Morgunblaðið - 02.02.1980, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 1980
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 1980
23
fttargi
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 4.500,00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 230
kr. eintakiö.
Sjálfstæðisflokkurinn
og stjórnarkreppan
Þingflokkur Sjálfstæðisflokksins samþykkti á fundi sínum í gær
að Geir Hallgrímsson, formaður Sjálfstæðisflokksins skyldi
halda áfram að vinna að myndun nýrrar ríkisstjórnar. Samþykkt
þessi var gerð með 18 atkvæðum, einn þingmaður er staddur erlendis
og tveir sátu hjá, þeir Gunnar Thoroddsen og Friðjón Þórðarson.
Þessi samþykkt var gerð í þingflokknum eftir að Gunnar Thoroddsen
hafði lagt til að frekari könnun færi fram á myndun ríkisstjórnar
Sjálfstæðisflokks, Framsóknarflokks og Alþýðubandalags.
Samþykkt þingflokks Sjálfstæðisflokksins er undirstrikun á því, að
meðal þingmanna flokksins ríkir full samstaða um að standa að baki
formanni Sjálfstæðisflokksins í viðleitni hans til þess að leysa stjórn-
arkreppuna eins og formaður þingflokksins, Ólafur G. Einarsson
leggur áherzlu á í samtali við Morgunblaðið í dag. Ummæli Friðjóns
Þórðarsonar í Morgunblaðinu í dag taka af öll tvímæli um afstöðu
hans til flokksins almennt, þótt hann hafi setið hjá við þessa
atkvæðagreiðslu.
Það fer ekki á milli mála, að formaður Sjálfstæðisflokksins og
varaformaður eru ekki sammála um það, hvernig standa skuli að
stjórnarmyndun. Gunnar Thoroddsen sagði í sjónvarpsviðtali í gær-
kvöldi, að þeir Geir Hallgrímsson hefðu átt ánægjulegt samstarf í
borgarstjórn Reykjavíkur, ríkisstjórn og á Alþingi en stundum
greindi þá á. Auðvitað eru innan allra flokka skiptar skoðanir milli
manna en þá skiptir máli, að skoðanamunur sé brúaður með
eðlilegum hætti.
Undanfarnar vikur hafa meira og minna allir þingmenn rætt sín á
milli um möguleika á myndun nýrrar ríkisstjórnar. Síðustu daga
hefur Gunnar Thoroddsen nánast stofnað til formlegra viðræðna um
myndun ríkisstjórnar án umboðs þingflokks sjálfstæðismanna og án
þess að hafa látið formann Sjálfstæðisflokksins vita.
Rök Gunnars Thoroddsens fyrir þessum óvenjulegum vinnubrögð-
um eru þau, að stjórnarkreppan sé orðin svo langvarandi að
höfuðnauðsyn sé að mynda ríkisstjórn. Nú eru liðnir tveir mánuðir
frá þingkosningum. Það er vissulega slæmt, að þingið skuli ekki hafa
komið sér saman um myndun nýrrar ríkisstjórnar. En þá ber þess að
gæta, að stjórnarkreppur hafa áður staðið léngi. Eftir fall
nýsköpunarstjórnarinnar haustið 1946 liðu fjórir mánuðir þar til ný
ríkisstjórn hafi verið mynduð og varð það þó ekki tilefni til þess, að
einstakir forystumenn Sjálfstæðisflokksins á þeim tíma hæfu
viðræður um stjórnarmyndun fram hjá þingflokki og flokksformanni.
Gunnar Thoroddsen segir, að frumkvæðið hafi komið frá öðrum
flokkum en Steingrímur Hermannsson, formaður Framsóknarflokks-
ins segir, að frumkvæðið hafi komið frá Gunnari. Þá er það ein
röksemda Gunnars Thoroddsens fyrir viðræðum hans, að formaður
Sjálfstæðisflokksins hafi neitað tilmælum Framsóknarflokks og
Alþýðubandalags um myndun ríkisstjórnar þessara þriggja flokka.
Það er alkunna, að innan Sjálfstæðisflokksins eru skiptar skoðanir
um það, hvort samstarf við Alþýðubandalagið komi til greina. Sumir
eru mjög andsnúnir því, aðrir telja að kanna eigi möguleika á slíku
samstarfi. í hópi þeirra, sem á annað borð vilja ræða samstarf við
Alþýðubandalagið er það hins vegar útbreidd skoðun, að þriggja
flokka stjórn af því tagi, sem Gunnar Thoroddsen hefur nú lagt til sé
erfiðasti kosturinn fyrir Sjálfstæðisflokkinn við stjórnarmyndurt og
sá, sem flokksmenn muni einna sízt sætta sig við. Hins vegar er ljóst,
að þetta er sá kostur, sem Framsóknarmenn og Alþýðubandalags-
menn hafa mestan áhuga á, og telja einna hagstæðastan fyrir sig.
Gunnar Thoroddsen hefur gagnrýnt þjóðstjórnarviðræður þær,
sem formaður Sjálfstæðisflokksins hefur beitt sér fyrir og tekið þátt
í, og telur þær til lítils gagns og að þjóðstjórn verði einskis megnug.
Það er sjónarmið út af fyrir sig, en hinu má ekki gleyma, að í
viðræðum milli fjögurra flokka kemur smátt og smátt fram, hverjir
þeirra eiga bezt með að koma sér saman, þannig að þjóðstjórnarvið-
ræður geta leitt til myndunar meirihlutastjórnar, þótt ekki sé um
þjóðstjórn að ræða. Eftir að forseti hefur sett flokkunum frest til þess
að ljúka stjórnarmyndun ber formönnum flokkanna auðvitað skylda
til að ræðast við. Hætta er á, að þetta millispil í stjórnarmyndunar-
viðræðum hafi orðið til að tefja fyrir stjórnarmyndun. Andstæðingar
Sjálfstæðisflokksins hafa verið svo ákafir í að kalla fram klofning í
flokknum, að þeir hafi ekki verið tilbúnir til að einbeita sér að
raunhæfari möguleikum á meðan og þeim hefur verið svo mjög í mun
að ná fram klofningi meðal sjálfstæðismanna að þeir hafa verið
tilbúnir til þess að slá af kröfum sínum í málefnasamningi mjög
verulega. — það hljóta þeir að hafa gert, ella mundi svo margreyndur
stjórnmálamaður og Gunnar Thoroddsen er, ekki hafa gert tillögu um
slíka stjórnarmyndun við þingflokk Sjálfstæðisflokksins. En úr því að
Framsóknarmenn og Alþýðubandalagsmenn eru tilbúnir til að teygja
sig svo langt þegar þeir hafa von um að kljúfa Sjálfstæðisflokkinn er
þá til of mikils mælzt að þeir sýni sama sveigjanleika, þegar um það
er að ræða að tryggja myndun nýrrar ríkisstjórnar?
Ólafur G. Einarsson:
Allt tal um að flokkurinn
sé að klofna er út í hött
SPENNINGUR ríkti fyrir þing-
flokksfund Sjálfstæðisflokksins í
gær, sem stóð í um það bil tvær
klukkustundir, en ýmsir töldu að
þessi fundur gæti skipt sköpum í
starfi Sjálfstæðisflokksins, þar
sem talsverður óróleiki hafði
skapazt vegna þeirra frétta, að
Gunnar Thoroddsen væri að
mynda ríkisstjórn undir sinu
forsæti með Alþýðubandalagi og
Framsóknarflokki. Eftir fundinn
ræddi Morgunblaðið við Ólaf G.
Einarsson, formann þingflokks-
ins og spurði hann um fundinn.
„Fundurinn var haldinn að ósk
Gunnars Thoroddsen, sem vildi
gera þingflokknum grein fyrir
viðræðum, sem hann hafði haft að
eigin frumkvæði við Alþýðu-
bandalag og Framsóknarflokk að
undanförnu með stjórnarmyndun
þessara flokka fyrir augum.
Gunnar gerði grein fyrir þessum
athöfnum sínum og taldi að bezti
kosturinn væri myndun stjórnar
Sjálfstæðisflokks, Alþýðubanda-
lags og Framsóknarflokks.“
Snerust síðan umræður um
þetta?
„Gunnar Thoroddsen lagði fram
tillögu um, að teknar yrðu upp
viðræður um stjórnarmyndun
þessara flokka. Umræður snerust
um þessa tillögu, en þó einkum um
aðferðir, sem beitt hefur verið á
meðan formaður flokksins heldur
á umboði til stjórnarmyndunar
ásamt formönnum annarra
flokka."
Urðu harðar umræður á þing-
flokksfundinum, alvarlegt upp-
gjör?
„Umræður voru mjög málefna-
legar. Þarna var meiningarmunur,
en stóryrði féllu ekki. í lok
fundarins lagði ég fram breyt-
ingártillögu við tillögu Gunnars,
þar sem mér fannst tillaga hans
þrengja um of kosti, sem væru í
boði, auk þess sem ég vildi taka af
öll tvímæli um það, hver það væri,
sem héldi á umboði flokksins til
stjórnarmyndunar. Tillagan var
svohljóðandi:
„Þingflokkurinn ítrekar umboð
til formanns Sjálfstæðisflokksins
að halda áfram tilraunum til
myndunar meirihlutastjórnar,
sem hann nú vinnur að í samræmi
við tilmæli forseta Islands til
formanna allra stjórnmálaflokk-
anna.“
Þessi tillaga var samþykkt með
18 samhljóða atkvæðum, en tveir
þingmenn sátu hjá og einn er
erlendis," sagði Ólafur G. Einars-
son. Þeir, sem sátu hjá voru
Gunnar Thoroddsen og Friðjón
Þórðarson, en erlendis var Pétur
Sigurðsson.
Að lokum sagði Ólafur G. Ein-
arsson: „Eg tel að loknum þessum
fundi, að innan Sjálfstæðisflokks-
ins ríki algjör samstaða og allt tal
um að flokkurinn sé að klofna er
út í hött og úr lausu lofti gripið.
Þingflokkur Sjálfstæðisflokksins
er staðráðinn í að leggja sitt af
mörkum til að stjórnarkreppan
leysist. Hann lætur ekki persónu-
legan metnað einstakra manna
villa sér sýn, heldur lætur málefn-
in ein ráða. Þannig hefur verið
haldið á málum til þessa viðvíkj-
andi stjórnarmyndun og svo verð-
ur áfram.“
Gunnar Thoroddsen og Ólafur G.
ræðast við fyrir þingflokksfundinn
- Ljósm.: öl.K.M.
Gunnar Thoroddsen varaformaður Sjálfstæðisflokksins:
Vil stuðla að því að Alþingi geg ni þeirri höf
uðskyldu sinni að koma saman ríkisstjórn
„ÞESSI þingflokksfundur útilok-
aði ekki neitt og þessi mál verða
könnuð nánar,“ sagði Gunnar
Thoroddsen varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins, er Mbl. ræddi við
hann í gærkvöldi og spurði hann,
hvort hann teldi að þingflokks-
fundur Sjálfstæðisflokksins í gær
hefði útilokað þann stjórnar-
myndunarmöguleika, sem hann
hefur átt viðræður um við fram-
sóknarmenn og alþýðubanda-
lagsmenn.
„Það er mér eins og öðrum
mikið áhyggjuefni, hversu seint
hefur gengið að koma á þingræðis-
stjórn í landinu," sagði Gunnar, er
Mbl. bað hann að rekja aðdrag-
andann að þessum viðræðum. „Nú
er þetta þóf búið að standa í tvo
mánuði og er orðið Alþingi til
mikillar vanvirðu:
Á þingflokksfundi sjálfstæð-
ismanna á mánudaginn var, var
rætt um það og ákveðið, að nú
skyldu þingmenn flokksins ræða
við sína vini og kunningja í öðrum
flokkum og kanna sem allra bezt
alla hugsanlega möguleika. Einnig
hefur sú stefna verið margund-
irstrikuð í þingflokknum að úti-
loka fyrirfram engan möguleika,
en halda öllu opnu. Svo gerðist það
á þriðjudaginn var, að tveir þing-
menn skýrðu mér frá því að
Framsóknarflokkur og Alþýðu-
bandalagið hefðu rætt nokkuð
saman þá að undanförnu og að
þessir flokkar báðir hefðu áhuga á
að reynd yrði stjórnarmyndun
þeirra og Sjálfstæðisflokksins.
Þeir sögðu að rætt hefði verið við
Geir Hallgrímsson um málið, en
hann hefði ekki tekið undir það og
ekki talið grundvöll fyrir því né
ástæðu til að ræða það frekar.
Þeir spurðu um mitt viðhorf og
þar sem ekkert rekur eða gengur í
stjórnarmyndun, fannst mér
óafsakanlegt að reyna ekki að
kanna þennan hugsanlega mögu-
leika á stjórnarsamstarfi. Það
gerði ég með því að ræða við
fulltrúa þessara tveggja flokka.
Við fórum yfir helstu málaflokka
og vandamál, sem nú er við að
glíma og þarf að leysa, og mat
mitt er það eftir þessar óformlegu
viðræður, að málefnagrundvöllur
fyrir samstarfi þessara þriggja
flokka ætti að fyrirfinnast. Ég hef
ekki komið auga á að nein þau
alvarlegu ágreiningsefni þyrftu að
vera þar í milli, sem kæmi í veg
fyrir slíkt stjórnarsamstarf.
í þessum viðræðum, sem ég
hafði auðvitað fullkomið frelsi og
heimild til að eiga, þá var auðvitað
gengið út frá því, að Sjálfstæðis-
flokkurinn í heild yrði aðili að
þessu samstarfi ef til kæmi, og
strax þegar ég taldi það liggja
fyrir, að þarna ætti að mega finna
málefnalega samstöðu, þá bað ég
formann þingflokks sjálfstæð-
ismanna í gær að kalla saman
þingflokksfund til að skýra frá
málinu. Það gerði ég svo á fundin-
um í dag í allítarlegu máli, skýrði
bæði aðdragandann að þessu og
rakti öll helztu málin og hvernig
þau stæðu að mínu áliti.
Ég flutti svo tillögu um það, að
þingflokkurinn samþykkti að taka
upp viðræður um stjórnarmyndun
þessara flokka. Þessi tillaga kom
aldrei til atkvæða, var hvorki felld
né. samþykkt. Hins vegar var
samþykkt önnur tillaga, sem var
ítrekun á fyrri samþykkt um að
formanni flokksins væri falið að
halda áfram þeim tilraunum, sem
hann er nú að gera. Þar er
náttúrlega fyrst og fremst átt við
umræðurnar um fjögurra flokka
samstarf, sem hann bæði byrjaði
á, þegar hann fékk umboð í lok
desember og hefur tekið upp aftur
nú.“
— Þessir tveir þingmenn, sem
þú talar um að hafi rætt við þig á
þriðjudaginn. Voru þeir úr báð-
um flokkunum?
„Þessir þingmenn voru úr
Framsóknarflokknum?"
— Hverjir voru það?
„Það er engin ástæða til að
nefna nöfn þeirra."
— Nú hafa þingmenn í hinum
flokkunum fullyrt að viðræður
þinar við framsóknarmenn hafi
byrjað miklu fyrr en á þriðjudag-
inn og að Alþýðubandalagið hafi
komið inn i þær viðræður siðar.
Einnig hefur því verið haldið
fram, að þú hafir fyrir nokkru
hreyft við alþýðuflokksmenn
möguleikanum á að þeir kæmu
inn í viðræður þínar og fram-
sóknarmanna. Og Steingrímur
Hermannson, formaður Fram-
sóknarflokksins, hefur talað um,
að þú hafir gert þeim tilboð.
Hvað er hæft í þessu?
Síðan þingkosningarnar fóru
fram hafa auðvitað farið fram
óteljandi samtöl milli þingmanna
úr hinum ólíku flokkum. Og í
þessum samtölum hafa auðvitað
ákaflega margir kostir verið til
umræðu, um alls konar samsetn-
ingu á ríkisstjórnum og hér þarf
ekki að telja upp. Þetta hefur
verið rætt fram og aftur, fallið svo
niður, kannski sem vonlítið, en svo
tekið upp aftur að nýju. Þannig er
auðvitað ákaflega mikið um sam-
ræður milli þingmanna og í þeim
hafa komið fram alls konar hug-
myndir um flokka, menn og mál-
efni.“
— Þessar síðustu viðræður við
framsóknarmenn og alþýðu-
bandalagsmenn voru þá ekki að
þinu frumkvæði, eða hvað?
„Þegar menn eru að ræða svona
vandamál, þá er nú stundum erfitt
að segja, hvort frumkvæði er frá
einum eða öðrum. Það er ekki það
sem skiptir máli. Það sem skiptir
máli er það, hvort hægt er að ná
samstöðu um einhvern raunhæfan
stjórnarmyndunarmöguleika.
Og tilefnið til þess að ég fór í
þessar viðræður, var eins og ég
sagði áðan, þessi viðtöl, þar sem
mér var tilkynnt um þennan vilja
Framsóknarflokks og Alþýðu-
bandalags til að kanna möguleika
á samstarfi við okkur og að
formaður flokksins hafi ekki talið
ástæðu til að sinna því.“
— Hvernig er þessi málefna-
grundvöllur þinn, Framsóknar
og Alþýðubandalags?
„Hann er náttúrulega trúnað-
armál milli flokkanna ennþá. En
málin sem rædd hafa verið eru að
sjálfsögðu efnahagsmálin, verð-
bólgan, ríkisfjármálin, peninga-.
lána- og vaxtamálin, varnarmál,
fjárfestingar og framkvæmdir,
umhverfismál, húsnæðismál og
ýms félagsmál, fyrir utan auðvit-
að eitt meginmálið, sem eru kjara-
málin."
— Hvað var samkomulag um í
efnahagsmálunum?
„Ég get ekki farið út í efnisat-
riði, hvorki þeirra né annarra
málaflokka. Þegar menn eru að
kanna, hvort samkomulags-
grundvöllur sé fyrir hendi er ekki
rétt að vera að tíunda einstök
atriði opinberlega."
— Hvers vegna hefur varafor-
maður Sjálfstæðisflokksins ekki
átt i neinum opinberum stjórn-
armyndunarviðræðum með for-
manninum?
„Formaður flokksins hefur ekki
óskað eftir því.“
— Hvað finnst þér sem vara-
formanni um það?
„Það hefur yfirleitt verið venjan
að formaður og varaformaður
tækju þátt í viðræðum af þessu
tagi.“
— Því hefur verið haldið fram
að vonbrigði þín vegna þess að
formaðurinn kvaddi þig ekki til
slíkra viðræðna væri ástæða þess,
að þú hófst sjálfur handa. Einnig
hefur verið talað um, að þú hafir
ekki staðið rétt að þessum við-
ræðum með því að skýra ekki
formanni Sjálfstæðisflokksins
eða þingflokknum strax frá
þeim. Einnig hefur því verið
haldið fram, að þú stjórnist af
þeirri löngun þinni að verða
forsætisráðherra. Og loks hefur
verið talað um tilraun af þinni
hálfu til einhvers konar persónu-
legs uppgjörs við Geir Hall-
grímsson. Hverju svarar þú
þessu?
„Ég vil fyrst segja það, að við
Geir Hallgrímsson höfum átt mik-
ið og oftast gott samstarf, fyrst í
borgarmálum Reykjavíkur, þegar
ég var borgarstjóri og hann borg-
arfulltrúi og borgarráðsmaður, og
á Alþingi, í ríkisstjórn og í
þingflokki. Við höfum unnið vel
saman að lausn og afgreiðslu
fjölda mála. Hinu er ekki að neita,
að stundum hefur verið ágreining-
ur okkar í milli. Ég fer ekkert dult
með það að ég hef verið óánægður
með vinnubrögðin í sambandi við
stjórnarmyndun núna á þessum
tveimur mánuðum. Þegar svo
komið var að máli við mig síðast-
liðinn þriðjudag og mér sagt, að
þarna væri kannski möguleiki á
myndun starfhæfrar meirihluta-
stjórnar, þá virtist mér það skylda
mín að kanna þann möguleika, þar
sem eftir allt þetta stjórnarmynd-
unarþóf virtust menn vera engu
nær.
Eins og ég gat um var óskað
eftir því að þingmenn flokksins
könnuðu allar mögulegar leiðir.
Og þá er nú auðvitað ekki alltaf
verið að hlaupa í formanninn og
skýra honum frá því jafnóðum.
Hins vegar var þetta mál þess
eðlis, að það var eftir af formaður-
inn vildi ekki ræða þennan mögu-
leika, sem komið var að máli við
mig. Ég vildi auðvitað fyrst
kanna, hvort þarna væri einhver
raunhæfur möguleiki og strax
þegar mér vitist hann liggja fyrir,
þá skýrði ég honum og þingflokkn-
um frá því. Ég sé ekki að það sé
hægt að tala um, að það hafi verið
farið á bak við neinn. Undir eins
og málið var tilbúið að þessu leyti,
þá var formanni og þingflokki frá
því skýrt.
Það sem fyrir mér hefur vakað
er fyrst og fremst að stuðla að því
að Alþingi gegni þeirri höfuð-
skyldu sinni að koma saman
ríkisstjórn. Það er kannski ekki
sízt vegna þess, hversu lengi ég
hef setið á þingi og að ég er
aldursforseti þess, sem ég finn
ekki síður en aðrir alþingismenn
til þeirrar ábyrgðar og tel það
skyldu mína að stuðla að því, ef
maður eygir einhvern möguleika á
því að koma saman meirihluta-
stjórn. Það tel ég mig hafa gert nú
og ég tel, að þessi möguleiki Sé
fyrir hendi. Þess vegna hafi verið
sjálfsagt og skylt að kanna hann,
eins og ég hef gert.“
Einarsson. íormaður þingflokks
í gær.
Lúðvík Jósepsson:
Yið bíðum
og sjáum
hvað er
að gerast
Friðjón Þórðarson alþingismaður:
Möguleiki á vænleg-
um kosti fyrir flokk-
inn, þingið og þjóðina
„OKKAR afstaða er eingöngu sú,
að við bara biðum. Við viljum sjá,
hvað er að gerast i þingflokki
Sjálfstæðisflokksins, þvi að okkur
finnast þessi úrslit ekki nægilega
skýr,“ sagði Lúðvik Jósepsson,
formaður Alþýðubandalagsins i
samtali við Morgunblaðið i gær.
„Enn vitum við ekki, hvort Gunnar
Thoroddsen sé með meiri eða minni
stuðning úr þingflokki sjálfstæð-
ismanna. Það er okkur ekki ljóst.“
Lúðvík kvað atkvæðagreiðsluna í
þingflokki Sjálfstæðisflokksins
óljósa, því að í henni hafi ekki verið
tekin alveg bein afstaða til stjórn-
armyndunar flokkanna þriggja.
Lúðvík kvað Gunnar enn ekki hafa
haft samband við alþýðubanda-
lagsmenn. Hann kvaðst gera ráð
fyrir því, að Gunnar ræddi nú við
sína stuðningsmenn og vænti hann
þess, að málin skýrðust í dag.
Þá kvað Lúðvík alls kostar óljóst,
hver áhrif þessa yrðu á Sjálfstæðis-
flokkinn og hver væri þýðing orð-
anna, að formaður flokksins héldi
áfram tilraun til myndunar meiri-
hlutastjórnar. „Þýðir það að verið sé
að athuga Stefaníu eins og verið
hefur eða þjóðstjórn eins og verið
hefur eða eitthvað enn annað?“
spurði Lúðvík. Hann kvað þetta
hljóta að skýrast næstu daga.
„Árangurinn af öllum þeim viðræð-
um, sem formenn flokkanna hafa
nú átt í svo langan tíma er að mínu
mati svo litill og það er orðinn svo
skammur timi til stefnu. að ég tel
óhjákvæmilegt að menn stigi ein-
hver ákveðin skref varðandi mynd-
un meirihlutastjórnar," sagði Frið-
jón Þórðarson alþingismaður, er
Mbl. ræddi við hann eftir fund
þingflokks Sjálfstæðisflokksins í
gær.
Mbl. spurði Friðjón, hvort hjáseta
hans þýddi að hann teldi viðræður
Gunnars Thoroddsens við framsókn-
armenn og alþýðubandalagsmenn
lengra komnar og vænlegri til ár-
angurs varðandi meirihlutastjórn,
en þær fjögurra flokka viðræður,
sem Geir Hallgrímsson hefur tekið
þátt í. Friðjón sagði: „Mér finnst
ástandið nú þannig, að lítils árang-
urs Sé að vænta af því fyrirkomulagi,
að stjórnarmyndunarumboðið sé
dreift í höndum flokksformannanna
allra. Eg verð að segja það eins og er,
að eftir því, sem ég hef heyrt á
mönnum undanfarna daga, þá hef ég
meiri trú á því formi, sem Gumiar
var að reyna, en hinu.
Hér í þinghúsinu hafa margar
stjórnarsólir verið á lofti á degi
hverjum. Alls staðar eru einhverjir
menn að ræða einhverja stjórnarm-
yndun og mér finnst það eðlilegt,
þegar tillit er tekið til ástandsins, að
þingmenn hafi uppi alla tilburði til
að láta sér detta eitthv'að nýtilegt í
hug og að þeir reyni að fylgja þeim
hugmyndum eftir, sem fá einhvern
hljómgrunn. Við erum allir, hver og
einn hinna sextíu þingmanna, í
mikilli ábyrgð fyrir því að reyna að
koma saman styrkri stjórn. Og við
verðum allir sakfelldir, ef það ekki
tekst.
Þess vegna tel ég þessa tilraun
Gunnars Thoroddsen til að fá fram
einhvern áþreifanlegan flöt virð-
ingarverða og allt tal um klofnings-
starfsemi í sambandi við hana er
fjarstæða. Af viðtölum við marga
menn dreg ég þá ályktun að það hafi
verið mjög ákveðinn vilji til að taka
upp svona samstarf, sem ég held að
hefði getað fætt af sér sterka
ríkisstjórn."
— Sem þú hefðir orðið ráðherra í?
„I þeim efnum eru margir kallaðir
og fáir útvaldir. Ég get ekki neitað
því, að ýmsir menn hafi nefnt þann
möguleika við mig, en Gunnar
Thoroddsen minntist aldrei á hann
við mig. Ofbirta frá ráðherrastól
villti mér alls ekki sýn í þessu máli.
Ég einfaldlega mat stöðuna þannig,
að þetta gæti orðið vænlegur stjórn-
arkostur fyrir Sjálfstæðisflokkinn,
þingið og þjóðina og því hefði ég
viljað að menn létu betur á hann
reyna.“
„Ég veit ekki betur en við allir
þingmenn Sjálfstæðisflokksins höf-
um verið hvattir til að kynna okkur
hugi samþingsmanna okkar varð-
andi stjórnarmyndun og athuga,
hvort einhver nothæfur flötur fynd-
ist,“ sagði Friðjón ennfremur. „ Það
hefur alltaf verið ljóst, að ef menn
teldu sig standa með eitthvað í
höndunum, þá yrði það lagt fyrir
þingflokkinn.
Gunnar Thoroddsen er aldursfor-
seti þingsins og það er út af fyrir sig
ekkert óeðlilegt, þótt mönnum hafi
þótt það kostur að athuga, hvort
hann fengi einhverju áorkað.
Mér finnst, að eftir allar þessar
stjórnarmyndunarumræður hafi
margir glatað trúnni á það að
nokkur af formönnum flokkanna
setjist í forsæti meirihlutastjórnar.
Þetta eru eðlileg og skiljanleg við-
brögð í lýðræðisríki og þá einnig, að
mönnum detti í hug, hvort einhverjir
aðrir en flokksformennirnir hafi
betri tök á að koma saman ríkis-
stjórn. Þetta kemur persónulegri
hæfni formannanna ekkert við.
Þetta er nánast tæknilegt atriði eftir
einhvern tíma. Eftir langvarandi
stjæornarkreppu í Danmörku var
forseta þingsins falið að kanna
stjórnarmyndun og hér á landi hefur
verið mynduð stjórn undir forystu
forseta þingsins, þar sem var
Steingrímur Steinþórsson.
Við skulum gera okkur ljóst, að
það er gerð krafa til allra þing-
manna, ekki bara forystumannanna,
um ríkisstjórn. Það er eðlilegt að
hver og einn þingmaður hugsi málið,
en ekki bara um það að varpa
ábyrgðinni á herðar flokksformönn-
Hvert verður
framhaldið?
EFTIR atkvæðagreiðsluna í
þingflokki sjálfstæðismanna í
gær vaknar spurning um tvo
þingmenn, Friðjón Þórðarson,
sem sat hjá ásamt Gunnari
Thoroddsen og Eggert Haukdal.
Þeir hvor um sig ásamt Gunnari
gætu með þingmönnum Fram-
sóknarflokks og Alþýðubanda-
lags varið ríkisstjórn Gunnars
Thoroddsen vantrausti. Morgun-
blaðið spurði þessa tvo menn í
gær um afstöðu þeirra til þessa
máls í ljósi þess að Gunnar hefur
lýst því yfir, að hann ætli að
kanna málið frekar og leita
stuðningsmanna við slíkt stjórn-
arsamstarf.
Friðjón Þórðarson sagði: „Ég
veit ekkert, hvert framhaldið
verður. Vissulega varð maður
þess var, að þessi hugmynd hafði
ekki mikinn byr í þingflokknum í
dag og ég hef alltaf talið mig
vera góðan flokksmann."
Eggert Haukdal kvaðst ekki
vilja bæta neinu við það, sem
hann hefði sagt í samtali því,
sem birtist í Mbl. í gær.
Steingrímur Hermannsson:
Einn maður nægir ekki
„ÉG ræddi við Gunnar Thor-
oddsen eítir þingflokksfund
sjálfstæðismanna og hann tók sér
frest til þess að kanna. hvort
áframhald gæti orðið á þessum
viðræðum,“ sagði Steingrímur
Hermannsson, formaður Fram-
sóknarflokksins í samtali við
Morgunblaðið í gær. Hann bætti
því við, að hann byggist við svari
frá Gunnari þá þegar í gærkveldi
eða nú í morgunn.
Um afgreiðslu þingflokks sjálf-
stæðismanna í gær, sagði Stein-
grímur: „Hún er tvímælalaust
traust á formanni flokksins, Geir
Hallgrímssyni. Það er enginn vafi
á því og þetta er ekki óskynsamleg
leið, sem þeir fara til þess að
afgreiða málið; að bera upp aðra
tillögu, sem í raun enginn getur
verið á móti. Skilur það auðvitað
Gunnar eftir í óvissunni, þar sem
svo virðist vera sem hann hafi
aðeins einn stuðningsmann í þing-
flokknum. Einn maður nægir
ekki.“
Morgunblaðið spurði Steingrím,
hvort þessi stjórn Gunnars Thor-
oddsen væri þá úr sögunni. Hann
svaraði: „Ég legg engan dóm á það
— Gunnar óskaði eftir fresti og
við féllumst á það. Geri ég ráð
fyrir að ég heyri frá honum í kvöld
eða á morgun.“
Þá spurði Morgunblaðið
Steingrím Hermannsson um þær
þjóðstjórnarviðræður, sem nú
standa yfir milli formanna flokk-
anna. „Þær hafa gengið hægt, en
það er staðreynd, sé eitthvað
annað í gangi. Þá hefur mér einnig
skilizt að Alþýðuflokkurinn hafi í
raun hafnað þjóðstjórn, þótt hann
taki þátt í viðræðunum. Það hefur
mér einnig fundizt koma í Ijós í
viðræðunum."