Morgunblaðið - 18.11.1979, Page 43
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. NÓVEMBER 1979
43
islendingarnir fyrir
fram an eitt af fornu
hofunum á Baii.
Rannveig, Búi, Jón og
Ingibjörg.
lega fallegur staöur, þá fannst mér
hann ekki skemmtilegur fyrst. En þaö
sama gilti reyndar ,um Bahrein í
upphafi. Ég geröi þar líka þau mistök
aö kaupa ekkert sem viö áttum sjálf.
En eftir aö ein íslenzka konan, sem
þar var, sagði mér aö ég ætti aö
reyna aö skapa okkur notalegt heim-
ili á hverjum stað meö persónulegum
munum í kringum okkur, þá fór ég að
kunna viö mig.
Þau Jón og Ingibjörg eiga einn
son, Þórhall, sem hefur veriö meö
þeim fram aö þessu. í Bahrein var
góöur enskur skóli og þaö því ekki
vandamál. En á Bali er þaö erfiöara,
enda vildi Þórhallur fara heim til
íslands og byrja í gagnfræðaskóla á
Akureyri í haust. — Svona útivist er
ágæt meöan maður er meö ung börn
og einnig eftir aö börnin eru upp-
komin, segir Ingibjörg. En ekki meö
unglinga. Þaö kemur of mikið rót á
þá. Sé maður fluttur milli staða, þá
veröa krakkarnir aö skipta um skóla,
aölagast og eignast nýja félaga. Þau
vita aö ekki er tjaldað nema til
tveggja ára. Og þá er mjög algengt
aö þau fari aö verja sig og hætti að
eignast vini. Til hvers er það? hugsa
þau.
Ólæsir setja
X í mínu landi!
íslenzku fjölskyldurnar búa í sama
húsi á Bali og halda heimili saman.
Ölll segjast þau una sér oröiö vel.
Þaö hafi tekiö tíma að venjast, til
dæmis matnum. Karlmennirnir segja
aö um borö virðist innfæddum nægja
hrísgrjón, sem eru matreidd á mjög
fjölbreytilegan hátt. En þeir þurfi
eitthvað kjarnbetra. Kokkurinn hefur
lært aö framreiöa egg og bakon
handa þeim. Konurnar kváöust vera
aö læra að verzla á mörkuöunum.
Keyptu fyrst allt þaö dýrasta, en eru
nú að þreifa sig áfram og læra á.
verðlagiö. Þær sögöust gjarnan vilja
laga matinn sjálfar og þá rétti, sem
viö erum vön á íslandi. En enginn ofn
er til í húsinu. Og eldavél ófáanleg.
Og raunar kemur þaö illa viö stúlk-
una þeirra, ef þær ætla að elda
sjálfar. Henni finnst það sitt verk og
kemur hlaupandi til aö taka viö.
Niöurstaðan er sú, aö öll eru þau
farln aö venjast og kunna aö meta
indónesíska matinn.
í húsinu hjá íslendingunum starfa
ungur piltur og ung stúlka, einstak-
lega aðlaöandi og starfsamt fólk. Og
síbrosandi. Pilturinn fylgdi húsinu,
þegar þaö var tekið á leigu, haföi
gætt þess frá upphafi. En unga
stúlkan var ráöin til aö gæta barna
Lárusar. Þótt fjölskyldurnar tvær hafi
ekki þurft á þeim báöum aö halda,
eftir aö börnin fóru, þá hafði stúlkan
reynst svo vel og vildi vera kyrr. Auk
þess getur hún orðiö góöur félags-
skapur fyrir Rannveigu, þegar karl-
mennirnir verða lengi á sjónum og
Ingibjörg farin til íslands um jólin. —
Þau kenna okkur aö lifa hér. Og
spara okkur ýmislegt, sem kemur á
móti kaupinu þeirra, sögöu konurnar,
„Hvað
er
Arabar og
Indónesar ólíkir
Ingibjörg og Jón segja aö fleiri
íslenzkar fjölskyldur hafi veriö þeim
samtíöa í Bahrein, um tíma fimm.
Þar af voru 4 íslenzkir fjölskyldufeöur
á sama skipi.
— Bahrein og Bali eru mjög ólíkir
staöir, segir Ingibjörg. Arabar og
Indónesar eru líka ákaflega ólíkir. I
Bahrein er umhverfið eyðimörk. Og
fyrir okkur, sem vön erum íslenzku
landslagi, tekur tíma aö venja sig viö
þaö aö sjá ekki fjall, aldrei skýhnoöra
á lofti og vinna í 50 stiga hita. Hér á
Bali er ekki eins heitt og óskaplega
gróöursælt, bætir hún viö. Sést ekki
ógróinn blettur upp á fjallstlnda. Og
vissulega er betra aö vera þar, sem
er svo fallegt umhverfi. í Bahrein var
allt fáanlegt, sem hugurinn girnist.
Aö vísu nokkuö dýrt. En á móti
kemur, aö í svo dýru landi, er okkur
greidd staöaruppbót, sem ekki er
gert á Bali. Hvar sem er þarf upp
undir ár til aö venjast svo ólíkum
aöstæöum og sætta sig viö þær.
Maöur veröur aö gera sér þaö Ijóst.
Þótt mér fyndist Bali strax dásam-
Látin kona borin út í rjóöur.
og þau eru þrælheiöarleg bæöi, sem
skiptir ekki svo litlu máli. í fyrramálið
ætlar hún til dæmis aö borga raf-
magniö, og fer kl. 6 til aö standa í
biörööinni bættu þær viö.
Hún er mjög skynsöm og kann aö
lesa og skrifa. Hann aftur á móti lenti
í mestu vandræöum, þegar hann
fékk kaupiö sitt í fyrsta skipti og Jón
baö hann um aö kvitta fyrir. Við
uröum öll mjög vandræöaleg, þegar
viö áttuöum okkur á því aö hann
kunni ekki að skrifa nafnið sitt, en
Búi bjargaði málum meö því aö
segja: — Ef einhver kann ekki aö
skrifa í okkar landi, þá krotar hann
bara X. Og strákurinn varö fjarska
feginn. Læknirinn, sem leigir okkur
búsið, skellihló. Þórhallur sonur okk-
ar varö honum svo reiður fyrir aö
hlægja aö stráknum, aö daginn eftir
hófst hann handa um aö kenna
honum aö skrifa nafnið sitt. Nú getur
hann þaö og þarf aldrei aftur aö
lenda í slíkum vandræöum.
Þjónustufólkinu borga íslend-
ingarnir ríflega miðaö við þaö sem
tíökast, enda vill þaö sýnilega allt
fyrir þá gera. Eftir aö þau keytpu bíl,
komust þau aö því aö pilturinn fór aö
Heimaanta é Bali.
læra aö aka, í von um aö fá einhvern
tíma aö grípa í bílinn. En hann er
alltaf aö þrífa bílinn og þurrka af
honum rykið. Finnst hann ekki síður
sinn en fjölskyldunnar og er mjög
stoltur af honum.
Bíllinn var alveg nýr, þegar blaöa-
maður Morgunblaösins kom til Bali.
Fram aö þeim tíma höföu íslend-
ingarnir fariö sinna feröa og jafnvel
ferðast nokkuö um eyna á mótorhjól-
um. Frúrnar sátu aftan á. Þaö er
mikið gert á Bali, og getur feröafólk
lelgt sér slík hjól. Enda veðurblíöa
mlkil. Hitinn á Bali er þægilegur,
alltaf um 30 stig, og rakt. En svalara
er uppi í fjöllunum. Ingibjörgu og
Jóni finnst loftslag mun þægilegra en
í Bahrein, þar sem hitastigiö fór upp
í 50 stig og niöur í 11 stig í janúar.
Þar var reyndar kæling í öllu húsinu,
en þarna aöeins í svefnherbergjum.
A Bali er loftiö svo rakt að föt vilja
mygla, ef þau eru ekki viðruð.
íslendingarnir vöruöu sig ekki á
þessu í fyrstu, en nú eru öll föt látin
hanga á slám, sem bornar eru út í
bakgarðinn á morgnana og inn á
kvöldin. Önnur aðferö til aö verja
fötin, er aö leiða rafmagn í fataskáp-
inn og láta loga á peru til aö þurrka
loftið. Það er því ekki að furöa þótt
alltaf sé verið aö þvo og maður sjái
fatnaö hvarvetna hangandi til þerris.
Enda Indónesar hreinlegt fólk meö
afbrigðum.
Tvær nýdánar
og engin lykt
Gestinn að heiman bar að garöi
einmitt í þann mund sem íslend-
ingarnir voru farnir aö nota nýja
bílinn til aö feröast um eyna, aka upp
í fjöllin og kynnast lifnaöarháttum á
Bali, ef færi gafst. Brottför var því
frestaö til aö gela fariö meö þeim á
Batur-fjall á noröausturhluta eyjar-
innar. En þar er eldfjall meö gríöar-
lega stórri öskju með stööuvatni,
alveg eins og Askja á íslandi, nema
hvaö skógur hefur þegar fest rætur
milli vatns og fjallatinda í kring.
Brattur vegur haföi verið lagöur
þangaö upp áriö 1975 og niður
öskjubarminn aö vatninu.
Þarna hefur fólk lifaö í algerri
einangrun viö rætur hins heilaga
Batur-fjalls frá aldaööli og er taliö
meö frumstæöasta fólki í Indónesíu.
Áriö 1917 gaus Batur fjall og eyöi-
lagöi 65 þúsund hektara lands og tók
1000 mannslíf og 2500 gömul hof, en
stanzaöi við hofið í Baturþorpi. Var
það talið kraftaverk, á borð við þaö
er hrauniö stöövaöist viö Reykja-
hlíöarkrikju í Mývatnssveit eöa fór
hjá kirkju eldklerksins í Síðu. En
aftur varö gos 1926 og tók nú þorpiö
meö hofum og öllu saman.
Er viö komum aö vatninu, kom
kænueigandi á móti okkur og sagöi:
Þiö eruö heppin, tvær nýdánar, og
engin lykt! Skýringin er sú, aö
þjóðflokkurinn handan vatnsins hef-
ur í heiöri sína fornu „grafsiöi", að
bera líkin út í rjóöur í skóginum, þar
sem þau eru aðeins varin fyrir fuglum
meö stráskýli, og rotna á skömmum
tíma. Þeir trúa því aö þá fyrst geti
sálin sameinast almættinu aö líkam-
inn hafi leystst upp. Þessi aöferð er í
samræmi viö það. Því fyrr sem
líkaminn rotnar, því betra. En nú,
þegar feröamenn komast upp aö
vatninu, hafa bátaeigendur komist
að raun um aö þeim þykir akkur í aö
sjá svona framandi siði.
Viö leigðum bát og fórum um
öskjuvatnið, komum að þorpi með
leifunum af gamla hofinu, sem byrjað
var aö reyna aö endurreisa 1922. En
flest húsin, sem voru 285 talsins
vantar enn. Og einnig fórum við í
land viö greftrunarrjóörið. Þar lágu
hauskúpur og bein, sem sýnilega var
ekki nein helgi á, eftir að rotnað var
utan af þeim. En undir fléttuðu basti
lágu tvö lík, tveggja og þriggja daga
gömul, en samt oröin svört og
rotnandi. Mér varö beinlínis illt við að
sjá flugur skríða um vitin, þótt ég
reyndi aö segja við sjálfa mig, aö
þær væru sjálfsagt ekki verri en
ormarnir. En sinn er siöur í landi
hverju.
Þá vildi bátseigandinn endilega
sýna okkur þaö merkasta viö vatniö,
heitar laugar. Og viti menn, þegar
stigiö var á land blasti viö kunnugleg
sjón, önnur útgáfa af heita skuröin-
um í Nauthólsvík, og allsnakiö fólk
aö baöa sig. Ekki heföi ég raunar
þurft að feröast yfir hálfan hnöttinn,
þar upp 1717 metra hátt fjall og á
kænu yfir stórt vatn til aö sjá þetta.
En ferðin var öll ákaflega skemmti-
leg og fróöleg. Þar sem ekið var upp
fjallahlíðarnar, mátti sjá í hnotskurn
lífiö á eynni. Einkum eru fallegir
fagurgrænir hrísgrjónaakrarnir á
hlöðnum stöllum. Vatniö ber meö sér
frjósama eldfjallaöskuna, um leiö og
þaö vökvar þá á leiö sinni niöur
hlíðarnar. Og stallar hafa verið
hlaönir á hundruöum ára til aö hemja
jarðveg og vatn.
Viö brúna á ánni Penatu komum
viö aö fornfrægu stóru hofi og
útimarkaði. Þar var sýnilega líka
mikil helgi á heitum uppsprettum í
hofgaröinum. Konur lauguöu sig á
einum staö og kariar á öörum, áður
en þeir báöust fyrir, og mínnti
aöbúnaður nokkuö á Grjótagjá í
Mývatnssveit. Þannig eru þessi tvö
eldfjallalönd, ísland og Indónesía, aö
mörgu leyti mjög lík, þótt annað sé
vafiö gróðri, en hitt nakiö mjög.
Þolinmæöi
nauðsynleg
En víkjum aftur aö löndum okkar á
Bali. Þegar þeir voru kvaddir, mátti
búast viö aö karlmennirnir væru aö
leggja í tveggja mánaöa sjóferö,
burtu frá heimilinu. Ingibjörg hugöist
þá fara á eftir syni sínum til Islands á
meöan, sinna a.m.k. öðrum karl-
manna sinna. Rannveig kvaöst ekk-
ert kvíöa því aö veröa ein eftir. — Ég
er svo vön því.að bíöa, sagði hún. Ég
beiö meöan Búi var á Nýfundna-
landsmiðum, og get eins beöiö hér.
Ég stytti mér stundir viö handavinnu,
fer á kvenfélagsfundi og slíkt, og er
hin rólegasta.
Öll voru þau sammála um aö
gaman væri aö fara út í heim og sjá
ýmislegt nýtt. — Þaö eru alltaf
viöbrigöi fyrst, en maður lærir margt
og venst framandi aöstæöum, sögöu
þau.
— Þaö sem nauösynlegast er aö
læra hér, er „sober“ eöa þolinmæði,
sagöi Ingibjörg þegar hún ætlaði að
aka mér á flugvöllinn og viö kom-
umst hvergi fyrir strákum, sem voru
aö malbika þvert yfir götuna og
hlógu bara aö óþolinmæði okkar.
- E.Pá.