Morgunblaðið - 12.05.1979, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. MAÍ1979
15
Karl Ragnars verkfrædingur:
Framkvæmdirnar
við Kröfluvirkjun
Vegna ómaklegra skrifa Einars
Tjörva í Morgunblaðinu 3. maí sl.
um starfsfólk Orkustofnunar og
Jarðborana ríkisins og rangra
lýsinga hans og túlkunar á ástandi
þeirra mannvirkja, sem stofnunin
hefur staðið að, ber nauðsyn til að
leiðrétta svo sem kostur er í stuttu
máli. Eru fullyrðingar Einars
raunar furðulegar þar sem mér er
kunnugt, af áralöngu samstarfi
við hann, að hann veit betur þar
sem hann í mörgum efnum fer
með hæpnar fullyrðingar og aðrar
beinlínis rangar.
Þegar Einar talar um, að ný
bortækni hafi verið tekin upp
þegar „við stjórnuðum sjálfir"
eins og hann segir, á hann trúlega
við þá nýlundu við gufuöflun í
Kröflu, sem tekin var upp á
síðasta ári, að fjárveitingar til
borana gengu til Kröflunefndar í
stað Orkustofnunar eins og tíð-
kast hafði fram til þess tíma. Séð
eftir á má segja, að heppilegra
hefði verið að framkvæmdir við
Kröflu hefðu allar verið á sömu
hendi frá upphafi. Hefðu fram-
kvæmdir þá e.t.v. orðið skipulegri
og meira samstíga en raun varð á
með þeirri þrískiptingu milli
Kröflunefndar, Orkustofnunar og
Rafmagnsveitna ríkisins sem
ákveðin var, þar sem Kröflunefnd
virtist eiga mun greiðari aðgang
af fjármagni en Orkustofnun og
rafstöðin reis og varð tilbúin til
reksturs án þess að umtalsverð
gufa væri til. Á þeim fimm árum,
sem liðin verða við lok þessa árs
frá þvi að framkvæmdir hófust,
hefur Orkustofnun aðeins eitt ár
fengið það fé til borana sem til
þurfti. Er því síst að furða þótt
gufuöflunin hafi dregist aftur úr.
Einar minnist ekki á galla þrí-
skiptingarinnar og misræmið í
aðgangi að fjármagni, en þess í
stað lætur hann í það skína, að þá
fyrst hafi komist lag á bortæknina
þegar féð til borana fór um hend-
ur Kröflunefndar og hann sjálfui;
fékk það hlutverk sem fram-
kvæmdastjóri hennar að skrifa
upp á borreikningana og telur
hann upp nokkur atriði þessum
málflutningi til stuðnings. Hér er
um að ræða svo alvarlegar mis-
Athugasemd
við ummæli
Einars Tjörva
Elíassonar yfir-
verkfræðings
Kröflunefndar
í Mbl. 3. maí
færslur að nálgast atvinnuróg.
Óhætt er að fullyrða að Einar
Tjörvi eða Kröflunefnd áttu ekki
frumkvæði að neinum þeim endur-
bótum í bortækni, sem þarna voru
notaðar, en hins vegar hefur
bortækni jarðborana sífellt verið
að þróast fyrir atbeina starfsfólks
Orkustofnunar og á það jafnt við
um boranir í Kröflu á árinu 1978
sem aðrar boranir á Islandi fyrir
þann tíma. Einar staðhæfir, að nú
fyrst hafi verið borað með leðju og
lýsi kostum þeirrar aðferðar við
borun. Til upplýsinga fyrir hann
og aðra má geta þess, að a.m.k. 35
borholur á íslandi hafa verið
boraðar með leðju sem skolvökva
eingöngu, en auk þess fjölmargar
aðrar holur með leðju og vatni og
hefur borleðja alltaf verií? notuð
þar sem ástæða hefur þótt til og
því hefur verið komið við. Því er
hins vegar ekki að leyna, að við
höfum alltaf verið hikandi við að
nota leðju á háhitasvæðum, bæði
vegna kostnaðar og lélegs tækja-
kosts, enda kom í ljós við síðustu
borun í Kröflu, að ekki mátti
tæpara standa að leðjan yfirhitn-
aði vegna þess lélega kælibúnaðar
sem við höfðum.
Jafnfram eignar Einar sér það,
að holur hafi fyrst verið halla-
mældar á s.l. hausti. Þetta er ekki
rétt, svokallaðir segulhallamælar
hafa verið til hjá Orkustofnun allt
frá því að Dofri kom til landsins
1958 og m.a. var einn slíkur
keyptur árið 1975. Til skamms
tíma þótti þó ekki ástæða til að
tefja borverkið með því að halla-
• mæla í borun þar sem álagsþungi
á borkrónu var framan af lítill
vegna skorts á álagsstöngum, en
mikið álag samfara hraðri borun
er helsta orsök til skekkju á stefnu
holunnar. Eftir því sem álags-
stöngum fjölgaði varð smám sam-
an brýnna að mæla halla holunnar
í borun og hafði Orkustofnun
pantað sérstakan hallamæli til
borana í ársbyrjun 1978 eða löngu
áður en boranir í Kröflu á s.l.
hausti voru ákveðnar.
Einar segir að aðalorsök gufu-
öflunarvandamála í Kröflu sé
bortæknilegs eðlis og séu sex
holur þar gallaðar af þessum
sökum og ein í Bjarnarflagi, sem
hafi eyðilagst af sömu ástæðu.
Hér er gleyptur stór biti og virðist
mér, að annarleg sjónarmið ráði
hér ferðinni, þar sem mér er
kunnugt um, eins og áður segir, að
Einar Tjörvi
Eliasson
yfirverk-
fræðingur
Kröflu-
virkjunar:
.ÞaA ma 'i-gja. art þaö
hafi grngiö áirælli-Ka hji
okkur þaö -a-m a( rr þov'U
ári Krá mánaAamótum
janúar (chrúar hiifum við
(ramli'ill um X M» aA
mi-Aallali. aA ilAhallu
M» lil Hgin nula." sagAi
K.inar Tjiirvl KUassun yfir-
vi'rkfraslingur hriiflu
virkjunar er MiiricunhlaA-
iA hilli hann þar nyAra
(vrir 'kiimmu. AAspurAur
sagAi Kinar Tjórvi aA moA
þossari (ramleiAslu gæli
virkjunin þvi srm na-sl
Krrill allan (aslan rekstr
arkusinaA. s.s. laun uk
varahluli v mi" konar. rh
þar viA ha-lisl auAvilaA
allur (jármaKsnsknslnaA-
ur ok afhorKanir.
Hvað (ramhaldið?
(rrkari U.r.*mr viA Kroflu i>k
vegna Kísiliðjunnar og gufuafl-
sstöðvar Laxárvirkjunar sex holur
á árunum 1968—1971 og ein hola
árið 1975. Allar þessar holur voru
í góðu lagi með mikið gufurennsli
allt þar til jarðumbrotin hófust á
árinu 1977, þegar sá atburður
varð, að hráun gaus upp úr einni
þeirra og tvær aðrar eyðilögðust
meðan á hrinunni gekk. Frá þess-
um tíma hafa holurnar í Bjarnar-
flagi eyðilagst ein af annari og er
fullvíst að ástæður eyðileggingar-
innar séu hreyfingar í jarðskorp-
unni enda liggur virka umbrota-
svæðið beint í gegnum borholu-
svæðið þar. Er nú svo komið að
allar holurnar i Bjarnarflagi eru
skemmdar eða ónýtar og rekstur
„Frekari boranir og raforki
framleiðsla við Kröfl
ótvírætt bezti kosturinn
orkuöflun landsmanna i
Einar veit betur. Hið rétta er, að
beinar skemmdir hafi komið fram
í fjórum holum í Kröflu, þ.e:
holum 3, 4, 5 og 7. Ekki er hægt að
fullyrða um, hvor sé orsök
skemmdanna, bortækni eða jarð-
umbrot, þó má telja víst að báðar
ástæðurnar eigi þarna hlut að
máli. Það að holurnar sem eftir
standa gefa ekki gufu sem skyldi
er sumpart vegna útfellinga í þeim
og svo einfaldlega vegna þess, hve
aðrennsli gufu til þeirra er tregt.
Að sjálfsögðu er Einari fullkunn-
ugt um þetta.
I Bjarnarflagi voru boraðar
þær voru í upphafi áætlaðar, og
Lúðvík Jósepsson form. Alþýðu-
bandalagsins taldi ágætar þreyt-
ingar.
Hvort heyrir nú nokkur fyrir
eyrum ymja orð Guðmundar J., er
hann „klökkum rómi“ sagði að það
væri ekki kaupið til hins „gull-
heiðarlega fólks", „þessa láglauna-
fólks" sem skapaði verðbólguna.
En hvers vegna lætur þessi sami
Guðmundur nú ekkert í sér heyra
þegar verið er að svipta þetta
sama láglaunafólk 3% af
umsömdu kaupi? Sei, sei, jú. Við
höfum fengið skýringu á því. Það
er sem sé ekki krónutala kaups
sem skiptir máli núna! — Heyrir
nokkur kuldahláturinn?
Og forsætisráðherra segir okkur
frá „hjöðnun verðbólgunnar" og
hefur látið spekinga Þjóðhags-
stofnunar reikna út
kaupmáttaraukningu hjá lág-
launafólkinu, þvi allir vita að þeir
sem hæstu launin hafa þurfa
hæstu launabæturnar. og það í
krónutölu. svo ekki geta þeir hafa
orðið varir við
„kaupmátaraukninguna“. Enda
hlýtur það að vera allt önnur
verðbólga sem hann talar um en
sú sem við eigum við að stríða hér
um slóðir. Eða hvað?!!!
En hvað er svo sem allt þetta
hjá stærstu „kjarabótinni", sem
hin guðdómlega „stjórn hinna
vinnandi stétta" hefur veitt okkur
landshornabúum? Þar á ég vitan-
lega við þá sérstöku náð að fá að
greiða hæstu skattana á landinu.
Olíuskattana.
En að öllu gamni slepptu verð-
ur það versta svívirða þessarar
óhappastjórnar að níðast frek-
legast á þeim, sem verst eru settir
í þjóðfélaginu, s.s. sjúku fólki,
gamalmennum og þeim sem þurfa
að kynda hús sín með olíunni.
Sjúklingarnir þurfa á sjúkra-
hjálp og lyfjum að halda, ef þeir
vilja lifi halda, svo þeir munu
borga blóðpeningana. Gamla fólk-
ið sem staðið hefur undir upp-
byggingu þjóðfélagsins og þar með
uppeldi og menntun þess fólks,
sem nú situr við að reyta af því
síðasta sem það á eftir, íbúðina
eða húsið, sem það kom sér upp
með þrotlausu erfiði til að geta
látið fara betur um börnin sín,
sem nú sitja í embættisstólum við
að reikna út síhækkandi skatta og
ný gjöld af þessari einu eign þess
og gera það að bónbjargarmönn-
um með því að veita því af náð að
greiða lægri skatt af því það sé svo
gamalt. Þeir sem þurfa að kynda
hús sín með olíu borga hæstu
skatta á landinu. Það er hrein
svívirða, að ríkisstjórn skuli mis-
muna þegnum sínum svo hroða-
lega sem hér er gert. Þegar
þvingunarverð olíuframleiðslu-
ríkjanna er af stjórninni notað til
að féfletta þá sem þurfa að nota
óliu til upphitunar húsa er mælir-
inn sannarlega fullur.
Margir hafa þó um þetta talað
og fordæmt það. En nú bregður
svo við, að stjórnin með fjármála-
ráðherra í broddi fylkingar telur
það svo erfitt úrlausnar að ákveða
hvernig með skuli fara, af því, þó
óforskammaðir séu, eiga þeir ekki
gott með að forsvara þessa skatt-
heimtu. En þeir voru fljótari að
ákveða hækkun á launum sínum,
þingmennirnir og bílakaupalánin
sín. Það vafðist ekki fyrir þeim í
þinginu að ganga frá því.
„Megi þín skömm lengi uppi“
var forðum sagt. En að lokum
langar mig til að þeir sem nú
skammta sjálfum sér ótæpilegast
í askinn og gera stærstu kröfurn-
ar, hugleiði vísuna þá arna, og
læri ef þeir kunna hana ekki nú
þegar.
Auðs þó beinan arkir veg
ævin treinist meðan.
Þú flytur á einum, eins og ég,
allra seinast, héðan.
Kísiliðjunnar þess vegna mjög
óviss, vægast sagt. Telur Einar að
ástæða þessa sé bortæknilegs eðlis
og þ.vkir mér hann þar gera mikla
kröfur til bortækninnar.
Einar gerir lítið úr reynslu af
borunum á háhitasvæðum fram til
þess tíma er boranir í Kröflu
hófust. Talar hann um, að þær
takmörkuðu boranir, sem gerðar
höfðu verið, hafi verið fram-
kvæmdar með lághitabúnaði, enda
hafi bergið aldrei verið heitara en
230°C. Hér er að sjálfsögðu al-
rangt farið með staðreyndir, bor-
aðar höfðu verið um 25 holur á
ýmsum háhitasvæðum þar sem
hitastig í holunum var allt að
290°C. Við allar þessar boranir
voru notaðir þrefaldir gosvarar,
en Einar segir að tvöfaldir gosvar-
ar hafi fyrst verið teknir í notkun
eftir 1975. Eg er þó ekki með þessu
að segja að búnaðurinn hafi verið
sá ákjósanlegasti, það er langt í
frá.
Þegar boranir hófust í Kröflu
kom i ljós að hitastig og þrýsting-
ur í borholum þar var verulega
miklu hærri en áður hafði þekkst í
jarðhitaborunum, ekki bara hér á
landi heldur einnig í öðrum lönd-
um. Varð gufuþrýstingur í holu-
toppi í borun allt að 100 loft-
þyngdir, sem er tvöfalt hærra en
áður hafði þekkst og varð þá ljóst
að tækjakostur sá, sem notaður
hafði verið við boranir hér var
ekki nógu sterkur. Varð þetta til
þess að hola 4 braust út óbeisluð
og eyðilagðist. Eftir að þetta kom í
ljós, var undinn bráður bugur
óbeysluð og eyðilagðist. Eftir að
þetta kom í ljós, var undinn
bráður bugur að því að styrkja
öryggistæki borsins og holu-
toppanna og munu holutoppar í
Kröflu nú vera þeir sterkustu, sem
þekkjast í heiminum. Þó er ekki aö
efa, að margt má enn bæta í
bortækninni hvað varðar tækja-
kost, stjórnskipulag og þjálfun.
Kemur hér til, að öll útgerð til
borana er mjög fjárfrek og eins
hitt að við höfum búið við mikla
mannfæð á þessum vettvangi auk
þess sem nýting bortækjanna og
starfsfólksins hefur ekki verið
nógu góð vegna þess hve verkefnin
eru stopul og oft með litlum
fyrirvara. Miklar sveiflur í bor-
verkum og þar með afkomu Jarð-
borana ríkisins og lítill markaður
er stærsta hindrunin í vegi þess að
þær geti borið þann fasta kostnað,
sem því fylgir að efla starfslið og
tækjakost þeirra eins og æskilegt
væri.
Það er hins vegar ástæðulaust
fyrir Einar Tjörva að gera lítið úr
verkum þessara manna, sem hafa
unnið störf sín af samviskusemi
og dugnaði, oft við erfið skilyrði
bæði tæknilega og stjórnskipu-
lega, og það hefur aldrei þótt
stórmannlegt að reyna að upp-
hefja sjálfan sig á kostnað félaga
sinna.
Ég skil vel viðleitni Einars
Tjörva til að kynna málefni
Kröfluvirkjunar í þeim tilgangi að
sannfæra fjárveitingarvaldið um,
að skynsamlegt sé að halda fram-
kvæmdum áfram, og held ég að
flestir, sem þarna hafa átt hlut að
máli séu sömu skoðunar. Það er
hins vegar óþarfur málflutningur
að reyna að telja almenningi og
stjórnvöldum trú um, að nú fyrst
geti það verið óhrætt um pen-
ingana sína vegna þess að hann
hafi tekið við stjórninni og því sé
ekki lengur hætta á, að starfs-
menn Orkustofnunar, með glópsku
sinni, spilli því í ónýtar borholur.
Ég held, að það sé óþarfi fyrir
Einar að reyna að draga fjöður í
sinn hatt á þennan hátt, þar sem
hann hefur sjálfur unnið ágætt
starf við virkjunina þótt það hafi
ekki verið á sviði bortækni.
Ferming
á morgun
Börn fermd í STRANDAR-
KIRKJU 13. maí kl. 11 árd:
Anna Kristín Sigurðardóttir,
Eyjahrauni 17 Þorl.höfn.
Árný Steinunn Sigurðardóttir,
Eyjahrauni 17 Þorl.höfn.
Brynja Bergdís Þrastardóttir, ■
Hjallabraut 8 Þorl.höfn.
Erna Jónsdóttir,
Reykjabraut 21 Þorl.höfn.
Harpa Hilmarsdóttir,
Setbergi 17 Þorl.höfn.
Hlín Sverrisdóttir,
Reykjabraut 19 Þorl.höfn.
Guðmundur Einarsson,
Skálholtsbraut 5 Þorl.höfn.
Ingimundur Kristinsson,
Oddabraut 24 Þorl.höfn.
Ingigerður Ingimarsdóttir,
Andrésfjósum, Skeiðum
Jóna Guðlaugsdóttir,
Knarrarbergi 5 Þorl.höfn.
Þóra Bjarnadóttir,
Skálholtsbraut 7 Þorl.höfn.
Börn fermd í STRANDAR-
KIRKJU 13. maí kl. 1.30 síðdegis:
Ármann Sigurðsson,
Reykjabraut 9 Þorl.höfn.
Björgvin Þór Þórhallsson,
Laufskógum 19 Hverag.
Eiríkur Þórarinsson,
Vogsósum Selvogi.
Guðmundur Gíslason,
Oddabraut 6 Þorl.höfn.
Ólafur Þorleifsson,
Lyngbergi 12 Þorl.höfn.
Sturlaugur Vilberg Guðnason,
Klébergi 15 Þorl.höfn.
Andrea Hilmarsdóttir,
Eyjahrauni 39 Þorl.höfn.
Vilborg Þórhallsdóttir,
Laufskógum 19 Hverag.
Andri Ólafsson,
Setbergi 31 Þorl.höfn.