi, sem.
þjáist af Addisons sjúkdómi, eh
hann einkennist m.a. af salttapi
úr líkamanum, þá er matarsaltið
lyf og meira að segja lífsnauðsyn-
legt lyf. Mjólk með sykri er lyf
fyrir einstakling, sem þjáist af
sykursýki og hefur of lítið sykur-
magn í blóði, en matvæli fyrir
heilbrigt kornabarn.
Stundum setur löggjafinn það
skilyrði, að efnið sé í viðurkenndu
lyfjaformi (t.d. töflum) til þess að
það flokkist sem lyf. Getnaðar-
varnatöflur (getnaðarvarnapillur,
P-pillur) eru samkvæmt þessum
lögum flokkaðar með lyfjum, enda,
þótt þær séu ekki notaðar til
lækninga, fróunar eða varnar
gegn sjúkdómum. Ástæðan til
þessa er sú, að þær gæðakröfur,
sem gerðar eru til getnaðar-
varnartaflna og kröfur um öryggi
í notkun, t.d. um hjáverkanir, eru
alveg hliðstæðar þeim kröfum,
sem gerðar eru til lyfja. Þess
vegna verður að taka af öll
tvímæli.
Skilgreiningin nær einnig yfir
efni, sem notuð eru til þess að
greina sjúkdóma svo sem röntgen-
skuggaefni og efni, sem notuð eru
til þess að koma í veg fyrir
sjúkdóma svo sem ýmis bóluefni,
einnig taka lögin til plástra og
umbúða, er innihalda lyf. Aftur á
móti er heimilt að kveða svo á með
reglugerð, að ákvæði laganna taki
einnig til hjúkrunar- og sjúkra-
gagna eins og til dæmis plástra og
umbúða, sem ekki hafa lyf að
geyma og lyfjagagna, en undir þau
munu til dæmis lyfjasprautur
(lyfjadælur) og sprautunálar falla.
Síðustu ákvæðin ber að skoða í
ljósi þess, að forsenda fyrir
gagnlegri notkun hjúkrunar- og
sjúkra- og lyfjagagna er, að þau
uppfylli nánar tilteknar kröfur,
t.d. að þau séu sæfð (steríl).
Flokkun lyfja
og skráning sérlyfja
Þau helztu lyf, sem heimilt er að
selja, afhenda eða flytja til
landsins samkvæmt lyfjalögum
eru stöðluð forskriftalyf fram-
leidd af viðurkenndum framleið-
anda samkvæmt staðlaðri for-
skrift og nefnd gildandi samheiti
og skráð sérlyf framleidd af
viðurkenndum framleiðanda sam-
kvæmt staðlaðri forskrift og að
öðru jöfnu nefnd sérheiti. Sam-
heiti eru nöfn á lyfjum, sem skráð
eru í lögbókum eins og lyfjaskrám
eða sérstökum samheitalistum og
er öllum notkun þessara nafna
heimil, en sérheiti er eign fram-
leiðanda sérlyfs og notkun þess er
öðrum ekki heimil, nema með
samþykki hans. Þess vegna hafa
lögbókalyf að öðru jöfnu aðeins
eitt nafn, samheiti, en sérlyf að
öðru jöfnu tvö nöfn, sérheiti og
samheiti. Reserpín, klórprómazin
Lyfialöggjöf
og díazepam eru samheiti, en
tilsvarandi sérheiti eru serpasil,
largactil og valium.
Sérlyf skal skrá á sérlyfjaskrá,
er ráðherra gefur út, og þau skal
selja eða afhenda í órofnum
ílátum (afhendingarílátum) fram-
leiðanda. Frá ákvæðunum um
sölu, afhendingu og flutning lyfja
til landsins má þó víkja, ef
sérstakar ástæður eru fyrir hendi,
enda mæli landlæknir og lyfja-
nefnd með. Við allar slíkar
undanþágur skal þess gætt, að
magn lyfjanna sé takmarkað við
þarfir þeirra, sem þau eiga að
nota. Þessi ákvæði eru óhjá-
kvæmileg vegna þess, að umsetn-
ing lyfja þarf ekki að vera í neinu
samræmi við gagnsemi þess. Má
þar til nefna lífsnauðsynleg lyf við
mjög sjaldgæfum sjúkdómum,
sem vegna lítillar umsetningar
eru ekki skráð hér á landi. Miðar
þetta heimildarákvæði fyrst og
fremst við slíkar aðstæður.
Lyfjanefnd gerir tillögur til
ráðherra um skráningu sérlyfja og
afskráningu þeirra. Við mat á
stöðluðum forskriftariyfjum og
sérlyfjum skal einkum taka tillit
til rannsókna á lyfhrifum og
eiturhrifum virkra efna í tilraun-
um með menn og dýr, gæða allra
efna, virkra sem óvirkra (hjálpar-
efna), sem notuð eru við lyfjagerð-
ina, aðgengi virkra efna í lyfja-
formum, en aðgengi er rannsókn á
losun virkra efna úr lyfjaformi og
nýtingu þess í líkama manna og
dýra. Ennfremur skal taka tillit
til verðs, geymsluþols og notagild-
is lyfjanna við meðferð tiltekinna
sjúkdómseinkenna og hjáverkana.
Heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytið gefur út að fegnum
tillögum lyfjanefndar skrá, er
greinir stöðluð lyf eftir lækninga-