Morgunblaðið - 22.12.1979, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. DESEMBER 1979
Islenzkur
ullarfatnaður
með glæsibrag
Það var mikill glæsi-
bragur á kynningu ullarvöru
frá Álafossi, Hildu h.f. og
Iðnaðardeild SÍS, en kynn-
ingin fór fram á Hótel Sögu
í vikunni og voru sýndar þar
70 flíkur af liðlega 200 teg-
undum sem þessi fyrirtæki
hyggjast flytja út á næsta
ári. Framleiðslu á vörum úr
íslenzku ullinni hefur fleygt
stórkostlega fram á síðustu
árum, en segja má að
þáttaskil í vélvinnslu klæða
úr íslenzkri ull hafi orðið fyrir
10 árum þótt öll handavinna
á því sviði hafa um langan
aldur verið frábær. Á sýn-
ingu fyrrgreindra fyrirtækja
var hver flíkin annarri glæsi-
legri og snið á fötum sam-
kvæmt ströngustu kröfum
um línur og litameðferð. Oft
hafa íslenzkar vélunnar ull-
arvörur verið nokkuð
keimlíkar óunninni gæru, en
nú eru íslenzkir framleiðend-
ur farnir aö ráða við allt það
fíngerða sem samkeppn-
isharður markaður krefst og
sýningarfólk Model 79 undir-
strikaöi framleiðsluna með
glæsibrag. Á sýningunni
voru voru aðeins sýndar
vélunnar flíkur, en fyrirtækin
þrjú flytja einnig út verulegt
magn af handprjónuðum
flíkum.
Vadmálid var
gjaldmidill
Sagt er, að forfeður okkar,
landnámsmennirnir, hafi að
mestu verið klæddir vaðmáls-
flíkum unnum úr ull, þegar þeir
fyrst stigu hér fæti á land fyrir
rúmum 11 öldum. Allt frá þeim
tíma hafa íslendingar notaö ull
í fatnað til eigin þarfa. Á
söguöld voru vaðmál flutt út og
má marka mikilvægi þeirrar
framleiðslu af því, að alin
vaðmáls var notuð sem gjald-
miðill. Talið er, að snemma á
17. öld hafi fyrst verið prjónað
hér á landi, en prjónaskap
munu Evrópubúar hafa lært af
Kínverjum. Á 18. og 19. öld er
umtalsverður útflutningur á
smábandi, en svo var prjóna-
les oft nefnt.
Lopaprjón um 1920
Eins og allir vita er enn
prjónaö í höndunum í veru-
legum mæli á íslandi. Hand-
unnar lopapeysur eru mikilvæg
verslunarvara, en talið er að
um 1920 hafi fyrst veriö reynt
að prjóna úr lopa.
Bæjarlækurinn dreif
kembivélarnar
Talið er, að Innréttingar
Skúla fógeta hafi verið fyrsta
umtalsverða tilraunin til að
koma á fót verksmiðjuiðnaði á
íslandi, en þær tóku til starfa
áriö 1752. Að einhverju leyti
voru Innréttingarnar starfrækt-
ar fram um lok aldarinnar.
Aukin
fjölbreytni
í fatnaði,
fínna
handbragð og
stóraukin
framleiðsla
Næsta tilraun til vélanotkunar í
ullariðnaði er gerð á Halldórs-
stöðum í Laxárdal, en Magnús
bóndi Þórarinsson flutti þang-
aö kembivélar og spunavélar
áriö 1883. Hugðist hann nota
bæjarlækinn sinn til að snúa
vélunum og tókst það meö
kembivélarnar. Spunavélarnar
voru 2, 60 og 30 þráöa.
Bændur í héraðinu og víðar
smíðuðu spunavélar eftir vél-
um Magnúsar, og er óhætt að
fullyrða, aö notkun þessara
véla olli tímamótum í heimilis-
iönaði á Norðurlandi.
1100 dagsverk í
ullariðnaðinum
Árið 1896 var svo stofnað til
ullarvinnslu á Álafossi, og ári
seinna tók Gefjun til starfa.
Þessar tvær verksmiðjur hafa
síðan verið í fararbroddi um
framleiðslu lopa, bands og
dúka úr íslenskri ull. Nú fram-
leiða þessar verksmiöjur allt
þaö band sem notað er til
framleiðslu á prjónavoð vegna
ullarfataframleiðslunnar, en
voðin er að miklu leyti unnin í
prjónastofum víös vegar um
landið. Alls munu nú vera
starfræktar rúmlega 40
saumastofur, sem sauma úr
prjónavoð til útflutnings, og í
ullariðnaðinum eru nú unnin
um 1100 dagsverk, en starfs-
menn eru alls nokkru fleiri.
Til atlögu á
erlendum mörkuðum
Á árinu 1969 urðu þáttaskil í
íslenskum ullariðnaði, en þá er
gerð fyrsta alvarlega tilraunin
til útflutnings á kembdum
verksmiöjuunnum prjónaflík-
um. Fyrstu flíkurnar munu hafa
verið unnar í prjónastofunni
Alís í Reykjavík og nokkru
síðar í Dyngju á Egilsstöðum.
Útflutningsmiðstöð iðnaðarins
stóö fyrir kynningu á íslensk-
um ullarvörum í Vestur-Evrópu
á árinu 1969 og mun þaö hafa
verið fyrsta kynningarferðin,
sem opinberir aðilar efndu til
vegna ullarvöruútflutnings.
Tom Holton hóf um svipað leyti
aö kynna verksmiöjuunnar ull-
arvörur í Ameríku, en hann hóf
útflutning á handprjónuðum
vörum upp úr 1960. Á árunum
1970—1971 fór svo fram um-
fangsmikil neytendakynning á
prjónavörum í Ameríku og má
segja að skipulegt og mark-
visst kynningarstarf bæði
gagnvart verslunarmönnum og
neytendum sjálfum hafi auð-
kennt sölustarfsemi ullarvöru-
útflytjenda fram á þennan dag.
Vaxandi sala
til Vesturlanda
Einsog fyrr segir starfa hér
nú a.m.k. 11 — 12 hundruö
manns í ullariðnaði til útflutn-
ings og ullariönaöurinn skapar
umtalsverðan gjaldeyri í þjóð-
arbú. Á árinu 1978 var fluttur
út ullarfatnaður fyrir 2170.6
milljónir króna, en á árinu 1979
er þessi útflutningur áætlaður
5400—5500 milljónir. Hins
vegar nam heildarútflutningur
ullarvara fjórum og hálfum
milljarði árið 1978 og fyrstu 10
mánuði þessa árs rúmum 6
milljöröum.
Söluhorfur eru ágætar á
árinu 1980 og ætti útflutningur
að geta aukist verulega að
magni a.m.k. á vesturlanda-
markaði ef framleiöslumögu-
leikar verða fyrir hendi.
Helstu breytingar sem orðið
hafa í útflutningi ullarvara und-
anfarin ár eru þær, að sala vex
á Vesturlandamörkuðum. Má
þar nefna, að mikil aukning
hefur orðiö á útflutningi til
Þýskalands á þessu ári, eða
um tæp 80%, og rúmlega 41%
til Kanada. Þá er athyglisvert,
að útflutningur væröarvoða til
Vesturlanda hefur meira en
tvöfaldast. Útflutningsaðilar
leggja í auknum mæli áherslu á
léttar flíkur til notkunar aö
sumrinu eða inni við. Megin-
hluti þess, sem nú er flutt út,
eru ytri flíkur til skjóls. Þá er
rétt aö nefna, að framleiðsla
fatnaðar handa karlmönnum
hefur mikið aukist undanfarin
ár.
Aukin reisn
íslenzka stílsins
Teiknarar á saumastofum
framleiöenda hafa náð miklum
árangri á undanförnum árum
þar sem hinn íslenzki hefð-
bundni ullariðnaður hefur ekki
aðeins haldið stíl sínum, heldur
hefur hann einnig fengið fersk-
ari blæ og í mörgum tilfellum
klæðilegri og meira spennandi.
Lærðir sem ólærðir teiknarar
hafa tekið virkan þátt í því
ævintýri sem segja má að
þróunin í ullarframleiðslu hafi
verið á undanförnum árum.
Þar hafa lagst á eitt gott
hráefni, gamlar hefðir í ullar-
vinnslu, markviss kynningar-
og sölustarfsemi og góð hönn-
un og framleiðsla.
í sambýli íslenzku þjóðarinn-
ar við sauöféð hafa löngum
búið miklir möguleikar og með
markvissum vinnubrögðum
hafa þeir sífellt farið vaxandi.
— á.j.
lJósm.Mhl.: I.milia Hjörg Hjörnsdótiir