Morgunblaðið - 02.02.1980, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 1980
15
„Oft má á máli
þekkja, manninn
hver helzt
hann er ...
Eins og drepið er á hér að
framan á þjóðin orðið mikið undir
almennu gáfnafari sérfræðinga
sinna, svo mikil völd, sem hún
hefur fengið þeim. Við leikmenn
getum auðvitað ekkert dæmt um
getu þeirra í sérgrein sinni, reyn-
um því að gera okkur grein fyrir
statusnum í kollinum á þeim af
málfari þeirra og hugsun í ræðu
og riti þegar þeir ræða almenn
mál, en það er langur vegur frá
því, að þeir hafi allir vit á að halda
sér við leistann sinn. Þegar þeir
álpast þannig fram á almennan
vettvang náum við í skottið á
þeim, og það virðist ekki allt í
sómanum í kollinum á þeim sum-
um. Málfarið er brenglað, hugsun-
in slöpp, og þá verður okkur fyrir
að spyrja, hver sé geta þeirra í
erfiðri vísindagrein. Mér er engin
launung á því, að nokkra sérfræð-
inga, sem mikið er hampað, er ég
með sjálfum mér búinn að úr-
skurða algera bjána og læt mig þó
einu gilda, þótt þeir skreyti sig
með hinum veglegustu lærdóms-
titlum í bak og fyrir. Fiskifræð-
ingurinn minn ungi verður mér nú
enn dæmi, ekki af því að hann sé
sá lakasti, langt frá því, heldur er
ég að veltast með hann hvort eð
er, en auðvitað væri meiri matur í
ónefndum efnaverkfræðingi og
doktor.
Fiskifræðingurinn ungi er
búinn að læra íslenzku í barna-
skóla, gagnfræðaskóla og mennta-
skóla, eða alls um 15 ár, en samt
„rýnir“ hann „1 málefni“, í stað
þess sem venja er alþýðu manna,
að rýna i plögg og og kynna sér
málefni, brezkir togaraeigendur
kallast á hans máli „brezkir einka-
aðilar tengdir togaraútgerð".
Fiskikort hafa „eigindi“ og finnst
mér það fullhátíðlegt orðafar um
fiskikort, ekki sízt, þegar hann
virðast meina gerð fiskikorta.
Þekkingarlítill skipstjóri í
siglingafræðum er „græningja-
legur“, það er, hann ber þekk-
ingarleysi í siglingafræði utan á
sér. Það væri óskandi að fiski-
fræðingar bæru þekkingarleysið á
lífkeðjunni í sjónum utan á sér, þá
tæki almenningur öll þeirra plön
ekki eins alvarlega og hann gerir.
Útlenda sjómenn kallar fiskifræð-
ingurinn „framandi" sjómenn. Það
held ég sé misnotkun á orðinu
framandi. Hann á í fórum sínum,
pilturinn, upplýsingar, sem hann
segir að séu „forgengilegar" og er
þá ekki alveg ljóst, hvort hann á
við, að þær séu tímabundnar,
haldlausar eða rangar, nema allt
sé og fiskifræðingar hafi fundið
upp að nota þetta eina orð um
upplýsingar sínar í stað hinna
þriggja. „Ördeyðuhugarfar“ er ég
ekki alveg viss um hvað merkir
hjá honum, líkast til algera stöðv-
un heilastarfseminnar, en þá er
bara ekki um neitt hugarfar að
ræða og samsetningin stenzt því
ekki. Þetta er svipað og tala um
ördeyðuafla. A einum stað segir
hann svo: „... náin þekking á
svæði skilur oft milli afla og
armæðu“. Það er nú fyrst að
nefna, að annað orðið er hlutlægt
en hitt huglægt og fara illa sem
gagnstæður, auk þess, sem afli og
armæða fara oft saman. það
vantar tíðum ekki armæðuna við
að ná inn miklum afla. Þarna
hefði nilturinn komið við ördeyð-
unni, sem hann notaði áður
skakkt.
Á einum stað segir hann:
„Þegar ég fór fyrst til sjós, var
starfi minn að mestu bundinn við
dekkið." Mér skilst á frásögninni
að hann hafi verið háseti og hefði
því getað sparað sér heila setn-
ingu og hana ekki fallega. Á
þessum fyrstu sjómannsárum
sínum, segist hann hafa farið
stöku sinnum upp í brú, þegar
hann losnaði við dekkið og þá
komst hann „ekki hjá því að láta
augun detta niður á kort, sem lágu
útbreidd á borðum“. Þetta er
dálítið loðin lýsing á kortaklefa í
fiskiskipi, þar er yfirleitt ekkert
borðasafn, og manni finnst hann
hefði getað látið sér nægja að
reka augun í kortin í stað þess að
láta augun detta. Hann kemur
aftur að upplýsingunum og segir:
„En eftir blíva hinar litt umbreyt-
anlegu upplýsingar um togbotn-
inn, sem hverjum skipstjórnar-
manni eru bráðnauðsynlegar í
hvert sinn er hann setur botntækt
veiðarfæri í sjó.“ Með orðinu blíva
er hann að lífga upp á stílinn, eins
og oft er gert með hæpnu en
galgopalegu orðafari en klausan á
eftir um hinar lítt umbreytanlegu
upplýsingar drepur rækilega þá
tilraun í fæðingunni. Með þessum
lítt umbreytanlegu upplýsingum
er fundin andstæða hinna for-
gengilegu, sem hann nefndi fyrr.
Þessar litt umbreytanlegu upp-
lýsingar myndi alþýða manna
líkast til kalla varanlega eða
traustar. Botntækt veiðarfæri er
alls ekki rangt orð en óþarflega
vísindalegt í ekki vísindalegri rit-
gerð og nægt hefði botnveiðar-
færi, en hins vegar þarf að far'a
upp í háskóla til að finna svo illa
talandi íslending, að hann „setji“
veiðarfæri í sjó. Vörpum og nótum
er kastað, lína og net lögð. Ég
man ekki eftir neinu veiðarfæri,
sem er „sett“ í sjó. Það er þá
eitthvað, sem þeir nota á Ha-
frannsókn til að finna með
„síðasta þorskinn". Undir lokin
gerist fiskifræðingurinn þjóð-
ernissinnaður í fiskikortagerð og
jafnframt skáldlegur svo um mun-
ar. Hann segist hafa tekið eftr því
á árunum, sem hann var bundinn
við dekkið og lét augun detta
niður á útbreiddu kortin á borð-
unum, að lesningin á kortunum
var oftast dönsk eða ensk, sem gaf
„upprunann ótvírætt til kynna“.
Auðvitað nær engri átt að við
notum erlend kort innan íslenzk-
rar lögsögu, það særir þjóðar-
metnaðinn og hann heldur áfram
að ræða þessa óhæfu og svo sem
oft er um þjóðernissinnaða menn
fulla metnaðar fyrir hönd þjóðar
sinnar, þá grípur hann til skáld-
legs og hátíðlegs orðafars og segir:
„... við höfum látið erlendum
þjóðum það eftir að mæla og festa
á blað útlinur og lögun, gerð og
gjöfulleika þessara votu lands-
hluta.“ Ég hef lengi haft grun um
að fiskifræðingar væru ekki síðri
skáld en vísindamenn. Það er
greinilegt að svona skáldlega geta
ekki aðrir en þeir skrifað um
fiskikort, sem eru gæddir miklu
hugarflugi, en mér finnst tækn-
inni vera ábótavant, sérstaklega
kann ég ekki við þessa skálda-
kenningu að kalla sjóinn umhverf-
is landið votan landshluta, eink-
um af því að hún bíður upp á aðra
skáldakenningu, sem mér fellur
enn verr, en það er að landið okkar
sé kallað þurr sævarhluti. Ég veit
ekki nema fiskifræðingar ættu að
leita til Snorra um sævarkenning-
ar og fara með meiri gætni af stað
í skáldskap sínum ekki síður en
vísindamennskunni. En hófstilling
er nú máski ekki þeirra stærsti
kostur á Hafrannsókn.
Ég verð nú að kveðja fiskifræð-
inginn minn og vona, að hann
fyrirgefi mér að ég greip til hans,
af því að hann var við höndina til
að bregða upp mynd af fram-
hleypnum háskólaunglingi og
tröllheimskum sérfræðingi. I lok-
in vil ég geta þess, að ritstjóri
Víkingsins, nú er mér sagt að sé
háskólaunglingur og gott ef hann
hefur ekki annan álika sér til
aðstoðar. Guðmundur Jensson
með sinn barnaskólalærdóm og
einn vetur á loftskeytaskóla eða
svo, hefði aldrei hleypt þessari
ritsmíð í blað sitt, bæði af því að
hann hefði haft þekkingu til að
vita hana efnislega ranga og
kunnáttu til að vita hana óhæfa til
birtingar vegna bjagaðs málfars.
Ég er eindregið þeirrar skoðun-
ar, að við verðum að hefja al-
menna skynsemi til vegs á ný og
fara varlegar en við gerum í því að
veita nýbökuðum sérfræðingum
alla forsjá þjóðarinnar. Það eru
ekki eins miklar gáfur á bak við
formúlur þeirra og tölvuútskrift
og almenningur heldur.
Skúlptúrform
í vatnslit
Ingi Hrafn á sýningu sinni að Skólastræti 5.
Það verður vart annað sagt
en að Ingi Hrafn Hauksson sé
iðinn við kolann hvað sýningar
snertir í einkagalleríi sínu og
jafnframt vinnustofu, að Skóla-
stræti 5, er dregur nafn af
götunúmerinu og nefnist Stúdíó
5. ,
I haust sýndi hann upphleypt
myndverk, eða relief eins og
menn nefna það gjarnan og
vakti sú sýning athygli og gekk
mjög vel. Þessi sýning Inga
Hrafns á skúlptúrformum í
vatnslit, er nú stendur yfir og
lýkur á sunnudagskvöld, hefur
einiíig vakið athygli og géngið
býsna vel. Ingi virðist eiga þó
nokkuð stóran hóp aðdáenda og
velunnara því myndir hans
-virðast ganga út líkt og heitar
lummur í hvert sinn sem hann
treður upp með sýningu og
virðist næsta sama hvað hann
sýnir.
Það er svolítið þungur blær
yfir þessari sýningu en þó eru
litir Inga öllu jarðneskari en
t.d. í upphleyptu myndunum
hans er áður var drepið á og
stundum er hann jafnvel „art-
istískur" í lit eins og t.d. í mynd
nr. 15 er hann nefnir „Ástin
mín“. Sú mynd þykir mér líka
lífmest og safaríkust mynda
hans á þessari sýningu, svo og
einnig þær myndir aðrar þar
sem glittir í slík vinnubrögð.
Önnur mynd er vakti athygli
mína fyrir góð vinnubrögð var
nr. 28 „Ættarbragur". — Ég tel
einsýnt að létt og lifandi vinnu-
brögð hæfi Inga Hrafni betur
en sá þungi, sem er yfir sumum
myndunum á sýningunni en
hins vegar er það ekkert
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
óvenjulegt, að menn sem fást
við skúlptúr séu nokkuð þungir
í lit er þeir vinna í málverki,
pastel, krít eða vatnslit.
Hvað sjálf formin í myndun-
um áhrærir geta þau verið
skemmtilega undurfurðuleg og
bera vissulega svip af skúlptúr-
formum og hér kemur ýmislegt
fram, sem manni finnst ein-
hvernveginn að einungis geti
komið frá þessum listamanni og
er því í hæsta máta persónu-
legt.
Ég fjölyrði ekki meira um
þessa sýningu nema að ég vil
bæta því við, að hún er vissu-
lega heimsóknar virði og gaman
verður að fylgjast með Inga í
framtíðinni ef hann vinnur jafn
markvisst að myndsköpun og
hann hefur gert undanfarin
misseri.
Bragi Ásgeirsson.
Sýning Helga Þ. Friðjónssonar
Ferill og þróun Helga Þ.
Friðjónssonar, er þessa dagana
sýnir allnokkur málverk sem
hann hefur unnið næstum beint
upp úr frumrissubókum sínum,
þykir ýmsum og þar á meðal
undirrituðum dálítið furðu-
legur.
Skólun og undirstöðumennt-
un hefur hann ágæta, var t.d. í
fimm ár í Myndlista- og hand-
íðaskólanum og vakti þar at-
hygli fyrir frumlega myndhugs-
un — síðan lá leið hans til
Hollands eins og svo margra
ungra manna á síðustu árum og
nam í listaháskólum í Haag og
Maastricht. Mér eru þær stofn-
anir alls ókunnar og jafnframt
sú kennsla er þar fer fram en
það má þó leiða getum að því að
hún hafi verið hugmyndafræði-
legs eðlis og að lítil rækt hafi
verið lögð á tæknibrögð. Myndir
þær sem Helgi hefur sýnt eftir
að hann kom frá Hollandi
virðast mér stórum rýrari í
roðinu hvað tæknibrögð snertir
heldur en margt það sem maður
sá frá hans hendi áður. Þá eru
þær stórum átakaminni og á
stundum fullkomlega óskiljan-
legar, jafnvel þótt þeim fylgi
einnatt langur eða stuttur texti.
E.t.v. dettur einhverjum í hug,
að nefna þetta launhæðið skop
en satt að segja þykir mér það
koma treglega til skila vegna
ófullkominna teikninga. Virðist
hér kæruleysi ráða meira ferð-
inni en vangeta því að allir sem
til þekkja vita að Helgi getur
gert betur, já, miklu betur.
E.t.v. svarar einhver þessu með
því að nú á tímum sé jafnvel
kæruleysi hluti listsköpunar og
ef svo er þá er ég hér alveg
utangarna og hef næsta lítið til
málanna að leggja. Ég læt hér
eina mynd fylgja er gefur
nokkra hugmynd um vinnu-
brögð Helga og hún segir meira
en mörg orð.