Morgunblaðið - 05.02.1980, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. FEBRÚAR 1980
Bónorðið eftir Jóhannes Kjarval.
Upphaf náinna tengsla tveggja ólíkra aðila, sem sameiginlega ætla
að takast á við margvísleg verkefni í blíðu og stríðu.
hluta greinarinnar virðist
ríkja mikill áhugi meðal fólks
um geðheilbrigðismái, ef
marka má þátttöku á ráð-
stefnu þeirri, sem haldin var á
Hótel Esju 25. og 26. jan. sl., en
ráðstefnuna sóttu um 150
manns.
Eftir að þrír ræðumenn
höfðu flutt eins konar fram-
söguerindi um stefnu og stöðu
í geðheilbrigðismálum, var
ráðstefnumönnum skipt í um-
ræðuhópa eftir eigin vali. Skil-
uðu hóparnir síðan áliti til
stjórnenda ráðstefnunnar.
í hópi þeim, sem fjallaði um
skipulag geðheilbrigðismála
kom skýrt fram og greinilega,
að skipuleggja ber þá þjón-
ustu, sem geðsjúkir njóta í æ
ríkara mæli en gert hefur
verið fram til þessa. E.t.v.
þyrfti að skipta landinu í
sérstök þjónustusvæði, skipta
þjónustunni að einhverju leyti
eftir neytendum eins og nú er
gert o.s.frv. Samræmingar er
brýn þörf og nauðsynlegt er að
hnýta þá þræði saman, sem
tengjast geðheilbrigðismálum
eins og atvinnumálum sjúkl-
inga, húsnæðismálum þeirra,
félagslegri þjónustu o.s.frv.
Unglingar eru afskiptir,
aldraðir með elliglöp eru oft á
köldum klaka, treggáfað fólk
með geðræn vandmál virðist
hvergi eiga heima, afbrota-
menn með geðsjúkdóma virð-
ast litla sem enga möguleika
hafa til að fá hjálp og bót
meina sinna. Töldu menn, að
vinna þyrfti að því að sam-
ræma starf innan heilbrigðis-
þjónustunnar, félags- og
menntamála.
UnglinKar ojg
geðræn vandamál
Miklar og ýtarlegar umræð-
ur fóru fram um þennan mála-
flokk og vakin athygli á því,
hvað unglingar væru afskiptir
á þessu sviði, þeir væru nánast
„útlendingar" eins og komist
var að orði bæði um þá og
aldraða.
Þátttakendur virtust á einu
máli um að vinda þyrfti
bráðan bug að því að efla sókn
í þessum máium, vekja athygli
yfirvalda og sýna fram á
hversu illa væri búið að ungl-
ingum með alvarleg, geðræn
vandamál.
Rannsóknir þykja benda til
þess, að sennilega sé hið marg-
rædda kynslóðabil mismun-
andi eftir landshlutum og virð-
ist bilið milli kynslóða minnka
eftir þeim möguleikum, sem
unglingarnir hafa til þátttöku
í vinnu og starfi fullorðinna.
Virðist biðstaða unglinga
„barn-fullorðinn?“ því lengjast
í iðnvæddum löndum og þeir
finna lítið til þess, að þeirra sé
þörf.
Einnig benti hópurinn á
nauðsyn göngudeildar fyrir
þennan aldursflokk og að efla
þyrfti alla starfsemi, sem
stuðlaði að fyrirbyggjandi
starfi eins og t.d. hvers kyns
æskulýðsstarf, starfsemi úti-
deildar o.fl.
Aldraðir eru útundan
á flestum sviðum
Málefni aldraðra hafa tals-
vert verið til umræðu undan-
farin ár. Mikið hefur áunnist í
sumum málaflokkum aldraðra,
en enn eru mörg málefni
þeirra í algjörum ólestri eins
og t.d. vistunarmál hvers kon-
ar og meðferð aldraðra með
elliglöp.
Um 10% þjóðarinnar eru á
ellilífeyrisaldri og töldu sumir,
að viðhorf og lífsskoðanir nú-
verandi ellilífeyrisþega væru
þess valdandi m.a., að þessi
hópur léti ekki frá sér heyra og
mundi vart sjálfur vinna að
eflingu sinna mála á opinber-
um vettvangi. Öðru máli
mundi sennilega gegna með
þann hóp, sem nú sæti þessa
ráðstefnu, þegar þátttakendur
væru komnir á efri ár. Væri
það réttlætismál, að ellilífeyr-
isþegar nytu sömu réttinda og
ættu sömu möguleika til
mannsæmandi lífs eins og
börn, unglingar og fullorðnir.
Oft væri það svo, að læknar
fengjust'treglega til að heim-
sækja gamalt fólk, en vildu
fremur afgreiða málin símleið-
is, oft drægist innlögn aldr-
aðra á sjúkrahús á langinn þar
sem óttast væri að gamla
fólkið „héldi dýrmætum rum-
um of lengi“ — og þannig
mætti lengi telja.
Einnig var bent á það ósam-
ræmi í þróun velferðarmála,
að deyi fólk í heimahúsi, kem-
ur lögregla viðkomandi staðar
til að rannsaka alla malavexti.
Ótrúlega mikill fjöldi þátta
voru nefndir, sem betur mættu
fara og þá ekki síst samræm-
ing á öllum málefnum aldr-
aðra.
Málefni aðstandenda
sjúklinga
Aðstandendur sjúklinga
eiga oft í miklum erfiðleikum.
Málefni þeirra ber allt of
sjaldan á góma og margir
velta þessum málum aldrei
fyrir sér nema þeir séu eða
verði nátengdir erfiðleikum af
þessu tagi.
Var talin brýn þröf á meiri
fræðslu og stuðningi við að-
standendur geðsjúkra, mikil
þörf væri á auknu starfi
göngudeilda þar sem náin
tengsl yrðu á milli heimila og
geðhjúkrunarfræðings og fé-
lagsráðgjafa, sem kæmu í
heimsókn til fjölskyldna með
jöfnu millibili.
Þá kom einnig í ljós, að
löggjöf um innlögn og sjálf-
ræðissviptingu þykir mjög
óljós og loðin og fer það oft
eftir sveitarfélögum og venjum
þeirra, hvernig framkvæmd
hennar er í raun.
Húsnæðisvandamál sjúkra
voru einnig mikið rædd, en í
mörgum tilvikum mundi það
létta mikið á álagi heimila og
styrkja stöðu sjúklinganna ef
sveigjanleiki í húsnæðismálum
væri meiri en nú er og sjúkl-
ingar ættu kost á valmöguleik-
um með húsnæði og atvinnu-
mál sömuleiðis.
Voru þátttakendur á einu
máli um að aðstandendasam-
tök væru nauðsynlegur þáttur
á sviði geðheilbrigðismála og
ættu þau einkum að vinna að
innri styrkingu, efla vinnu
með fagfólki og virka eins og
þrýstihópur bæði gagnvart
sérfræðingum og yfirvöldum.
Líkamlega sjúkir og
fyrirbyggjandi starf
Þeir sem fjölluðu um geðræn
vandamál líkamlegra sjúkra
og öryrkja ræddu að nokkru
um svipuð vandamál og fyrri
hópur sem upp er talinn,
sérstaklega er um var að ræða
hið gífurlega álag, sem oft
verður á heimilum, þegar þau
taka við sjúklingum eftir lang-
varandi sjúkrahúslegu, alvar-
leg slys eða örkuml af ein-
hverju tagi.
Viðmót við sjúklinga skiptir
hér miklu máli eins og í allri
umgengni, vandamál deyjandi
fólks væru oft alvarleg og
vanda þyrfti mjög til stofu-
gangs lækna enda þætti sjúkl-
ingum áreiðanlega ekkert
þægilegt er fjöldi fólks væri að
ræða persónuleg vandamál
sjúklings, sjúkdóm og bata-
horfur á margra manna stof-
um.
Fyrirbyggjandi aðgerðir ^
sviði geðhéilbrigðismála
þyrftu einkum að beinast að
eftirfarandi þáttum í sam-
ræmi við allt, sem á undan er
sagt:
1. Auka þarf aðgerðir og
starfsemi, sem stuðlar að
því að fólk þurfi ekki að
leggjast á sjúkrahús og
stuðla um leið að hjálp við
aðstandendur.
2. Auka þarf meðferð og bæta
aðstöðu á sjúkrahúsum m.a.
til að stuðla að skjótum
bata sjúklingsins og stytta
dvöl hans á stofnunum.
3. Þegar meðferð er lokið að
mestu og sjúklingar hverfa
aftur til daglegra starfa,
þarf að auka alla þjónustu,
sem stuðlar að bættri líðan
þeirra, yki öryggi þeirra og.
heimilisins og þyrfti því
mjög að leggja áherslu á
aukna þjónustu göngudeilda
og samvinnu við aðra aðila,
sem tengjast þessum mál-
um nánum böndum.
Fjölskyldan eftir Sigurjón Ólafsson.
Fjölskýldan er talin hornsteinn þjóðfélagsins. Styrking og efling
fjölskyldunnar ætti að stuðla að auknum þroska einstaklinganna.
Útlaginn eftir Einar Jónsson.
Margir hópar þjóðféiagsþegna reika um í samfélagi okkar eins og
útlagar, einmana og yfirgefnir, og eru í þörf fyrir alla þá hjálp,
meðferðar og kærleika, sem við getum veitt hvert öðru.
Staða og stefnur í
geðheilbrigðismálum
„Skipulag geðheilbrigðismála“
„Geðheilbrigðismál unglinga“
„Geðheilbrigðismál aldraðra“
„Vandamál aðstandenda sjúklinga“
„Geðræn vandamál líkamlega sjúkra og öryrkja“
„Fyrirbyggjandi aðgerðir í geðheilbrigðismálum“
Umræðúhópar ræddu mörg mál á ráðstefnu um
geðheilbrigðismál á vegum Geðverndarfélags Islands.
Síöari hluti — Texti og myndir: Þórir S. Guðbergsson.
Samræmingar er þörf
Eins og fram kom í fyrri