Morgunblaðið - 03.03.1979, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. MARZ 1979
Minning:
Helgi Sveinsson
íþróttakennari
Faeddur 3. júlí 1918.
Dáinn 24. febrúar 1979.
Ég hefi sennilega sagt það áður,
en ég segi það þá enn, að þegar ég
kom hingað í fjörðinn til að eiga
heima hér, sautján ára unglingur-
inn, fannst mér ég vera að koma
heim.
Oft, þegar ég renni huganum til
baka, furða ég mig á því hvílíkur
sægur af góðu fólki bjó hér þá, og
býr hér reyndar enn. Meðal þessa
fólks var vinur minn Helgi Sveins-
son, sem fæddist hér í Siglufirði, 3.
júlí 1918, og lést 24. febrúar s.l.
Foreldrar Helga voru þau hjón-
in Sveinn Jónsson, trésmíðameist-
ari, og kona hans Geirlaug Sigfús-
dóttir.
Kynni okkar Helga urðu fyrst í
sambandi við íþróttir. Þessi glað-
væri fríski og félagslyndi strákur
var þá í fararbroddi á öllum
sviðum íþrótta.
í þá daga var hann venjulega
nefndur Helgi á Steinaflötum,
eftir býlinu, sem hann fæddist á,
en þar bjuggu foreldrar hans fyrst,
og er þau fluttu út í bæinn nefndu
þau nýja húsið sitt þar, einnig
Steinaflatir.
Ég átti ekki aðeins því láni að
fagna, að kynnast Helga á þessum
árum, heldur einnig foreldrum
hans og bræðrum tveimur, Óskari
og Sigurjóni, sem var tvíburi
Helga. Hlýjan, sem streymdi á
móti manni á því heimili verður æ
minnisstæð. Geirlaug var einstök
kona, enda vissi ég ekki þá um
ungan mann, sem sýndi móður
sinni meiri umhyggju en Helgi.
Það mátti rekja til góðs uppeldis
móður, sem í senn agaði og unni. I
eldhúsinu hennar átti ég góðar
stundir við rabb yfir kaffibolla hjá
stóru eldavélinni.
Sveinn var annálaður dugnaðar
og hagleiksmaður. Við bryggjú-
smíði, sem þá var algeng hér, held
ég að enginn hafi staðið honum á
sporði, og var þó bryggjusmiðaúr-
valið nóg. Húsasmiður var hann
góður, enda bar húsið, sem hann
byggði fjölskyldu sinni, þess
glöggt vitni. Allt Steinaflatafólkið
var þekkt fyrir fallegt handbragð
á því, sem það vann í höndunum,
og Helgi fór ekki varhluta af því.
Hann var handíðakennari hér um
árábil og mig grunar, að hann hafi
ekki metið það starf minna en
íþróttakennsluna.
Þegar kynni okkar Helga hófust,
var síldin í fullum gangi. Þá var
margt, sem ungir menn þurftu að
athuga. Þá mátti finna sterkan
keim af Islendingasögunum í fari
margra góðra drengja. Drengskap-
ur var í hávegum hafður. Aldrei
var níðst á minni máttar, samherji
aldrei yfirgefinn í nauð, gamal-
mennum sýnd tillitssemi, and-
stæðingi virðing en eigi ótti og
konum kurteisi.
Þátttaka Helga í margbrotnu
síldarævintýrinu var með sama
glæsibrag og á íþróttasviðinu,
hvort sem var á plani eða til sjós.
Það lýsir Helga að töluverðu leyti,
að nefna síldarskipin, sem hann
var á áður en hann gerðist íþrótta-
kennari: Eldborg, Grótta, Dagný.
Um borð í þessum aflaskipum var
einvalalið.
Helgi var, auk þess að vera mjög
góður sund- og knattspyrnumaður,
frábær skíðamaður, þó ekki öðlað-
ist hann Islandsmeistaratitla. Þar
kom margt til, sem ekki varð við
ráðið, og ef til vill fýsti hann ekki í
slíkar vegsemdir, þó kappsfullur
væri.
Á íslandsmótinu 1939, á ísafirði,
meiddist Hélgi alvarlega í skíða-
stökki. Þeir, sem á horfðu og með
fylgdust, töldu hann af. Um vorið
kom hann hingað heim af sjúkra-
húsinu, og mátti ekkert vinna. Um
mitt sumar réði hann sig á lítinn
reknetabát. Ég kom oft um borð til
hans og sá, að líðanin var ekki
alltaf sem skyldi, en áfram var
haldið. Um haustið var hann í
sinni gömlu stöðu í liði K.S. á
Knattspyrnumóti Norðurlands,
sem vinstri bakvörður, og hratt
margri sókn hinna vígreifu fram-
herja K.A. og Þórs.
Þarna varð ég fyrst vitni að
hinni fádæma hörku Helga, hörk-
unni við sjálfan sig.
Veturinn eftir var hann skíða-
leiðbeinandi í Hveradölum. Á
Thulemótinu þá varð hann sigur-
vegari í stökki og svigi, en á
landsmótið á Akureyri gat hann
ekki farið vegna vinnunnar. Þegar
við félagarnir spurðum hvort hann
hyggði ekki á þátttöku nyrðra,
svaraði hann einfaldlega á þá leið,
að hann væri í vinnu... Því hversu
mjög sem íþróttirnar heilluðu var
vinnan ekki forsómuð.
Helgi fór á íþróttaskólann og
útskrifaðist þaðan 1941. Ef ég man
rétt kom hann beint af skólanum
og um borð í Dagnýju á síld. Að
vera á síld -á þessum árum, var
ekkert líkt því lúxuslífi, sem það
varð seinna. Að rósa þungum
snurpunótabátum allan daginn, og
nóttina jafnvel líka, hjá kappsfull-
um' bassa, gat tekið mörinn úr
mönnum, og við löndun þurfti að
moka hverri pöddu með háf eða
gaffli, og aka henni blessaðri í
vögnum upp í þró eða kassa, — og
síðan út á ný í hvelli, byrjað að
kasta eftir einn til tvo tíma, og
áfram þennan hring eftir hring
þar til brælan tók í taumana.
Þarna dugðu engir nema úrvals-
menn. Helgi var einn af þeim.
Veturinn 1941 — 1942 kenndi
Helgi skíðaíþróttir á Austurlandi.
Dvöl hans þar væri efni í heila
bók, svo viðburðarík var hún. Ut í
það fer ég ekki nema til að nefna
enn eitt dæmið um karlmennsku
og fádæma kjark Helga. Við
kennslu á Norðfirði slasaðist hann
enn í skíðastökki. Fóturinn brotn-
aði svo, að beinin voru í kurli um
mjóalegg. Læknisaðstoð va'r af
skornum skammti og mislukkaðist
að mestu, nema deyfilyf voru næg,
og samgöngur voru sama sem
engar. Þó var hann fluttur til
Seyðisfjarðar. Helgi kom heim
eftir langa legu, með hækju og
staf. Þá þurfti hann á öllu sínu
sálarþreki að halda. Margir hefðu
fallið á því prófi. En Helgi rétti
við. Hækjan og stafurinn fengu
hvíld. Styrkurinn kom smátt og
smátt í fótinn margbrotinn og
styttri en hinn. Keppnisíþróttir
voru að mestu úr sögunni, en nú
fór Helgi að kenna hérna í Siglu-
firði. Hann fór fljótlega að líta á
tvíslána og svifrána, sem hann
hafði kynnst fyrir stríð, undir
leiðsögn meistara Björns Jónsson-
ar frá Firði. Þegar Vignir Andrés-
son, íþróttakennarinn góði, bauð
Helga að koma með sér og úrvals
fimleikaflokki K.R. í sýningarför
til Englands og Norðurlanda, æfði
hann af kappi aleinn hér heima,
uns hann fór með K.R.-ingunum
setn jafningi þeirra. Seinna kom
Helgi gamla fimleikaflokknum
hérna á réttan kjöl, eða rúmlega
það, og undir hans stjórn varð
flokkurinn landskunnur. Flokkur-
inn var, á sínum tíma, besti og
reyndar eini alvöru áhaldafim-
leikaflokkur landsins. Þeir félagar
fóru víða um land til sýninga,
austur, vestur og til Vestmanna-
eyja, og vöktu allstaðar hrifningu.
Ég man ekki til að hafa heyrt
Helga minnast á að erfiðleikar
væru til að sigrast á þeim, en hann'
hefði vel getað haft það fyrir
mottó.
Við eignuðumst saman bát.
Hann var með misheppnuðu hrað-
bátslagi, en það var lúkar á hon-
um. Þetta var góður bátur, sem
bilaði oft, svo við kynntumst hon-
um vel. Á móti gekk hann eins og
hvalur í ölduna, en á lensi vildi
hann alltaf vera þversum. Það var
ekki mikil alvara í þessari útgerð,
nema þá kannske í silungsveiði í
Héðinsfirði.
Ef ég á eftir að lenda í Himna-
ríki, sem margir draga í efa, veit
ég hvernig getur verið umhorfs
þar. Það er eins og allt var í
Héðinsfirði 9. september 1955.
Hvílík dýrð! Við komum að í
birtingu, í stafalogni. Sáum sólina
koma upp, náttúruna vakna. I senn
varð þarna allt fullt af lífi og þó
svo undur kyrrt og milt, allan
daginn. Helgi minntist oft þessa
dags, sem einhvers hins besta, er
hann hefði upplifað. Og þó fengum
við engan silunginn, — urðum ekki
varir. Það var ekki allt bundið við
mok, hjá þessum kappsfulla veiði-
manni. Á þessum árum fann ég
best hvílíkur félagi Helgi var. Við
vorum veiðifélagar í þorski, sil-
ungi og laxi, fyrir norðan, austan,
vestan og sunnan. Við slíkar
aðstæður kynnast menn. Að segja,
að einhver sé góður veiðifélagi, er
meira hrós en margan grunar.
Helgi var slíkur.
Ekki er hægt að minnast Helga,
nema að koma inn skíðaíþrótt og
félagsmál skíðamanna, og ég veit
reyndar ekki hvernig hægt er að
ræða þau mál, án þess Helga beri á
góma, svo virkur var hann alla tíð;
og átti reyndar sæti í stjórn SKI
um árabil.
Félagsmál íþróttamanna hér lét
hann sig miklu skipta, var í stjórn-
um félaga og formaður Í.B.S. um
skeið.
I öllu þessu íþrótta og félags-
málastarfi kynntist Helgi fjölda
manns. Hann kunni á vera á
mannamótum. Framkoma hans
laðaði að sér fólk af öllum gerðum,
og því held ég að hann hafi átt
einn stærstan kunningja- og vina-
hóp, sem af verðleikum einum
sprettur.
Helgi var veiðimaður, svo af bar,
á öllum sviðum. Þó held ég hann
hafi unað sér best við handfæra-
veiðar. Hann og tveir aðrir kenn-
arar létu smíða sér trillu og fóru á
skak, og fiskuðu rétt eins og hinir.
Þetta var Bára SI. 14. Svo fengu
þeir sér nýja Báru, stærri og betri.
Fallegasta trilla flotans, enda
smíðuð af listamönnunum á
Lambanesi.
Á þennan bát fiskuðu þeir félag-
arnir vel. Kennaratrillan varð
alþekkt fyrir aflabrögð og snyrti-
mennsku. Það fer oft saman.
Seinustu árin átti Helgi Báruna
einn, og alltaf var hún eins og ný.
Ég tel mig geta sagt að Helgi
hafi verið láns maður, þrátt fyrir
oft sterkan mótbyr. En hans mesta
lán tel ég þó vera, er hann gekk að
eiga Steinunni Rögnvaldsdóttur. Á
heimili þeirra var alveg einstak-
lega gott að koma og allur
heimilisbragur bar vott um jafn-
ræði þeirra í snyrtimennsku, höfð-
ingsskap og ljúfu viðmóti.
Ég votta Steinunni, elskulegu
dætrunum tveimur og öllum öðr-
um vandamönnum Helga, mína
dýpstu samúð.
Við Helgi hittumst ekki oftar
hérna megin móðunnar miklu, en
ef til vill hittumst við í þeim
Héðinsfirði, sem ég gat um áðan.
Ég veit, að á slíkum stað á hann
vísa vist. Máske kemst ég líka.
Veri hann sæll á meðan.
Bragi Magnússon.
I mínum huga var Helgi Sveins-
son, íþróttakennari í Siglufirði,
dæmigerður fulltrúi heilbrigðis,
hreysti, dugnaðar og atorku. Sú
fregn kom mér í opna skjöldu, að
hann væri allur, aðeins rúmlega
sextugur, en kveðjustundir verða
oft ekki fyrirséðar.
Ég man margar ánægjulegar
stundir í félagsskap hans. Ekki
sízt innan íþróttafélaga í Siglu-
firði, en þar var hann eldhugi, sem
hvorki sparaði tíma né fyrirhöfn.
Honum nægði ekki að vera í-
þróttakennari beggja skólanna á
staðnum, barnaskóla og gagn-
fræðaskóla, vetrarlangt ár hvert,
heldur annaðist hann lengst af
sundkennslu á sumrum og umsjón
íþróttahúss bæjarins, sem starf-
rækt var sem yfirbyggð sundlaug
það misseri ársins, en sem íþrótta-
hús hitt, en þá var sérbyggt gólf
sett yfir sundlaugarþróna. Hann
var og forvígismaður um áhalda-
leikfimi og æfði um langt árabil
hóp siglfirskra íþróttamanna i
þeirri grein, sem gat sér gott orð
víða um land. íþróttafélögin á
staðnum sóttu öll meira og minna
til hans, hvert svo sem starfssvið
þeirra var, enda mun hann hafa
gegnt trúnaðar- og forystustörfum
fyrir þau öll. Og það sem meira
var: hann var lengst af starfandi
íþróttamaður, ef svo má að orði
komast, með þeim sem hann leið-
beindi og leiddi, og þjóðkunnur
bæði á sviði skíðaíþrótta og
áhaldaleikfimi. Hvers konar fél-
agsstörf hlóðust á hann, ekki
einungis á heimavettvangi, heldur
á landsvísu, á íþróttasviði. Störf
hans í þágu siglfirskrar æsku og
siglfirskrar íþróttahreyfingar
verða aldrei metin né þökkuð sem
vert væri.
Ég man líka störf Helga Sveins-
sonar innan Félags ungra sjálf-
stæðismanna fyr á tíð, þegar við
vorum báðir ungir. Ég man ára-
tuga samvistir við hann í Lions-
klúbbi Siglufjarðar, sem naut góðs
af starfskröftum Helga, enda var
hann um sinn formaður klúbbsins
og síðar umdæmisstjóri annars
starfsumdæmis Lionshreyfingar-
innar hér á landi. — Hann var og
virkur þátttakandi í bræðrafélagi
frímúrara í Siglufirði og í margs
konar annarri starfsemi þar á
staðnum. Alls staðar var hann
sami góði og ósérhlífni drengur-
inn, sem hvarvetna lét gott af sér
leiða og ávalt var fús að rétta
öðrum hjálparhönd.
Helgi heitinn Sveinsson átti til
góðra að telja. Hann var fæddur 3.
júlí 1918, sonur sæmdarhjónanna
Geirlaugar Sigfúsdóttur og Sveins
Jónssonar, smiðs, sem kennd voru
við Steinafleti, og öllum eldri
Siglfirðingum voru að góðu kunn
Hann varð íþróttakennari af
mennt og nýtti menntun sína
flestum betur, í þágu sveitunga
sinna. Helgi kvæntist Steinunn
Rögnvaldsdóttur, sem hann mat
mjög mikils, og reyndist honurr
stoð og stytta í erilsömum störf-
um. Þau eignuðust tvær dætur
Geirlaugu, gifta Ægi Hallbjörns-
syni, bifreiðasmið Reykjavík, en
þau eiga tvö börn, og Guðnýju,
heitbundna Andrési Stefánssyni,
rafvirkja Siglufirði.
Ég sendi aðstandendum Helga
Sveinssonar, vinar míns, samúðar-
kveðjur, heim í Siglufjörð. Ég
þakka honum samfylgd og allt það,
sem hann var okkur, samferðar-
mönnum hans. Ég efast ekki um
að hann á góða heimkomu í austr-
inu eilífa — og ekki verður ama-
legt að eiga vin í varpa er vegir
skerast á ný.
Stefán Friðbjarnarson.
Við hið skyndilega fráfall okkar
trygga og góða vinar Helga
Sveinssonar, koma í hugan
óteljandi minningar frá áratuga
kynnum.
Helgi var fæddur í Siglufirði 3.
7. 1918, foreldrar hans voru Geir-
laug Sigfúsdóttir og Sveinn Jóns-
son.
Við minnumst Helga sem ungs
manns heima á Steinaflötum
alltaf viðbúinn að rétta móður
sinni hjálparhönd á því stóra
heimili. Og við minnumst þess
þegar Helgi réðst í að byggja sitt
myndarlega hús við Hverfisgötu,
og allir vinir hans fylgdust með af
miklum áhuga og kannski örlaði
aðeins á smá öfund yfir framtaks-
semi Helga því það var einsdæmi í
Siglufirði í þá daga að ungir menn
réðust í svo stórar framkvæmdir
og það var stór dagur í lífi Helga
þegar hann giftist eftirlifandi
konu sinni, Steinunni Rögnvalds-
dóttur, og flutti með henni í þeirra
eigið hús.
Við minnumst ótal margra hug-
Ijúfra samverustunda á heimili
þeirra hjóna og um áraraðir
hittust kunningjarnir allir þar, til
að kveðja gamalt ár og heilsa nýju.
Helgi og Steinunn eignuðust
tvær dætur, Geirlaugu og
Guðnýju, og voru þær sólargeislar
hans, og litlu dótturdæturnar,
Klöru og Helgu, umvafðr hann af
sinni einstöku hjartahlýju.
Heimilið og vinnan var honum
allt, hann vann ötullega og heils-
hugar að íþrótta- og félagsmalum í
Siglufirði.
Við sem flutt erum að heiman,
og höfum heimsótt Siglufjörð
árlega, munum sárt sakna þess, að
sjá ekki vin okkar Helga lengur og
við færum Siglfirðingum öllum
samúðarkveðju við fráfall þessa
ágæta drengs.
Elsku Steinunn, við sendum þér
og dætrunum okkar innilegustu
samúðarkveðjur, og við þökkum
forsjóninni af alhug fyrir að hafa
fengið að njóta samfylgdar við
ykkur í öll þessi ár.
Einnig sendum við Sillu,
Septimu og öllum öðrum
ættingjum og vinum okkar inni-
legustu samúðarkveðjur.
Deyr fé
deyja frændr
deyr sjálfr et sama
en orðstír
deyr aldregi
hveims sér góðan getr
Magga og Jónas.
Það er á brattann að sækja fyrir
nútímabarn að ætla að minnast
Helga Sveinssonar, en stutt er á
milli lífs og dauða, og eitt sinn skal
hver deyja. Lögmál lífsins breyt-
ast ekki neitt og við verðum að
lúta þeim, svo miskunnarlaus sem
þau eru stundum.
Helgi Kristinn Sveinsson hét
hann og var fæddur á Steinaflöt-
um í Siglufirði 3. júlí, 1918, sonur
hjónanna Sveins Jónssonar bygg-
ingarmeistara og konu hans Geir-
laugar Sigfúsdóttur. Eru þau bæði
látin fyrir mörgum árum. Systkini
Helga sem upp komust voru Rann-
veig (d. 1938), Óskar (d. 1960),
Sigurjón (d. 1972) en hann var
tviburi Helga og Silla sem er elst
og lifir hún systkinahópinn. Einn-
ig ólu Sveinn og Geirlaug upp
Emelíu dótturdóttur sína. Helgi
sleit barnsskónum hér í Siglufirði
og var oft gaman að hlusta á
Helga lýsa lífinu í firðinum þá.
Sandkassar og róluvellir þess tíma
voru óspillt Hólsáin, hálffull af
fiski, engjarnar og fjöllin í kring-
um Steinaflatir. Það er sennilegt
að þetta umhverfi hafi byggt upp í
Helga þann óskapa kraft sem
einkenndi allt hans líf og entist
honum nánast til æviloka. Þegar
skólagöngu hér lauk fór Helgi í
Reykholtsskóla og þaðan í íþrótta-
kennaraskólann sem hann braut-
skrifaðist úr 1941.
Þann 24. marz 1951 gekk hann
að eiga eftirlifandi konu sína
Steinunni Rögnvaldsdóttur. Varð
þeim 2ja barna auðið: Geirlaugar
(f. 1951), gift Ægi Hallbjörnssyni,
og Guðnýjar (f. 1961), heitb.
Andrési Stefánssyni.
Árið 1944 réðst Helgi íþrótta-
kennari að skólunum hér í Siglu-
firði og starfaði hann við það nær
óslitið til dauðadags. Þeir sem ekki
hrifust af hressileika Helga í
leikfimitímunum fyrstu ár sín í
barnaskólanum, það voru sann-
kölluð dauðyfli. Og þegar hópurinn
gekk í takt í gamla leikfimisalnum
og Helgi söng með sinni eftir-
minnilegu raust „Öxar við ána“.
Það þurfi ekki að biðja guttana að
taka undir, og allir vildu blístra
eins og Helgi, mikið var reynt. Það
var eftir því tekið hve Helgi var
einkar fljótur og laginn við að
koma nemendum sínum á flot í
sundlauginni, því þar sem annars-
staðar sem Helgi var þýddi ekkert
hags. Var sundkunnáttu sigl-
firskra ungmenna viðbrugðið og
eiga margir líf sitt því að launa.
I mörg ár tók Helgi þátt í og
þjálfaði sýningaflokk í áhaldaleik-
fimi sem fór vítt um og sýndi við
þann orðstír að fáir munu betrum-
bæta. Sjálfsagt mætti skrifa