Morgunblaðið - 10.12.1978, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 1978
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiösla
Auglýsingar
Hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aóatstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480.
Askriftargjald 2500.00 kr. á mánuöi innantands.
' lausasölu 125 kr. eintakið.
Iliðinni viku var samþykkt
í borgarstjórn Reykjavík-
ur stórfelld hækkun á fast-
eignasköttum, langt umfram
eðlilega krónutöluhækkun
vegna verðbólgunnar. Að
vísu var 300 milljóna sorp-
hirðugjald fellt með atkvæð-
um borgarfulltrúa Sjálf-
stæðisflokksins og annars
borgarfulltrúa Alþýðu-
'flokksins, en þrátt fyrir það
hótar Sigurjón Pétursson
Reykvíkingum því í viðtali
við Þjóðviljann í gær, að þeir
muni „greiða þessar 300
milljónir á næsta ári og
meira til“. Á sama tíma og
vinstri menn í borgarstjórn
Reykjavíkur, bæjarstjórn
Kópavogs og annars staðar,
þar sem þeir hafa meiri-
hlutaaðstöðu í sveitarstjórn-
um, hamast við að hækka
fasteignaskatta á fólki, situr
sérstök nefnd á rökstólum á
vegum stjórnarflokkanna til
þess að finna upp nýja
skatta fyrir ríkissjóð. Lands-
menn standa því frammi
fyrir einni allsherjar skatt-
píningu þeirra skattheimtu-
flokka, sem nú ráða í stjórn-
nú stjórna landinu ættu að
gera sér grein fyrir því, að
bezta vörnin gegn skattsvik-
um er heiðarleg og réttlát
skattalöggjöf, sem tryggir að
opinberir aðilar seilist ekki
lengra í vasa skattborgar-
anna en réttlætisvitund
þeirra telur eðlilegt og sann-
gjarnt. Skattheimta vinstri
flokka frá því að þeir tóku
við völdum er komin langt
yfir þau mörk. Allar efna-
hagsaðgerðir þeirra hafa
verið í því fólgnar að hækka
skatta á fólki. Þessi skatt-
píningarstefna er vísasti
vegurinn til þess að auka
skattsvik í þjóðfélaginu og
raunar þegar komið í ljós, að
fólk leitar margvíslegra
þessa mannskepnu, að ein-
hvers staðar innra með
henni — það er misdjúpt á
því — vakir göfug kennd,
sem kallast samvizka. Það er
gömul saga og ný, að þegar
sett eru íþyngjandi lög, sem
brjóta freklega í bága við
þessa kennd, þá koma upp
vissir sambúðarörðugleikar
milli laganna og þessarar
kenndar og gera lögin ill-
framkvæmanleg. Mér segir
svo hugur um, að eigi virkt
skattaeftirlit að komast á
undir núgildandi skatta-
lögum þá þyrfti helmingur
íslendinga að njósna um
hinn helminginn. En þá væri
þetta orðinn býsna dýr dóm-
stóll, jafnvel þótt eitthvað af
Réttlát skattalöggjöf besta
vörnin gegn skattsvikum
arráðinu og borgarstjórn
Reykjavíkur og kunna enga
aðra stjórnlist en þá að auka
skattaálögur. Jafnhliða því,
sem skattpíningin er stó.r-
aukin flytja þingmenn
stjórnarflokkanna tillögur á
Alþingi um það að stórherða
skattaeftirlit og gera ráð-
stafanir til þess að koma í
veg fyrir skattsvik. Það er út
af fyrir sig allt gott um það
að segja að koma í veg fyrir
skattsvik en þeir herrar, sem
leiða til þess að komast
undan því að tekjur verði
skattlagðar, m.a. með því að
fá aukavinnu greidda í aukn-
um fríum.
Magnús Thoroddsen borg-
ardómari gerir þessi mál að
umtalsefni í grein í Morgun-
blaðinu sl. fimmtudag og
segir: „En er mikið svikið
undan skatti á íslandi? Ekki
kæmi mér það á óvart. Það
er nefnilega þannig með
„neðanjarðarpeningunum“
kæmi í leitirnar. Njósna-
starfsemi „de ce genre" mun
víst hafa verið reynd í
Rússlandi á tímum Stalíns.
En þegar börnin fóru að
ljóstra upp um foreldrana,
þótti þetta verða heldur
hvimleitt fargan og mun nú
þetta vera aflagt austur þar
— að mestu. Við skulum
ekkert vera að taka upp
svona vitleysu á íslandi anno
1978.“
Forsenda þess, að skatt-
svik séu ekki tíðkuð í stórum
stíl er réttlát og sanngjörn
skattalagning. Vinstri flokk-
arnir í ríkisstjórn og borgar-
stjórn Reykjavíkur og öðrum
bæjarstjórnum, sem þeir
ráða, vinna markvisst að því
að koma á skattpíningu, em
óhjákvæmilega mun leiða til
vaxandi skattsvika. I skatta-
löggjöf þeirri, sem Matthías
Á. Mathiesen beitti sér fyrir
að sett var á síðasta þingi
eru margvíslegar nýjungar,
sem stuðla að mjög bættum
skattaframtölum og eðlileg-
um skattgreiðslum margra
þeirra, sem almenningur
hefur talið sleppa létt með
skattgreiðslur um langt ára-
bil. En vafalaust má hér enn
gera betur, en þá sýnist
ástæða til þess að þeina
starfskröftum skattayfir-
valda fremur að því að
uppræta skattsvik hjá þeim,
sem fremja þau í stórum stíl,
en að þau eyði tíma sínum í
að hundelta heiðarlega
skattgreiðendur út af álita-
málum eða vafaatriðum úr
einstaka skattframtölum.
Það er svo umhugsunarefni
fyrir þá þingmenn, sem mest
hafa barið sér á brjóst að
undanförnu út af skattsvik-
um, hvort ekki sé ástæða til
að þeir, sem bera ábyrgð á
fjárhagslegum umsvifum
stjórnmálaflokka, líti í eigin
barm í þessum efnum og
moki sinn eigin flór ekki
síður en annarra.
/♦♦♦♦♦♦♦ ♦ ♦ ♦ ♦♦ »♦♦♦♦
Rey kj aví kurbréf
•.♦♦♦♦♦♦♦Laugardagur 9. desember..
Gilchrist
og Begtrup
Sendiherrar geta gegnt mikil-
vægu starfi. Islendingar hafa átt
merka sendiherra erlendis og
eftirminnilegir sendiherrar ann-
arra landa hafa gegnt mikilsverðu
starfi fyrir þjóð sína hér á landi.
Þetta eru engin ný sannindi. Hér í
blaðinu hefur oft verið minnzt á
mikilvæg störf utanríkisþjónust-
unn'ar og ástæðulaust að tíunda
það. Þó er ekki úr vegi að minnast
á merkisafmæli Bodil Begtrups 12.
nóv. sl., en hún var sérstæður
fulltrúi þjóðar sinnar og gegndi
mikilvægu starfi hér á landi, ekki
sízt í upphafi handritamálsins,
sem svo hefur verið nefnt. Afhend-
ingu handritanna „telur hún
stærstu stund lífs síns“, segir
Pétur Pétursson í afmælisgrein
um hana hér í blaðinu. Bodil
Begtrup gerði sér far um að
komast að kjarna íslenzkrar þjóð-
arsálar og tókst það með þeim
hætti, að eftirminnilegt er að
hlusta á minningar hennar frá
Islandsdvölinni. Hún hefur einnig,
ekki síður en Sir Andrew Gil-
christ, verið fulltrúi þjóðar sinnar
annars staðar en á Islandi og bæði
hafa þau minnzt íslands, þar sem
þau hafa komið og ekki síður sagt
okkur Islendingum frá samskipt-
um sínum við aðrar þjóðir. Slík
viðmiðun á reynslu er gagnleg,
ekki sízt nú á tímum. Það má vel
vera, að nútíminn hafi sigrazt á
öllum fjarlægðum, eins og komizt
' er að orði við hátíðleg tækifæri.
En hitt er ekki jafn víst, að það sé
skemmra milli ólíkra þjóða en
áður var. Einstaklingar sama
lands komast einatt ekki í snert-
ingu hver við annan, hvað þá við
aðra. Það er jafnvel ekki út í hött
að láta sér detta í hug, að nú sé
stundum lengra í skilning ein-
staklinga á milli en oft áður.
Störf sendiherra eru því ekki
síður mikilvæg nú en áður fyrr. í
raun og veru erum við öll sendi-
herrar, þegar við miðlum af
reynslu okkar; ýmist sendiherrar
þjóðar okkar, reynslu eða skoðana.
Er þá mikið undir því komið, að
reynslan sé markverð og hafi
eitthvert gildi.
Bók Sir Andrew Gilchrists um
það, hvernig tapa á þorskastríðum,
er nýkomin út í Bretlandi. Hún er
um margt skemmtileg og athyglis-
verð og það hlýtur að vera
mörgum Bretum merkileg reynsla
að lesa frásagnir þessa víðförla
landa síns. Hinu er ekki að leyna,
að bókin hefur einnig takmarkan-
ir, eins og þeir Islendingar vita,
sem hafa lesið hana í útgáfu
Almenna bókafélagsins. Það er
t.a.m. augljóst, að Sir Andrew
kemst aldrei til skilnings á
persónuleika sérstæðasta stjórn-
málaleiðtoga okkar á seinni tím-
um, Olafs Thors. Það var lengri
leið til skilnings á marglyndi hans
en ýmsir virðast gera sér grein
fyrir, þ.á m. Sir Andrew Giichrist.
Og víst er um það, að þeir skildu
ekki hvor annan.
Ólafur Thors var ekki einasta
marglyndur maður, heldur marg-
brotinn og stór í sniðum og ekki
allur, þar sem hann var séður:
yfirborðið gat leynt dýpt og
fjölbreytni þess úthafs, sem undir
bjó. Sir Andrew Gilchrist komst
ekki undir þetta yfirborð, ef
marka má bók hans, og er leitt til
þess að vita, svo mjög sem hann
hefði á því grætt sem sendiherra
Bretlands hér á landi.
Hann gerir sér aftur á móti
miklu betri grein fyrir Bjarna
Benediktssyni, enda urðu þeir
miklir mátar, þrátt fyrir það —
eða kannski vegna þess (?) — hve
ólíkir þeir voru. Kafli Sir Andrews
um Bjarna og örlög hans er e.k.
helgisaga, sem snertir viðkvæman
streng í brjósti hvers þess Islend-
ings, sem hefur u_pplifað drama
seinnitimasögu. A yfirborðinu
hafa þeir áreiðanlega verið líkari,
Sir Andrew Gilchrist og Ólafur
Thors, en hinn fyrrnefndi og
Bjarni Benediktsson, og það er
dálítil lexía í sálarfræði og að sjá,
hvernig þessir ólíku menn gátu
fremur tengzt vináttuböndum en
þeir, sem líkari voru.
Kaldhædni
örlaga
Það, sem er þó athyglisverðast
við bók Sir Andrew Gilchrists, eru
þau margnefndu sannindi, að allt
orkar tvímælis, þá gert er. Sir
Andrew hefur í samtölum rifjað
upp fyrstu hafréttarráðstefnuna í
Genf og bent á, að Bretar hafi
verið á móti 12 mílum, í hvaða
mynd sem væri, eins og hann
hefur komizt að orði. Þeir hafi
ekkert séð nema ókostina, þegar
Bandaríkjamenn komu fram með
tillögu um 12 mílna lögsögu og
einhverjar undanþágur fyrir þær
þjóðir, sem ættu hefðbundinn rétt
til fiskveiða innan hennar. Þessi
afstaða Breta varð til þess, að
tillaga Bandaríkjamanna hlaut
ekki tilskilin % hluta atkvæða á
ráðstefnunni. Hann segir, að
Islendingar hafi fallizt á tillöguna
og því getað bent á, að hún hafi
hlotið hreinan meirihluta, þótt
hann dygði ekki til breytinga á
alþjóðalögum. En þá er spurning-
in: hversu lengi hefðu Islendingar
sætt sig við 12 mílur? Sir Andrew
Gilchrist svarar því svo: „Ég tel
þó, að einhver tími hefði unnizt,
því það hefði áreiðanlega reynzt
ykkur erfiðara að grípa til nýrrar
einhliða útfærslu, ef þið hefðuð
verið bundnir af 12 mílum undir-
skrifuðum og innsigluðum í Genf.“
(Mbl. 1. des. ‘77). Þannig sýnir
sendiherrann fram á, að það, sem
við töldum beztu lausnina á
Genfarráðstefnunni þá, hefði get-
að orðið okkur fjötur um fót, ef
fram hefði náðst. Það er erfitt að
sjá fyrir um, hvað bezt er, og hefur
jafnvel hinum glöggskyggnustu
skotizt, ekki sízt á okkar dögum,
svo miklar breytingar sem verða á
stuttum tíma. Nú getum við
hrósað happi yfir því, að það, sem
við hefðum helzt kosið, að yrði
niðurstaða fyrrnefndrar Genfar-
ráðstefnu, náði ekki fram að
ganga. En ef Bretar hefðu séð
framtíðina í réttu Ijósi, er enginn
vafi á því, að þeir hefðu talið sér
henta að berjast fyrir tillögu
Bandaríkjamanna um fyrrnefndar
12 mílur. Hefðum við Islendingar
þá verið bundnir í báða skó og
miðin við landið í stórhættu.
Örlögin voru okkur hliðholl. Þeir,
sem stjórnuðu aðgerðum okkar,
höfðu heilladísina með sér, enda
var málstaðurinn góður og aðrar
niðurstöður en þær sem urðu,
hefðu getað orðið þessari litlu þjóð
dýrkeyptari en svo, að við gætum
séð fyrir endann á því.
Þáttur
NATO
Sir Andrew Gilchrist bendir
einnig á, hve aðildin að Atlants-
hafsbandalaginu var okkur mikil-
væg og léggur á það áherzlu, hve
kjánalega Bretar fóru að, þegar
þeir reyndu að vísa deilunni til
bandalagsins. Það er að sjálfsögðu
enginn dómstóll í málefnum aðild-
arríkjanna, eins og sýknt og
heilagt hefur verið bent á, og Sir
Andrew segir fullum fetum, að
þessar skyssur Breta hafi íslend-
ingar alla tíð fært sér vel í nyt,
eins og hann kemst að orði. „Þið
höfðuð ykkar gísla á Keflavíkur-
flugvelli og hafið þá enn.“ Og hann-
heldur áfram: „Ég býst við því, að
undir niðri hafi NATO-hliðin
vegið þungt, enda þótt ég sýni af
mér þá gætni, að fara ekki
nákvæmlega út í þá sálma í bók
minni. En við verðum að hafa í
huga, að Bretar höfðu orðið fyrir
miklu áfalli í Súez og höfðu því
engin efni á því að lenda upp á
kant við stórþjóðir, allra sízt
Bandaríkjamenn. Ég held að
þessar staðreyndir hafi verið
mönnum ofarlega í huga, án þess
Bandaríkjamenn segðu neitt ber-
um orðum.“
Innskot um
dægurmál
Þegar Pétur Pétursson kom með
greinina um Bodil Begtrup á Mbl.,
kvaðst hann vera fjandvinur
blaðsins, eins og hann komst að
orði — og geta báðir aðilar
væntanlega við það unað. Pétur
lenti á skjön við blaðið í fyrra og
óskaði sér einskis fremur en að
ríkisstjórnin færi frá, en nýir
menn tækju að sér að leiða þjóðina
inn í þá paradís sósíalismans, sem