Morgunblaðið - 14.01.1979, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. JANÚAR 1979
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiösla Aöalstræti 6, sími 10100.
Auglýsíngar Aöalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2500.00 kr. á mánuöi innanlands.
1 lausasölu 125 kr. eintakiö.
Alþýðubandalagið hefur
orðið að athlægi vegna
þess upphlaups út af Fær-
eyjasamningunum, sem þeir
Lúðvík Jósepsson og Olafur
Ragnar Grímsson stóðu
fyrir. Langt er síðan stór-
pólitísk „aðgerð" af þessu
tagi hefur mistekizt jafn
kyrfilega. Þessir talsmenn
Alþýðubandalagsins hafa
lýst því yfir, að samningur-
inn við Færeyinga væri
„ávísun á atvinnuleysi". Sú
yfirlýsing verður enn hjá-
kátlegri, þegar í ljós kemur,
að fulltrúi Alþýðubanda-
lagsins í utanríkisnefnd
Alþingis, Gils Guðmunds-
son, hefur lagt til í umræð-
um innan nefndarinnar áð-
ur en samningaviðræður
hófust, að Færeyingar
fengju leyfi til að veiða —
ekki 17000 tonn af loðnu
eins og samið var um —
heldur 25000 tonn. M.ö.o. sá
fulltrúi Alþýðubandalags-
ins, sem flokkurinn hefur
tilnefnt til þess að vera
ráðgjafi utanríkisráðherra í
málum af þessu tagi, vildi
gefa út enn stærri „ávísun á
atvinnuleysi" heldur en
utanríkisráðherra, — að
dómi formanns Alþýðu-
bandalagsins. Upphlaup
þeirra Lúðvíks Jósepssonar
og Ólafs Ragnars Gríms-
sonar beinist því m.a. að
Gils Guðmundssyni, þing-
manni Alþýðubandalagsins.
Þegar betur er að gáð
kemur í ljós, að líklega
hefur þetta upphlaup Lúð-
víks og Ólafs Ragnars frem-
ur verið liður í innanflokks-
átökum í Alþýðubandalag-
inu en þáttur í stríði þeirra
gegn Alþýðuflokknum.
Hlutur ráðherra Alþýðu-
bandalagsins í þessu máli er
nefnilega mjög sérstæður.
Benedikt Gröndal, utan-
ríkisráðherra, sagði í viðtali
við Morgunblaðið í fyrra-
dag: „Ég bar þetta mál upp í
ríkisstjórninni fyrir all-
löngu síðan og þá höfðu
ráðherrar ekkert um það að
segja annað en það, að þeir
töldu eðlilegt að það væri
borið undir utanríkismála-
nefnd.“ Ólafur Jóhannes-
son, forsætisráðherra, segir
í viðtali við Morgunblaðið í
gær: „Ég ber algjörlega
ábyrgð á þessum samning-
um við Færeyinga, eins og
utanríkisráðherra, enda
hafði hann samráð við mig
um gerð þeirra og málin
höfðu verið rædd í ríkis-
stjórninni. Það sem utan-
ríkisráðherra hefur sagt um
máiin er rétt.“
Með þessum orðum hefur
forsætisráðherra staðfest,
að málið var rætt í ríkis-
stjórninni og að hann telur
sig ábyrgan fyrir þessum
samningum. Það er ljóst, að
utanríkisráðherra hefur
fjallað um málið í ríkis-
stjórninni og að ráðherrar
Alþýðubandalagsins hafa á
þeim vettvangi engar sér-
stakar athugasemdir gert,
enda segir Svavar Gestsson,
viðskiptaráðherra, í samtali
við Morgunblaðið í gær, að
hann hafi gert ráð fyrir, að
„a.m.k. yrði um allverulega
takmörkun að ræða“. Engar
athugasemdir ráðherra
Alþýðubandalags í ríkis-
stjórn ásamt tillögu annars
fulltrúa Alþýðubandalags í
utanríkisnefnd um meira
aflamagn fyrir Færeyinga
en samið var um, sýnir, að
þeim Alþýðubandalags-
mönnum, sem um þetta
fjölluðu á þessum vettvangi,
getur ekki komið á óvart, að
þessir samningar voru gerð-
ir. Af þessum málavöxtum
er ljóst, að upphlaupi Lúð-
víks og Ólafs Ragnars er
beint, ekki að ráðherrum
Alþýðuflokks og Fram-
sóknarflokks, heldur að
þeim Svavari Gestssyni,
Ragnari Arnalds og Hjör-
leifi Guttormssyni, svo og
Gils Guðmundssyni.
Alþýðubandalagið er
þverklofið í afstöðu til
Færeyjasamninga og lík-
lega eru það fleiri þingmenn
Alþýðubandalagsins en ráð-
herrarnir og Gils, sem hafa
lagt blessun sína yfir þá.
Þessi harða árás formanns
Alþýðubandalagsins á ráð-
herra flokksins sýnir hins
vegar að ríkisstjórnarsam-
starfið reynir mjög á þolrif
manna í hópi kommúnista.
Lúðvík Jósepsson er
bersýnilega þeirrar skoðun-
ar, að ráðherrar flokksins
geri hverja vitleysuna á
fætur annarri og tekur hvað
eftir annað fram fyrir
hendurnar á þeim og
auðmýkir þá. Ráðherrar
flokksins eru hins vegar
áreiðanlega orðnir lang-
þreyttir á yfirgangi Lúðvíks
og auglýsingastarfsemi
Ólafs Ragnars, sem mark-
visst vinnur að því að láta
ráðherrana hverfa í skugg-
ann af sjálfum sér. Hér er
því ekki um að ræða ágrein-
ingsmál milli stjórnarflokk-
anna. Upphlaup Lúðvíks og
Ólafs Ragnars er til marks
um heimilisböl innan
Alþýðubandalagsins, af því
tagi, sem er þyngra en
tárum taki.
Upphlaup Alþýðubandalags:
Heimilisböl, sem er
þyngra en tárum taki
Reykj aví kurbréf
-♦♦♦♦♦♦♦-Laugardagur 14. janúar>♦♦♦♦♦♦♦♦<
Fyrstu
fjárlög
Íslendinga
Endurreist Alþingi íslendinga,
ráðgjafarþing, kom fyrst saman
1845. Það var skipað 19 þjóð- og 6
konungkjörnum fulltrúum. —
Þingið sátu 12 bændur, 6 löglærðir
menn, 5 prestlærðir, 1 læknir og 1
embættislaus menntamaður. Hlut-
föll starfsstétta þjóðfélagsins á
Alþingi hafa að sjálfsögðu breytzt
í tímans rás, en vel fer á því að
þekking þingmanna á hinum ýmsu
þáttum þjóðarbúskaparins sé sem
mest og bezt.
íslendingar héldu hátíðlegt 1000
ára afmæli byggðar í landinu 1874.
Það ár var þjóðinni sett ný
stjórnarskrá. Árið eftir, 1875, kom
fyrsta löggjafarþing þjóðarinnar,
samkvæmt hinni nýju stjórnar-
skrá, saman til starfa. Fyrsti
forseti þess var Jón Sigurðsson, er
leiddi sjálfstæðisbaráttu þjóðar-
innar. Á þessu löggjafarþingi voru
landinu sett fjárlög í fyrsta sinni,
er giltu til tveggja ára, 1876 og
1877.
Tekjuhlið þessara fyrstu fjár-
laga þjóðarinnar hljóðaði upp á
580.000 krónur. í hinu fyrsta
fjárlagafrumvarpi var þó aðeins
gert ráð fyrir 482.000 króna
tekjum. En þingið, hækkaði þessa
áætlun m.a. þann veg, að tekjur af
brennivíni fóru úr 78.400 krónum í
160.000 krónur. Það var hátt
brennivínshlutfall. Ekki fara sög-
ur af því hvort sölur hafi verið
opnar á Þorláksmessu, en snemma
hafa farið saman tekjuáætlanir
landsfeðra og þorsti þjóðar, þó að
umdeilanlegt hafi sjálfsagt verið
— þá sem nú.
Heildarútgjöld ríkissjóðs þessi
tvö fjárlagaár námu 452.000 krón-
um: æðsta stjórn 27.000.-, dóm-
gæzla og lögreglustjórn 32.000.-,
læknaskipan 38.000.-, póstmál
27.000.-, kirkju- og kennslumál
122.000.-, eftirlaun og styrktarfé
41.000.-, til vísindalegra og verk-
þátta 10.000.-, og óviss útgjöld
10.000.-. Það vekur fyrst og fremst
athygli, þegar þessi fyrstu fjárlög
eru skoðuð, að tekjuafgangur
þeirra er 22% heildartekna, sem
þætti vel að verki staðið í dag,
þegar halli á ríkisbúskapnum er
allt of tíður gestur. Framlag til
vísinda á þessari tíð er og
íhugunarefni. Hvert væri raun-
gildi þess í dag, umreiknað með
hliðsjón af verðlagsbreytingum,
þegar fjárlög hafa hækkað úr kr.
580.000 - í kr. 209.000.000.000.-?
Hallarekstur
ríkissjóðs
— 50% hækkun
fjárlaga
Fjárlög liðins árs — 1978 —
vóru að fjárhæð 139‘á milljarður
króna — og þóttu himinhá — ekki
sízt í gagnrýni Alþýðuflokks og
Alþýðubandalags. Áður en fjár-
lagaárið var hálfnað gekk þjóðin
til kosninga. Ný ríkisstjórn settist
á valdastóla, hvar fyrri stjórnar-
andstaða skipar tvo þriðju ráð-
herraembætta. Það er því fróðlegt
að skoða lítilsháttar: 1) hvern veg
síðari helft fjárlagaársins kom út í
hennar höndum, 2) hvern veg
staðið var að nýrri fjárlagagerð.
Ríkisreikningur, sem endanlega
mælir ríkisútgjöld hvers fjárlaga-
árs, hefur gjarnan sýnt mun hærri
eyðslutölur en fjárlagaheimildir
hafa staðið til. Þetta hefur verið
afsakað (af öllum flokkum) með
verðlagsþróun, sem hér hefur
verið, og á hvergi sinn líka meðal
þróaðra þjóða. Sú afsökun á að
vísu tátyllu í veruleikanum en
stangast engu að síður á við þá
staðreynd, að fjárlög eiga að vera
stjórntæki, ekki aðeins í ríkis-
búskapnum, heldur jafnframt við
stjórnun efnahagsmála þjóðarinn-
ar í heild.
Fjárlög liðins árs gerðu ráð fyrir
nokkrum tekju- og greiðsluaf-
gangi. Niðurstöður ríkisreiknings
liggja ekki fyrir enn. Sýnt þykir þó
að mál hafi snúizt í veruleg útgjöld
umfram tekjur. Lárus Jónsson,
talsmaður minnihluta fjárveit-
inganefndar við fjárlagaumræðu,
telur sterkar líkur benda til um
3.500 m. kr. greiðsluhalla ríkis-
sjóðs á liðnu ári, m.a. vegna
bráðabirgðalaga ríkisstj órnarinn-
ar á liðnu hausti. Fjárlög ársins
1978, sem fyrrverandi stjórnar-
andstaða taldi alltof há, hækkuðu
þó verulega í framkvæmd hennar.
— Og enn hækkaði eyðslusúlan við
fjárlagagerð ársins 1979, svo líkja
má við þenslugos í ríkiskerfinu.
Fjárlög ársins 1979 eru að fjárhæð
tæpir 209 milljarðir króna. Hækk-
un milli ára nemur nálægt 70.000
m. kr. eða u.þ.b. 50%.
Farið fram
úr verð-
bólgunni
Fjárlög ársins 1979 hækka því
verulega meira frá fyrri fjárlögum
en sem nam verðlagsþróun á liðnu
ári. Þannig tókst vinstri stjórninni
að fara fram úr dýrtíðardraugnum
í þenslukapphlaupinu, þrátt fyrir
nokkurn framkvæmdasamdrátt.
Rekstrarliðir ríkisútgjalda hækk-
uðu aðeins þeim mun meira. Dæmi
er um að heildarútgjöld einstaks
ráðuneytis hækki yfir 100% milli
fjárlaga. Ríkisútgjöld 1979 stefna í
30% af þjóðartekjum, sem er
2—3% hækkun frá árunum 1976
og 1977.
Þrátt fyrir þessa gífurlegu
hækkun fjárlaga benda sterkar
líkur til að margir gjaldaliðir séu
vanáætlaðir. Talsmenn stjórnar-
andstöðu benda á að niðurgreiðsl-
ur séu vanáætlaðar um 2.8
milljarði króna, kaupgjaldsliðir
um 1.3 milljarði, miðað við
umsamdar verðbætur á laun (verði
þær ekki eftir gefnar) útflutnings-
bætur um 1.0 milljarð og lyfja- og
sérfræðikostnaður um 1.0 milljarð.
Þessar vanáætlanir benda til
nokkurra milljarða halla á ríkis-
sjóði 1979, til viðbótar 3.5
milljarða halla 1978, en núv.
fjármálaráðherra segist stefna að
hallalausum ríkisbúskap á tíma-
bilinu frá valdatöku stjórnarinnar
til ársloka 1979.
I
Skattaárið
1979
Með tekjuöflunar- og fjárlögum
vinstri stjórnar nú er stefnt í
hrikalegri hækkun skatta, einkum
tekju- og eignaskatta, en dæmi eru
um áður. Áætlaðar tekjur af
þessum sköttum, miðað við fjárlög
1978, eru sem hér segir:
• — Áætlaðir eigna- og tekju-
skattar einstaklinga skv. fjár-
lögum 1978 námu samtals
12.870 m. kr. — Skv. fjárlögum
1979 24.988 m. kr. — Hækkun
94.2%.
• — Áætlaðir eigna- og tekju-
skattar á félög skv. fjárlögum
1978 námu 4080 m. kr. en skv.
fjárlögum 1979 10.291 m. kr.
Hækkun 152.2%.
I stuttu máli fela hin nýju
tekj uöflunarlög ríkisstj órnarinnar
í sér eftirfarandi atriði: ,
1) Nýtt 50% skattþrep í skattstiga
einstaklinga, eftir að tiltekinni
tekjufjárhæð er náð.
2) Tekjuskattur félaga hækkar úr
53% í 65%.
3) Eignaskattur einstaklinga
hækkar um 50%, félaga um
100%.
4) 2% nýbyggingargjald á mann-
virki önnur en íbúðarhús (nýr
skattur).
5) Verðstuðulfyrning er felld nið-
ur, flýtifyrning takmörkuð við
2%.
6) 1.4% sérstakur eignaskattur á
fasteigriamat verzlunar- og
skrifstofuhúsnæðis (nýr
skattur).
7) Vörugjald hækkar úr 16% í
18% (áður hafði ríkisstjórnin
hækkað vörugjald á tilteknar
vörutegundir í 30%).
Hin nýja skattastefna kemur
afar illa við veika rekstrarstöðu
atvinnuvega, enda aukast álögur
á þá um allt að 6 milljörðum
krória. Rekstraröryggi atvinnu-
vega og atvinnuöryggi almennings
eru tvær hliðar á sama hlutnum.
I