Morgunblaðið - 12.11.1978, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1978
fHtqpn Útgefandi nHaMfe hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiösla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Askriftargjald 2200.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 110 kr. eintakið.
Islenzk atvinnufyrirtæki
eiga í vaxandi rekstrar-
erfiðleikum um þessar
mundir. Óðaverðbólgan
veldur því, að allur kostnað-
ur atvinnufyrirtækja æðir
upp og stjórnendur þeirra
verða að hafa sig alla við að
breyta verðlagi í samræmi
við aukinn kostnað. Þau
fyrirtæki, sem lúta verð-
lagsákvæðum búa við sér-
stök vandamál vegna þess,
að svo virðist, sem sumir
ráðherrar núverandi ríkis-
stjórnar telji, að baráttan
við verðbólguna sé fólgin í
því að skera niður óskir
fyrirtækja um leiðréttingar
á verðlagi í samræmi við
kostnaðarhækkanir.
Verðbólgan veldur því og,
að greiðslustaða atvinnu-
fyrirtækja fer stöðugt
versnandi. Það er einfald-
lega ekki til í landinu
nægilegt fjármagn til þess
að fjármagna verðbólguna.
Atvinnufyrirtæki þurfa
stöðugt meira fé í rekstur-
inn, fé, sem hvergi er hægt
að fá. Þessar afleiðingar
verðbólgunnar koma ekki
síður niður á íslenzkum
iðnaði en öðrum atvinnu-
rekstri. Til viðbótar kemur
það mjög illa við iðnfyrir-
tækin, þegar skráning á
gengi krónunnar er óraun-
hæf mánuðum saman. Við
það versnar samkeppnis-
staða iðnaðarins mjög.
Aukið frjálsræði í verzlun
og innflutningi hefur hert
mjög samkeppnina hér inn-
anlands. Sú samkeppni
hefur áreiðanlega orðið ís-
lenzkum iðnaði til góðs en
vissulega getur hann með
réttu gert kröfu til þess, að
hann sitji við sama borð og
samkeppnisaðilar hans er-
lendis.
Fyrstu vikurnar eftir að
gengi krónunnar hefur ver-
ið fellt getur samkeppnis-
staða þeirra iðnfyrirtækja,
sem eiga í mestri sam-
keppni við innfluttar vörur
verið bærileg, en verðbólgan
heldur áfram, kostnaðurinn
eykst og fylgi gengið ekki
þessari þróun kemur að því
fyrr en síðar, að samkeppn-
isstaða iðnfyrirtækjanna er
brostin á ný. Iðnaðurinn er
orðinn svo mikilvæg at-
vinnugrein og veitir svo
mörgu fólki atvinnu, að
óhjákvæmilegt er að taka
fyllsta tillit til þarfa hans
að þessu leyti.
Það eru hins vegar til
margar leiðir til þess að efla
íslenzkan iðnað. Ein þeirra
er sú, að opinberir aðilar
hafi það stefnumark að
kaupa fremur íslenzka
framleiðslu en erlenda.
Birgir ísl. Gunnarsson,
borgarfulltrúi, gerir þetta
að umtalsefni í grein í
Morgunblaðinu í gær, og
minnir á, að slík stefnu-
mörkun gagnvart íslenzkum
iðnaði var upp tekin í
atvinnumálastefnu Reykja-
víkurborgar að frumkvæði
Sjálfstæðismanna. í grein
þessari segir m.a. um þenn-
an þátt atvinnumálasam-
þykktar borgarstjórnar:
„Þar samþykkti borgar-
stjórn, að stofnanir og
fyrirtæki borgarinnar
beindu viðskiptum sínum
eins og unnt væri til ís-
lenzkra fyrirtækja, bæði um
kaup á rekstrar- og fjár-
festingarvörum. Um öll
meiriháttar kaup og útboð á
vegum borgarinnar var
þessi meginstefna áréttuð í
fjórum liðum." Greinarhöf-
undur minnir síðan á, að
Innkaupastofnun Reykja-
víkurborgar sé heimilt að
taka innlendu tilboði, þótt
það sé allt að 15% hærra,
enda sé um sambærilega
vöru og þjónustu að ræða.
Ennfremur beri við ákvörð-
un um afgreiðslufrest og
stærð eininga að hafa í
huga að hægt verði að
kaupa vöruna af innlendum
aðila. Þá bendir Birgir Isl.
Gunnarsson á, að í þessari
stefnuskrá um atvinnumál
sé gert ráð fyrir, að í
útboðslýsingu bygginga-
framkvæmda sé nafn ís-
lenzkrar iðnaðarvöru sett
sem viðmiðun og loks, að
gert sé ráð fyrir því í
þessari stefnuskrá Reykja-
víkurborgar, að komið verði
á sérstöku samstarfi milli
borgarinnar og samtaka
iðnaðarins.
Enginn vafi leikur á því,
að ef sveitarfélög og ríkið
hafa það sem markmið að
kaupa fremur íslenzkar vör-
ur en erlendar mundi það
verða íslenzkum iðnaði til
verulegs framdráttar. Þess
vegna er orðið tímabært, að
núverandi meirihluti
borgarstjórnar Reykjavíkur
fylgi þessu frumkvæði
Sjálfstæðismanna fast eftir
og ennfremur að önnur
sveitarfélög, ríkið sjálft og
ríkisfyrirtæki fylgi þessu
fordæmi. Skýr stefnumörk-
un að þessu leyti og ákveðin
framkvæmd hennar mundi
verða íslenzkum iðnaði til
verulegrar eflingar á erfið-
um tímum.
Islenzkur iðnaður
og opinberir aðilar
í Reykjavíkurbréf
•Laugardagur 11. nóvember-
Ríkiö leysi
allan vanda
I nreinari;erð ríkisstjórnarinnar
um bráðabirjíðalöííin um kjara-
mál, sem hún setti 8. september
s.l., sejíir, að með löKunum sé
verðbóltíuvandanum bre.vtt í ríkis-
fjármálavanda. Fjárlatiafrum-
varpið fvrir árið 1979 ber þetta
með sér. í því efni eru þó ekki öll
kurl komin til grafar, því að ekki
er ljóst, hvernig brugðist verður
við fyrirsjáanleffum launa-
hækkunum 1. desember n.k. Líður
nú óðum að því að taka verður á
þeim mikla vanda, sem við blasir.
Fram til þessa hefur fjárlatta-
frumvarpið verið látið fljóta
áfram í iðukasti tíatínstæðra yfir-
lýsintta flutnintjsmanna þess.
Með því að breyta verðbólgu-
vandanum í ríkisfjármálavanda
eins og er yfirlýst stefna ríkis-
stjórnarinnar er að sjálfsögðu
stefnt að aukinni ihlutun ríkis-
valdsins í alla efnahagsstarfsemi í
Iandinu. Þessi ríkisforsjá er nú
falin undir tískuheitinu „félagsleg
stjórn" og stjórnarflokkarnir telja
„félagshygttjnna" aðalsmerki sitt.
Eins og bent var á í Reykjavíkur-
bréfi um síðustu helgi felst sú
hugsun i þessari stefnu, að ríkið
leysi allan vanda. Hagsmunir
ríkisins eru látnir bera hagsmuni
einstaklingsins ofurliði. Athafna-
frelsi manna er lagað að þörfum
ríkisins.
„Heimurinn er
aö snúa sér
til hægri“
í Bretlandi hefur Verkamanna-
flokkurinn látið í ljós efasemdir
um réttmæti jafn veigamikilla
stefnuatriða, sem einkenna sósíal-
ismann, og þjóðnýtingar og ríkis-
rekins sjúkrakerfis. Á Italíu hefur
leiðtogi sósíalistaflokksins skrifað
bækling, þar sem hann ræðst með
gagnrýni á „trúarjátningu sósíal-
ista“, og ítalski kommúnista-
flokkurinn lýsir því yfir, að
opinberi geirinn sé ofvaxinn, dýr
og afkastalítill. Bæði í Israel og
Svíþjóð hafa íhlutunarsamir
sósíalistaflokkar horfið frá
völdum eftir áralanga stjórnar-
forystu og við hafa tekið borgara-
legir flokkar, sem dregið hafa úr
ríkisafskiptum og mótað nýja
stefnu, sem einkennist af frjáls-
ræði einstaklingsins. Undir stjórn
sósíalista í Israel var fjármálalífið
allt orðið rotið og spilling þróaðist
undir víðtækri ríkisforsjá. Fyrsta
verk nýrrar stjórnar var að opna
allar gáttir til frjálsræðis með
djörfum ákvörðunum. I Danmörku
hefur Anker Jörgensen, forsætis-
ráðherra og sósíal-demókrati,
gengið til samstarfs við einn
borgaraflokkanna í fyrsta sinn á
hálfri öld og þar með viðurkennt
skipbrot einstrengingslegrar
hlýðni við meginsjónarmið jafn-
aðarmennskunnar. Eftir kosninga-
sigur hægri flokkanna í Frakk-
landi fyrr á þessu ári hefur nýrri
efnahagsstefnu verið hrundið í
framkvæmd sem felst m.a. í
afnámi verðlagshafta í því skyni
að gefa frönsku athafnalífi færi á
að dafna í frjálsu markaðskerfi.
Jafnvel í Kína sjást þess merki, að
nýir leiðtogar geri sér grein fyrir
gildi aukins frjálsræðis.
Ofangreind dæmi eru sótt í
grein, sem Jean-Francois Revel,
ritstjóri franska vikuritsins
I’Express, ritaði í blað sitt fyrir
skömmu, og eftir að hafa rakið
þessa þróun segir hann:
„í stuttu máli sagt má taka
undir með dálkahöfundi þeim, sem
skrifaði nýlega í Christian Science
Monitor í Bandaríkjunum
„heimurinn er að snúa sér til
hægri“.
Enn verður ekki að fullu séð
hvort á ferðinni er hin gamal-
kunna hægri stefna, þ.e. barátta
þeirra ríku gegn hinum fátæku og
valdsins gegn frelsinu, eða hvort
ekki er miklu fremur um að ræða
varnarbaráttu þeirra fátæku gegn
ofurþunga og eyöandi mætti efna-
hagslegrar íhlutunar, og vörn
einstaklingsfrelsisins gegn
smásmugulegum boðum og bönn-
um opinbers valds, sem hefur
afskipti af öllum þáttum daglegs
lífs og þröngvar upp á sífellt
aðgerðarminna þjóðfélag stjórn-
kerfi, sem þenst út og haldið er
ofvaxtarsýki."
Ohagstæður
samanburður
Hvar stendur íslenska þjóðfé-
lagið í samanburði við þetta mat
hins franska ritstjóra? Því miður
verður ekki sagt, að hér ráði sú
stefna, sem mótast af fráhvarfi frá
ríkisforsjá. Þvert á móti erum við
nú á leið til frekari ríkisafskipta.
Ymsir forystumenn Alþýðu-
bandalagsins hika ekki lengur við
að láta þá skoðun sína í ljós
opinberlega, að þjóðnýta beri
stórfyrirtæki á borð við Flugleiðir
h.f. og Eimskipafélag Islands hf.
Leiðin sem farin er til að ná því
marki er að vísu krókótt og
ógeðfelld, þegar byrjað er með því
að koma því að með tillögu-
flutningi á Alþingi, að nauðsynlegt
sé að kalla fyrirsvarsmenn þessara
fyrirtækja fyrir sérstaka
rannsóknarnefnd í því skyni að
leiða líkur að því, að þeir reki
starfsemi sína með þeim hætti að
það stangist á við þjóðarhagsmuni.
Sjávarútvegsráðherra Alþýðu-
flokksins lýsir því yfir í viðtali við
Morgunblaðið, að hann sé hlynnt-
ur ríkisútgerð á togurum. Verða
ummæli hans helst skilin á þann
veg, að hann ætli sér og ráðuneyti
sínu að raða afla á hafnir landsins
úr eigin togurum. I kjölfar ríkisút-
gerðar á togurum kæmi væntan-
lega tillaga um að t.d. loðnuflotinn
yrði ríkiseign. Fram til þessa
hefur að vísu gefist vel, að sérstök
nefnd, Ioðnunefnd, væri loðnu-
skipum til aðstoðar við ákvörðun
um löndun. Postular ríkisforsjár-
innar eiga áreiðanlega eftir að
komast að þeirri niðurstöðu, að
vald þeirra á þessu sviði verði enn
að aukast.
Framsóknarflokkurinn hefur
horfið frá stuðningi sínum við
frjálsari verðlagslöggjöf, sem for-
maður flokksins flutti á síðasta
þingi sem viðskiptaráðherra. I
samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórn-
arinnar segir beinlínis, að gildis-
töku þess þáttar löggjafarinnar,
sem miðar að frjálsræði, skuli
frestað. Auk þess hefur af tækni-
legum ástæðum, þ.e. vegna tíma-
skorts við undirbúning að eflingu
verðlagsskrifstofunnar, gildistöku
allra laganna verið frestað um eitt
ár.
Þróunin hér á landi er því síður
en svo í átt til samdráttar í
ríkisafskiptum. Hér hefur aðeins
verið drepið á örfá atriði, sem
fram hafa komið síðustu vikur og
daga. Enn hafa menn til dæmis
ekki séð, hvernig hrinda á því
stefnumiði ríkisstjórnarinnar í
framkvæmd, sem miðar að
strangri fjárfestingarstjórn á
vegum opinberrar skrifstofu.
Barátta gegn
ofvaxtar-
sýkinni
Með framangreind dæmi í huga
og raunar með tilliti til stjórnar-
stefnunnar í heild er greinilegt að
efla verður viðnám þeirya, sem
vilja, að einstaklingurinn hafi
svigrúm til athafna. Langt er
síðan svo skörp skil hafa verið
dregin í íslensku stjórnmálalífi
milli þeirra, sem telja öllu best
komið hjá stóra bróður í mynd
ríkisafskipta, og hinna, sem vilja
heldur starfa undir kjörorðinu:
Hver er sinnar gæfu smiður.
Skera verður upp herör gegn
ofvaxtarsýkinni. Sú barátta er
ekki auðveld. þegar þess verður
alls staðar vart, að menn eru
orðnir gagnsýrðir af þeim
hugsunarhætti, að allur vandi
þeirra leystist með kröfugerð á
hendur hins opinbera. Baráttan
ber ekki árangur nema stjórn-
málamenn og aðrir sýni viðnám
gegn hóflausri kröfugerð.
I okkar litla þjóðfélagi er
stjórnkerfið ekki síst á sviði
efnahagsmála orðið svo flókið, að