Morgunblaðið - 16.11.1978, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. NÓVEMBER 1978
11
Bókmenntir
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
sú spurning honum áleitin hvað
hefði gerst ef hann hefði farið að
ráðum Thors: „Hefði ég náð lengra
og ef til vill fengið þá fullnægingu
í listinni sem mig þyrsti eftir?“
Spilað og spaugað lýkur á
þessum þönkum Rögnvalds, en að
sögn Guðrúnar Egilson fáum við
meira að heyra síðar. Lesandinn
„skilur við virtúósinn rétt við
tindinn eftir viðburðarík æsku- og
námsár heima og erlendis".
Á einum stað talar Rögnvaldur
Sigurjónsson um íslenska minni-
máttarkennd og þjóðrembing sem
veldur því að menn glata raun-
hæfu mati. Hann segir um Pál
Isólfsson: „Hann spilaði í lítilli
kirkju norður á hjara veraldar og
á því verða menn ekki heimsfræg-
ir, enda þótt þeir slái nokkrum
sinnum í gegn í útlöndum. Til að
ná heimsfrægð og halda henni við
þurfa menn stöðugt að vera í
sviðsljósinu og auglýsa sig í bak og
fyrir, eins og þeir píanósnillingar,
sem nú ber hæst“. Rögnvaldur
líkir þessum snillingum við mein-
lætamenn og segir að til allrar
hamingju hafi Páll ekki verið
slíkur eldur lét hann hagsmuni
lítillar þjóðar sitja í fyrirrúmi og
vann „alhliða uppbyggingarstarf í
stað þess að miða allt við hverfula
heimsfrægð". Ekki er fjarri lagi að
álykta sem svo að hér sé Rögn-
valdur að verja sjálfan sig eða að
minnsta kosti að sannfæra sig um
að hann hafi gert rétt þegar hann
helgaði íslandi alla krafta sína.
Það er góður kostur þessarar
bókar sem réttilega nefnist Spilað
og spaugað að Rögnvaldur Sigur-
jónsson kemur til dyranna eins og
hann er klæddur. Það sem ein-
kennir frásögn hans er að hann
tekur sjálfan sig ekki of hátíðlega,
heldur lætur skynsemina ráða.
Rögnvaldur er spaugsamur og
skemmtilegur án tilrauna til að
vera fyndinn. Guðrúnu Egilson
hefur að mínu mati tekist vel að
láta frásagnargáfu Rögnvalds
Sigurjónssonar njóta sín. Hún
skýtur hvergi inn spurningum
heldur hefur Rögnvaldur orðið
allan tímann. En ljóst er að bók
eins og þessi hlýtur að vera
árangur töluverðrar vinnu og
náinna kynna.
Ég hef staldrað við það sem
Rögnvaldur hefur að segja um list
sína og frægðina. En hann fjallar
um margt annað í Spilað og
spaugað. Hann dregur upp eftir-
minnilegar myndir frá bernsku- og
æskuárum sínum og námsferli
heima og erlendis. Um foreldra
sína, systkin og fjölmarga sam-
ferðamenn spjallar hann á yfir-
lætislausan hátt. Meðal góðra vina
sem honum verður tíðrætt um er
Halldór Pétursson listmálari og
teiknari. Á bókarkápu er mynd af
Rögnvaldi eftir Halld 'r og í
bókinni eru fleiri myndir sem
vitna um vináttu þessara tveggja
listamanna. Rögnvaldur segir m.a.
frá Erlendi í Unuhúsi og gestum í
því húsi. Hann segir frá fyrstu
„tónleikaferð" sinni sem hann fór
með Gunnari á Selalæk upp á
Akranes. Það er launkímin frá-
sögn sem ekki gleymist. Hér er
saga í sama anda um „þátttöku"
Rögnvalds í Ólympíuleikunum í
Berlín á valdatímum Hitlers.
Þannig mætti lengi halda áfram,
en ekki skal spillt ánægju væntan-
legra lesenda bókarinnar með
endursögn efnis.
Verði framhald bókarinnar líkt
byrjuninni verður ljúft að fylgjast
með þeim Guðrúnu Egilson og
Rögnvaldi Sigurjónssyni.
Myndirnar í bókinni eru góðar
heimildir um ævi Rögnvalds og
íslenskt tónlistarlíf.
Bókmenntir
eftir ERLEND
JÓNSSON
orðið og ekki hirt um að ganga
rækilega úr skugga um hversu
margir hefðu verið í bátnum. »Slys
þetta varð mjög umrætt í Reykja-
vík næstu daga, og þótti furðulega
illa hafa verið staðið að björgunar-
aðgerðum,« segir í bókinni.
Stundum tókst þó betur til. Níu
ára drengur féll i Vestmannaeyja-
höfn. »Einn þeirra manna er urðu
varir við slysið var Árni J.
Johnsen, útgerðarmaður í Stakk-
holti í Vestmannaeyjum. Hafði
hann engin umsvif, heldur kastaði
sér í sjóinn á eftir drengnum, tókst
að ná honum og koma honum að
bryggjunni, þar sem fleiri menn
voru til hjálpar. Þótti þetta
frækilegt afrek hjá Árna, og engin
tvímæli að hann hefði bjargað lífi
drengsins. Má geta þess að síðar
bjargaði sami maður Árni J.
Johnsen, tvívegis drengjum frá
drukknun í Vestmannaeyjahöfn.«
Víða er þess getið í þjóðsögum
að sjómenn hafi goldið varhuga
við hvölum og mátti ekki ögra
þeim með því að nefna hval í sjó
heldur skyldi nota um þá orðið
»stórfiskur«. Ekki munu vera í
bókaflokki þessum margar sögur
um að hvalir hafi grandað bátum
hér við land en eina er þó að finna
í þessari bók:
Smábátur fór »frá Laugalandi í
Fljótum til fiskveiða út á Eyja-
firði.« Er báturinn var kominn á
miðin »kom hvalur upp við hlið
bátsins og hvolfdi honum. Botn-
vörpungur sem var á siglingu rétt
hjá bátnum varð slyssins var og
hélt þegar á vettvang, en þegar
hann kom á staðinn voru báðir
mennirnir horfnir og drukknaðir.«
Eins og í fyrri bókum þessa
safns ber hér mikið á stuttum
frásögnum, kannski meir en áður.
Þetta eru fæst stórslys sem greint
er frá, slys þar sem einn maður
ferst eða bjargast hins vegar
mörg, enda ber að hafa í huga,
þegar saga þessi er lesin, að hún
gerist áður en sundkunnátta varð
hér almenn. Elitt umræddra ára
varð að samanlögðu verulegt
slysaár, en það var 1912, þá fórust
135 manns hér við land, þar af 98
Islendingar.
Ef allir hefðu verið syndir á
þessum árum, börn og fullorðnir,
og slysavarnir og björgunartækni
hefði verið komin í það horf sem
gerist nú á dögum er hugsanlegt
að einhverjir þeirra, sem í sjó
drukknuðu og sagt er frá í bókinni,
hefðu bjargast og væru enn lífs.
Aðeins örskotsstund getur skipt
sköpum um skammlífi eða langlífi.
Útgefandi hefur gefið til kynna
að enn séu ókomin nokkur bindi
bókaflokksins og mun hann því
með tímanum verða í tölu meiri-
háttar sögurita sem út hafa komið
á íslensku.
Erlendur Jónsson.
an, norðan og austan, — 70
kaflar um menn og málefni,
þar á meðal þjóðkunna
stjórnmálamenn og aðra
framámenn, en einkum þó
það, sem mestu varðar, al-
þýðu manna, íslenskan aðal
til sjós og lands. Þorleifur
kemur hér vel til skila
stjórnmálaafskiptum sínum
og viðskiptum við höfuð-
fjendurna, krata og templ-
ara. Hann segir frá mjög svo
sérstæðum málflutnings-
störfum sínum í Hafnarfirði,
útgerðar- og sveitarstjórnar-
stússi á Eskifirði og í Stykk-
ishólmi, að ógleymdum
margþættum störfum í þágu
Geirs Zoéga á stríðsárunum."
Bókin er 220 bls. að stærð
með nafnaskrá og myndum.
— Útgefandi er Bókaútgáfan
Skuggsjá.
Ýsustofninn
er á uppleið
ÝSUSTOFNINN við ísland hefur
mjög rétt við á síðustu árum og
þakka fiskifræðingar það fyrst og
fremst því að möskvastærð var
aukin upp í 155 millimetra fyrir
tveimur árum. Að sögn Jóns
Jónssonar fiskifræðings hafði
stofninum hrakað mjög á árunum
fram til 1971, en síðan hefur hann
verið að rétta við. Árið 1977 urðu
mikil stakkaskipti til hins betra
fyrir stofninn og einkum vegna
þess að möskvastærðaraukningin
hlífði smáýsunni.
Aðspurður um ýsugengd í Faxa-
flóa sagði Jón, að mjög erfitt væri
að ræða afmarkað um ýsuna í
Flóanum. Ýsan hefði virzt brellin
þar, stundum ekki sést, en annað
slagið hefði fengist þar góður afli.
— í heild getum við sagt að
stofninn virðist á uppleið og
jafnvægi í honum, sagði Jón
Jónsson.
Ékaltfkyðandi
Egils Hvítöl
/ afgreiðslu okkar að Þverholti22 seljum við kalt ogfrískandiHvítöl
beint úr tönkum okkar í brúsana ykkar
- eins marga lítra og þið viljið á aðeins 170 krónur lítrann.
EGILS HVÍTÖL, drykkur fyrir alla fjölskylduna.
HF. ÖLGERÐIN
EGILL SKALLAGRÍMSSON
Þverholti 22