Morgunblaðið - 20.05.1980, Blaðsíða 38

46
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. MAÍ1980
Evrópuríki
refsa Iran
19. maí - AP.
STJÓRNIR vinaríkja
Bandaríkjanna í Evrópu
hafa samþykkt aö grípa til
takmarkaðra refsiaðgerða
gegn íran, en aðgerðirnar
eru fólgnar í 8% sam-
drætti viðskipta. Útflutn-
ingur á matvælum og lyf j-
Veður
víða um heim
Akurayri 14 akýjað
Amatardam 23 heióakfrt
Aþena 25 akýjaó
Barcatona 1» akýjaö
Barlín 18 heiöakírt
BrUaaal 23 heióakfrt
Chicago 16 ekýieð
Fenayjar 19 iéttakýiaó
Frankfurt 22 heióekfrt
Gant 16 heiöakfrt
Halainki 17 akýjað
Jarúaalam 26 akýjað
Jóhanneaarborg 22 Heiðekfrt
Kaupmannahöfn 23 akýjaö
Laa Palmaa 22 akýjaö
Liaaabon 21 heiðakírt
London 24 heiðekfrt
Loa Angelea 23 ekýiað
Madríd 21 heíðakfrt
Malaga vantar
Mallorca 22 ekýjað
Miamí 28 ekýjað
Moakva 12 ekýjað
New York 16 rigning
Óaló 25 heiöakfrt
Paría 21 ekýjað
Reykjavík 10 ekýjað
Rk> de Janeiro 30 heiöakírt
Róm 1» heiöakfrt
Stokkhólmur 16 heiöekírt
Tel Aviv 24 akýjaö
Tókýó 23 heiðakfrt
Vancouver 19 ekýjað
Vfnarborg 13 ekýjað
um til írans verður engum
takmörkunum háður.
Ghotbzadeh utanríkisráð-
herra byltingarstjórnarinnar
sagði í dag, að Iransstjórn væri
nákvæmlega sama um þessar
aðgerðir, — þær hefðu engin
áhrif, hvorki í lengd né bráð.
Khomeini trúarleiðtogi er nú
kominn á stjá eftir langvar-
andi veikindi. Hann hefur flutt
margar ræður undanfarna
daga og er í þann mund að
koma sér fyrir í nýjum bústað í
Teheran.
Karpov vann
biðskákina
Bugojno, 19. maí. AP.
ANATOLÍ Karpov heimsmeist-
ari í skák vann Júgóslavann
Borislav Ivkov í biðskák í
fimmtu umferð skákmótsins í
Bugojno á sunnudagskvold.
Var þetta fyrsta skákin, sem
Karpov vinnur á mótinu, en þá
standa leikar þannig:
Bent Larsen er með 5‘/2 vinn-
ing, Jan Timman með 4'/2, Kar-
pov með 4, Lev Polugajevski
með 3‘/2, Ulf Anderson, Ljub-
bojevic og Tal eru með 3'/2
vinning, Hort og Kavalec með 3,
Ivkov 2V2, Gligoric með 2'/2 og
Kurajica með 2.
Stefnir í
sigur Terry
Líma. 19. maí. AP.
FORSETAKOSNINGAR fóru fram í
Perú í gær. Úrslit lágu ekki fyrir í
dag, en samkvæmt síðustu tölvu-
spám virtist Fernando Belaunde
Terry, fyrrum forseti landsins,
stefna í öruggan sigur. Forsetakosn-
ingarnar í Perú eru hinar fyrstu í 17
ár. Terry var steypt af stóli fyrir 12
árum.
Kúbanskt flóttafólk við komuna til Flórída.
Stjórnvöld á Kúbu
senda bátafólk út í
mannskaðaveður
Key West, 19. maí. AP.
KÚBANSKIR embættismenn brostu vingjarnlega,
sögðu að ekkert yrði að veðri, og sendu svo troðfulla
flóttamannabáta út í óveður, sem grandaði 14
manns. Þetta er haft eftir fólki, sem komst lífs af úr
þessum hrakningum, en yfirmaður bandarísku
landhelgisgæzlunnar, John B. Hayes hershöfðingi,
hefur sent stjórnvöldum á Kúbu orðsendingu þar
sem hann gagnrýnir harðlega „stöðugt virðingar-
leysi fyrir mannslífum“. Hayes bendir á að Kúbu-
stjórn hafi gert hina ýmsu samninga um öryggi í
siglingum, en virðist hafa þá að engu.
„Þúsundum saman eru
flóttamenn hvattir til að
fara úr landi á yfirfullum
og lélegum bátum. Þetta er
algjört brot á þeim samn-
ingum, sem Kúbustjórn er
aðili að og kveður á um
hvernig tryggja skuli ör-
yggi á sjó.“
Bandaríska landhelgis-
gæzlan hefur engin svör
fengið frá Kúbu varðandi
þetta mál, en alls voru 52
flóttamenn um borð í Olo
Yumi. Báturinn er talinn
hafa verið um tíu metra
langur, en hann sökk um 45
kílómetra norður af Hav-
ana á laugardaginn var.
Bandaríska landhelgis-
gæzlan bjargaði þeim 38,
sem komust lífs af. Frá því
að flóttamenn tóku að
streyma frá Kúbu fyrir
mánuði, hafa um 56 þúsund
manns komið til Key West
á Flórída.
26 í hung-
urverkfalli
í Póllandi
Varsjá, 19. maí. AP.
26 andófsmenn luku í dag
11 daga hungurverkfalli,
sem efnt var til í mótmæla-
skyni við handtöku Miro-
slaw Chojecki, en hann er
ritsjóri neðanjarðarrits.
Meðal þátttakenda í hungur-
verkfallinu, sem fram fór í
hvelfingu kirkju einnar
skammt frá Varsjá, voru Jacek
Kuron og Tibor Pacht, en hinn
síðarnefndi sat í fangelsi í 11 ár
fyrir þátttöku í uppreisninni
gegn ofríki Sovétstjórnarinnar
árið 1956.
Chojecki var látinn laus sl.
laugardag, en hungurverkfallið
var framlengt til að láta í ljós
andúð á handtöku tveggja
manna í borginni Gdansk, en
handtaka þeirra var vegna
þátttöku í undirbúningi að úti-
fundi.
Danir efla
ekki gæzlu
við Grænland
1* / /
. jum
Kaupmannahöfn. 19. maí. Frá Erik Lar-
sen, fréttaritara Morttunblaösins.
DANIR ætla ekki að senda
liðsauka til gæzlu á Græn-
landsmiðum þegar fisk-
veiðilögsagan verður færð
út hinn 1. júní n.k.
Þau tvö skip, sem þar hafa
verið undanfarna mánuði,
munu annast eftirlit, svo sem
verið hefur hingað til, en þau
eru búin Lynch-þyrlum.
Auk eftirlitsskipanna eru
Hercules-flugvélar notaðar við
gæzluna, og verður áframhald á
eftirlitsflugi þeirra.
Quebecbúar ganga til kosn-
inga um framtíð fylkisins
Washington. 19. maí. Frá fróttaritara
Morgunblaðsins. önnu Bjarnadóttur.
ÍBÚAR Quebec í Kanada munu
ákveða í dag, hvort stjórn
fylkisins undir forystu Rene
Levesque, formanns Parti
Quebecois, á að fara fram á
samningaviðræður við ríkis-
stjórn Kanada um sjálfstæði
Quebec og efnahagsbandalag
þess við Kanada. Þetta er ein
mikilvægasta atkvæðagreiðsla í
sögu Kanada. Úrslitin munu
ekki hafa áhrif á þjóðskipulag
Kanada undir eins, en þau
munu væntanlega hafa áhrif í
framtíðinni, hvernig sem kosn-
ingarnar fara.
Kosningabaráttan milli Já-
fylkingarinnar, sem er hlynnt
tillögunni, og nei-fylkingarinn-
ar, sem er andvíg henni, hefur
verið mjög hörð. Mikil þjóð-
rækniskennd hefur gripið um sig
í báðum fylkingunum, en þær
eru álíka stórar. Já-fylkingin
hefur barizt undir bláum og
hvítum fána Quebec-fylkis og
sungið baráttusöngva um sjálf-
stæði Quebec og frönskumæl-
andi Kanadabúa. Nei-fylkingin,
sem syngur einnig sína söngva á
frönsku, berst hins vegar undir
rauðum og hvítum fána Kanada
og hvetur til áframhaldandi
samstöðu fylkjanna.
Óánægja hefur ríkt í Quebec í
garð enskumælandi Kanadabúa
síðan Bretar tóku Quebec yfir
árið 1759. Samuel de Champlain
var upphafsmaður frönsku ný-
lendunnar við St. Lawrence ána,
en hann settist þar að árið 1608.
Frönskumælandi Quebecbúar
hafa ávallt óttast um tungu sína
og menningu, en fæðingartala
þeirra var hærri en annarra
Kanadabúa fram á síðustu ár, og
þeim hefur tekizt að standa vörð
um menningu sína fram til
þessa. En viðskipti og fjármagn
hafa ávallt verið að langmestu
leyti í höndum enskumælandi
Quebecbúa, og þar stendur
hnífurinn í kúnni.
Quebecbúar eru um 6,2 millj-
ónir og 80 prósent þeirra eru
frönskumælandi. Parti Quebec-
ois hlaut meiri hluta atkvæða í
kosningum 1976, eftir að hafa
lofað heiðarlegri stjórn, hag-
vexti og félagsumbótum í kosn-
ingabaráttunni. Réne Levesque
er mjög sterkur leiðtogi flokks-
ins, og sjálfstæðisstefna flokks-
ins er fyrst og fremst rakin til
hans. Úndir forystu Levesque
voru lög samþykkt í Quebec
1977, sem gerðu frönsku að
löglegu tungumáli Quebec.
Enska og franska höfðu áður
báðar verið löglegar tungur í
Quebec, eins og annars staðar í
Kanada, en bæði málin hafa
verið þjóðartunga Kanada síðan
1968.
Samþykktin frá 1977 hefur
haft þó nokkur áhrif í fylkinu,
sérstaklega þó í Montreal þar
sem stórfyrirtæki í Quebec hafa
aðsetur. Enska hefur ávallt verið
notuð í viðskiptum og þegar
franska var gerð að eina löglega
málinu í fylkinu hófst þó nokkur
brottflutningur enskumælandi
íbúa þess. Andstæðingar Lev-
esque óttast að samþykkt tillögu
stjórnar hans í kosningunum
leiði til frekari brottflutnings og
slæmra áhrifa á efnahagslíf
Quebec. Aðrir eru hræddir við
óvissuna, sem hugsanlegt sjálf-
stæði fylkisins hefur í för með
sér, og gamalt fólk veltir til
dæmis fyrir sér hvað verður um
eftirlaun þess, sem koma frá
sambandsstjórninni í Ottawa.
Levesque hefur barizt grimmt
sem foringi Já-fylkingarinnar.
Hann hefur hamrað á, að sam-
þykkt tillögunnar leiði aðeins til
viðræðna um sjálfstæði og að
aðrar kosningar verði haldnar
áður en til stjórnarslita kemur.
Pierre Trudeau, forsætisráð-
herra, sem er sjálfur frá Mont-
real og nýtur mikilla persónu-
legra vinsælda í fylkinu, hefur
haldið þrjár kosningaræður í
baráttunni. Hann hefur sagt, að
spurningin svari ekki neinu og
þvertekið fyrir að eiga nokkrar
viðræður um stjórnarslit, hvern-
ig sem kosningarnar fara.
Búizt er við mjög mikilli
þátttöku í kosningunum. Um
20% Quebecbúa eru sannfærðir
sjálfstæðissinnar, en aðrir eru
ekki eins vissir í sinni sök. Um
15% kjósenda voru enn óákveðn-
ir um helgina. Nei-fylkingin
virðist hafa örlitla yfirburði í
skoðanakönnunum, en ekki
nægilega mikla til að vera örugg
um sigur.
Kosningabaráttan hefur verið
friðsöm, þótt hún hafi verið
hörð. En óttast er, að til uppþota
kunni að koma, þegar úrslit
verða kunn. Mest hætta þykir á
óeirðum í Montreal og lögreglan
þar er við öllu búin. Ibúar í
öðrum fylkjum Kanada óttast,
að kosningarnar í Quebec séu
fyrsta skrefið að upplausn sam-
bandsstjórnar Kanada. Vestur-
fylkin hafa löngum kvartað und-
an afskipta- og áhugaleysi ríkis-
stjórnarinnar í Ottawa og marg-
ir telja að þau kæmust betur af
án hennar. Kanada er næst-
stærsta land í heimi, en hefur
aldrei látið mikið á sér bera í
alheimssamskiptum. Úrslit
kosninganna geta skipt Banda-
ríkin verulegu máli, en athygli
bandarísku þjóðarinnar hefur að
undanförnu beinzt að þróun
utanríkismála á öðrum sviðum
frekar en kosningunum í Quebec.
Atkvæðagreiðslan skiptir
Quebecbúa sjálfa mestu máli.
Þeir þurfa að gera upp hug sinn
um framtíð lands síns og síðan
lifa við þá ákvörðun.