Morgunblaðið - 20.05.1980, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. MAÍ1980
m
Georg Ólafsson, verðlagsstjóri:
þess höfuðmarkmiðs ríkisstjórn-
arinnar að draga úr verðbólgu á
næstunni.
til Helga Hálfdanarsonar
Ég þakka tilskrif þitt í Morg-
unblaðinu 7. þ.m.
Ekki máttu halda að ég hafi
verið að hæðast að þér í sam-
bandi við titla þá sem ég notaði
gagnvart þér. Ég vil fullvissa þig
,um það, að í þeim var enginn
broddur, aðeins vel meint virð-
ing þér til handa.
Fullyrðing þín, að grein mín sé
öll byggð á misskilningi, kemur
mér sannast að segja ákaflega
spánskt fyrir. Ég las grein þína
vandlega í upphafi og margoft
síðan. Ég fæ þó alltaf sömu
niðurstöðuna. En skítt með það.
Eg hefi þá aldrei á ævi minni
öðlast svona himinhrópandi glás
af misskilningi. Allt í heildsölu
maður! Og þá eru þeir Hallur í
Selási, Páll lágkúra, Skötu-
brandur og allir þeir kumpánar
orðnir að samfelldum misskiln-
ingi. Til lykke med dagen, segja
danskir!
Þó álít ég að til nokkurs sé
unnið úr því að þú ert mér
sammála um að fylgjast með
tímanum og nota rétt nöfn á
erlendum stöðum og rétt
skírnarnöfn útlendinga. Það er
ekki ónýtt að hafa fengið slíkan
samherja sem þig. Vér fyllumst
fögnuði!
Nú, þegar þú ert orðinn vor
stríðsmaður, þá treysti ég þér til
þess að leggja til atlögu við
útvarp og sjónvarp og koma
fyrir kattarnef þeim afdala
kurfshætti sem þar ríkir í mál-
um erlendra nafna.
Vertu velkominn í vorn hóp!
Lifðu heill,
Friðrik Dungal
AUGLÝSINGASTOFA
MYIMDAMÓTA
Aðalstræti 6 simi 25810
Georg Ólafsson
síður staðið að fullu við fjárfest-
ingaráform sín á árinu. Fjárfest-
ingaráætlunin felur í sér 127%
aukningu framkvæmda að krónu-
tölu, sem að magni til er nálægt
60% aukning.
Ef H.R. hefði verið heimiluð
umbeðin hækkun, þ.e. um 113% á
árinu, hefði fyrirtækið aukið
veltufé hátt á annan milljarð og
Þá vaknar sú spurning, hvort öll
sú framkvæmdaaukning sem H.R.
ráðgerir á þessu ári sé jafn
nauðsynleg og hvort ekki megi
dreifa henni á lengra tímabil, t.d.
byggingu bækistöðvar við Grensás
en til hennar er áætlað að verja
um 340 millj. kr. á árinu. í
tillögugerð sinni gerir Gjaldskrár-
nefnd ekki ráð fyrir að dregið
verði úr áætluðum framkvæmd-
um, en ef slíkt þætti nauðsynlegt
virðist vera fyrir hendi svigrúm til
þess.
Að lokum má benda á, að í
tekjuáætlun H.R. fyrir árið 1980
virðast hafa orðið þau „mannlegu"
mistök, að ekki hefur verið gert
ráð fyrir neinum tekjum v/sölu á
heitu vatni til sundstaða borgar-
innar. Gjaldskrárnefnd gerði ekki
athugasemd þar að lútandi, og er
því hér um fundið fé að ræða fyrir
stjórnendur fyrirtækisins.
Eftirmáli:
Hér að framan hefur verið gerð
grein fyrir forsendum Gjaldskrár-
nefndar fyrir tillögu hennar um
hækkun gjaldskrár Hitaveitu
Reykjavíkur.
Vegna ummæla hitaveitustjóra
þess efnis, að ákvörðun Gjald-
skrárnefndar kunni að verða til
þess, að H.R. verði að fresta
þýðingarmikium framkvæmdum,
vil ég leyfa mér að birta eftirfar-
andi töflu um áætlun fyrirtækis-
ins um hækkun ýmissa kostnað-
arliða á milli rauntalna 1979 og
áætlunartalna 1980.
Taflan er byggð á endurskoðuð-
um rekstrarreikningi H.R. árið
1979' og samþykktri fjárhagsáætl-
un H.R. árið 1980 að viðbættri
21,6% hækkun í samræmi við
rökstuðning hitaveitustjóra fyrir
verðhækkunarbeiðninni.
Yfirlit yfir hækkun nokkurra kostnaðarliða í rekstri H.R. samkvæmt
framlagðri hækkunarbeiðni.
(í millj. kr.) Árs reikn. Áætlun 1980 Hækkun
1979 +21,6% ára í
Laun vélstjóra 81 142 75,3
Rafmagn 562 997 77,4
Akstur (Bifreiðar) 14 30 103,6
Viðhald og endurb. 110 257 133,6
Rekstur kyndistöðvar1* 18 160 789,9
Borgarkerfi, heimæðar 387 643 66,1
Mælaviðhald 60 96 60,0
Samtals rekstur hitav.kerfis 1303 2395 83,8
Skrifstofukostnaður 253 431 70,4
Rekstur birgðageymslu 19 31 62,2
hagnaðarhlutfall samkvæmt yfir-
litinu orðið um 51%. Slík uppsöfn-
un fjármuna hlýtur að teljast
óeðlileg, m.a. vegna verðbólgu-
rýrnunar fjárins, og jafngildir í
raun sóun á fjármunum Hitaveit-
unnar.
Enda þótt varlega hafi verið
farið í tillögugerð, taldi Gjald-
skrárnefnd að Hitaveitu Reykja-
víkur væri með henni tryggð
viðunandi rekstrarskilyrði á árinu
1980. Að sjálfsögðu má ætíð deila
um örfá prósentustig, þegar spáð
er fram í tímann í mikilli verð-
bólgu, en hitt hlýtur þó að vera
áhyggjuefni, að verðbólguhugsun-
arhátturinn skuli vera orðinn það
ríkjandi, að traust opinber fyrir-
tæki á borð við Hitaveitu Reykja-
víkur reyni að knýja fram veru-
lega hækkun gjaldskrár á grund-
velli ítrustu forsendna án tillits til
1) Hér munar mestu, að 1979 var
olíukostnaður enginn, þrátt
fyrir kalt ár, en áætlun nemur
122 m.kr. 1980.
Til glöggvunar á fyrrgreindum
prósentuhækkunum, sem fram
koma í töflunni, skal bent á, að
eðlileg hækkun, án aukningar í
umfangi þjónustu, er eins og áður
sagði um 44% miðað við þekktar
verðlagsforsendur.
í ljósi þeirra miklu hækkana
sem taflan sýnir er það vissulega
umhugsunarefni, hver sé raun-
veruleg viðleitni stjórnvalda til að
halda niðri kostnaði, hvaða um-
fjöllun fjárhagsáætlanir borgar-
fyrirtækja fái hjá borgaryfirvöld-
um og hver sé meðferð hækkunar-
beiðna hjá viðkomandi ráðuneyt-
um.
Einhver kynni ef til vill að efast
um, að fyrir hendi sé raunveru-
legur vilji í okkar þjóðfélagi til að
ná verðbólgunni niður.
Vegna þeirrar umræðu, sem
orðið hefur í fjölmiðlum og á
Alþingi í kjölfar tillögu svokall-
aðrar Gjaldskrárnefndar um
hækkun gjaldskrár Hitaveitu
Reykjavíkur nú nýverið, tel ég rétt
að gerð sé nokkur grein fyrir þeim
forsendum, sem nefndin byggði
tillögugerð sína á. Á það skal hins
vegar lögð áhersla, að af augljós-
um ástæðum mun nefndin al-
mennt ekki standa í opinberum
blaðaskrifum til rökstuðnings til-
lögum sínum gagnvart skeleggum
forsvarsmönnum opinberra fyrir-
tækja, en sökum þess hve mál
þetta hefur vakið mikla athygli,
taldi ég nauðsynlegt að gera á því
undantekningu.
Samkvæmt skipunarbréfi
nefndarinnar frá 22. febr. sl. er
hlutverk hennar að fjalla um
verðákvarðanir opinberra aðila.
Viðkomandi ráðuneyti skulu gera
nefndinni grein fyrir fram komn-
um verðhækkunarbeiðnum og
leggja fram rökstuddar tillögur
um afgreiðslu þeirra. Verði sam-
staða með nefndinni og viðkom-
andi ráðuneyti, skal verðbreyting
heimiluð enda sé breytingin í
samræmi við ákvæði stjórnarsátt-
mála. Komi hins vegar til ágrein-
ings, skal honum skotið til fulln-
aðarafgreiðslu í ríkisstjórn. í því
máli, sem hér er gert að umræðu-
efni kom upp slíkur ágreiningur
og fór málið af þeim sökum til
endanlegrar afgreiðslu í ríkis-
stjórn.
Röksemdir gjaldskrárnefndar
fyrir tiliögu sinni til ríkisstjórnar
fara hér á eftir:
A. Gögn málsins:
Gjaldskrárnefnd byggði mat
sitt á gögnum, sem Hitaveita
Reykjavíkur (H.R.) lagði fram svo
sem ársskýrslu H.R. 1979, end-
urskoðuðum reikningum H.R. 1978
og 1979, fjárhagsáætlun H.R. fyrir
1980 og bréflegum rökstuðningi
hitaveitustjóra og stjórnar Veitu-
stofnana með verðhækkunar-
beiðninni. Auk þessara gagna var
einnig byggt á upplýsingum Hag-
stofu Islands um framvindu verð-
lagsvísitalna.
B. Forsendur Gjald-
skrárnefndar:
Eftir athugun á áætlun H.R. um
fjárhagsafkomu fyrirtækisins árið
1980 gerði gjaldskrárnefnd tvær
breytingar á þeim forsendum, sem
forráðamenn fyrirtækisins byggðu
umsókn sína um' 58% hækkun á.
Önnur varðaði spá H.R. um vatns-
sölu á árinu 1980, en hin áætlaða
rekstrarkostnaðarhækkun milli
ára. Að öðru leyti var í einu og
öllu miðað við forsendur H.R.
Breytingar Gjaldskrárnefndar
voru þessar: 1) í stað áætlunar
H.R. um 39.1 millj. rúmm. vatns-
söiu á árinu 1980, sem samsvarar
5% söluminnkun frá fyrra ári,
gerir Gjaldskrárnefnd ráð fyrir
vatnssölu upp á 40.45 millj. rúmm.
eða jafn mikilli og á síðasta ári. 2)
I stað um 50% hækkunar rekstr-
arkostnaðar milli áranna ’79 og
’80, sem H.R. áætlar, gerir Gjald-
skrárnefnd ráð fyrir 44% hækkun.
C. Rökstuðningur
fyrir breytingu
forsendna:
C.l Vatnssala:
Gjaldskrárnefnd taldi, að þrátt
fyrir að óvenju kalt hefði verið í
fyrra og vatnsnotkun því í meira
lagi yrði að telja spá H.R. fyrir
yfirstandandi ár óeðlilega lága
eins og eftirfarandi atriði sýna:
a) Síðastliðin 20 ár hefur
vatnssala H.R. aðeins einu sinni
minnkað miðað við næstliðið ár.
Það var 1974 og þá minnkaði hún
um aðeins 1,8%. Með hliðsjón af
fyrirliggjandi gögnum um teng-
ingu nýrra bygginga við kerfið á
árinu 1979, áætlaða tengingu á
þessu ári og líklegustu vatnsnotk-
un á tengdan rúmmetra, taldi
Gjaldskrárnefnd óeðlilegt að
reikna með minni vatnsnotkun á
þessu ári en í fyrra.
b) Sé framvinda vatnssölu á
siðasta áratug framreiknuð með
viðeigandi tölfræðilegum aðferð-
um kemur í ljós, að líklegast er, að
vatnssalan 1980 aukist um 0,5—
1,4% miðað við árið 1979. For-
senda Gjaldskrárnefndar um
sömu vatnssölu og árið áður verð-
ur því að teljast í varfærnara lagi.
un ríkisstjórnarinnar sem gerir
ráð fyrir verulegu aðhaldi í verð-
lagsmálum á þessu ári, en einnig
benti hún á, að í reksturskostnaði
fyrirtækja eins og H.R. væru
ýmsir kostnaðarliðir, sem ekki
hreyfðust í samræmi við verð-
lagsvísitölu. Þannig hækkaði
vísitala framfærslukostnaðar um
44,4% á milli áranna 1978 og 1979,
en reksturskostnaðar H.R. hækk-
aði á sama tíma um aðeins 36,8%,
sem sýnir að hækkun vísitölu er
ekki einhlítur mælikvarði á þörf
fyrirtækisins fyrir gjaldskrár-
hækkanir.
D. Reikningslegar
niðurstöður:
Miðað við framangreindar for-
sendur gerði gjaldskrárnefnd eft-
irfarandi yfirlit yfir fjárhagsaf-
komu H.R. árin 1978 og 1979 og
horfur á þessu ári. Reiknuð voru
tvö dæmi um afkomu fyrirtækis-
ins árið 1980. Annað þeirra miðað
við tillögu Gjaldskrárnefndar þ.e.
10% hækkun vatnsgjalds og 58%
hækkun heimæðagjalda, en hitt
við beiðni H.R. um 58% hækkun
beggja gjalda. í báðum dæmunum
var gengið út frá hjöðnun verð-
bóigu síðar á árinu í samræmi við
niðurtalningarleið ríkisstjórnar-
innar, og að fyrirtækið fái gjald-
skrárhækkanir í samræmi við
hana.
Fjárhagsafkoma H.R. 1978—1980
(Allar upphæðir í milljónum króna)
Horfur 1980
Tillögur Tillögur
1978 1979 G.skr.n. H.R.
Rekstrartekjur 3.247,7 4.867,3 6.750,0 8.800,0
Rekstrargjöld 2.251,9 3.265,4 4.330,0 4.330,0
Hagnaður 995,8 1.601,9 2.420,0 4.470,0
Hagnaður sem hlutfall
af rekstrartekjum (30,7%) (32,9%) (35,9%) (50,8%)
Framlag rekstrar til
eignamyndunar 1.817,4 2.916,3 3.770,0 5.820,0
Afb. lána 633,7 599,4 610,01' 610,01*
Fé til ráðstöfunar 1.183,7 2.316,9 3.160,0 5.210,0
Fjárfestingar 1.251,3 1.573,7 3.550,031 3.550,021
Aukning veltufjár -67,6 + 743,2 - 390,0 +1.660,0
1) Samkvæmt fjárhagsáætlun
H.R. afgreiddri í mars 1980.
Þessi tala kann að breytast
eitthvað vegna gengissigs.
2) Samkvæmt áætlun H.R. 3.
mars 1980.
Eins og fram kemur í yfirlitinu
jókst veltufé H.R. um 743 m. kr. á
árinu 1979. Skýring á þessari
aukningu er sú, að framkvæmdir
urðu ekki eins miklar og að var
stefnt. Verulegur hluti þessara
fjármuna er því til ráðstöfunar á
árinu 1980.
Af yfirlitinu má ráða, að þrátt
fyrir „aðeins" 10% hækkun gjald-
skrár, getur H.R. með því að
ganga á uppsafnað veltufé engu að
C.2 Breytingar á
reksturskostnaði:
í rökstuðningi fyrir hækkunar-
beiðni H.R. er eins og fyrr segir
áætlað að heildarreksturskostn-
aður hækki um 50% á milli
áranna 1979 og 1980, en að rekstr-
argjöld án afskrifta hækki um
68%.
Gjaldskrárnefnd var þeirrar
skoðunar, að reksturskostnaðar-
hækkanir væru of hátt áætlaðar
og taldi eðlilegt að miða við 44%
hækkun á milli ára. Studdist
nefndin þar m.a. við stefnumörk-
Um gjaldskrárhækkun
Hitaveitu Reykjavíkur