Morgunblaðið - 20.05.1980, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. MAÍ1980
39
Bragi Jónsson frá
Hoftúnum - Minning
eitthvað enn annað. Hvað sem um
það er, þá var skammtur Gísla
ekki skorinn við nögl, hvorki að
magni né fjölbreytni. Má þar
nefna verkhyggni hans, sem að
sjálfsögðu kom sér vel, í hans
langvarandi og fjölbreyttu verk-
stjórastörfum. En okkur, sem
einkum kynntust honum sem
Morgunstjörnufélaga, er fjöl-
margt annað minnisstætt, þegar
þakka skal samveruna. Varla
verður greint á milli hvað áhrifa-
mest og eftirminnilegast var,
söngur hljóðfærasláttur eða
málflutningur, hvort sem var
þátttaka í umræðum, þar sem
engum undirbúningi varð við kom-
ið, eða heimasamin rituð ræða.
Tæplega mun nokkur í seinni tíð
hafa verið fróðari Gísla um sögu
Góðtemplarareglunnar hér á landi
og þegar kom að hans eigin stúku,
var oft engu líkara en að hann
myndi meginatriði allra funda
þar, á a.m.k. 60 ára tímabili. Þetta
er stór fullyrðing, en hún fær
stuðning þar sem varðveittir eru í
bókasafninu í Templarahöllinni
fjölmargir árgangar af handskrif-
aða blaðinu Breiðabliki, sem lesið
var upp á fundum stúkunnar. Eru
þessar bækur taldar meðal mestu
kjörgripa safnsins. Ritstjórinn
var sjálfráður um efnið, og um
fjölmargt annað en stúkulífið
skrifaði Gísli einnig.
Hefur margt ómerkilegra komið
á prent en endurminningar hans
þar, t.d. um störf í mörg sumur að
vegalagningunni til Suðurnesja á
fyrsta og öðrum áratug þessarar
aldar.
Gísli var fremur viðkvæmur
maður, eins og gáfaðir menn eru
oft. En kannski varð hann stærst-
ur, þegar hann viknaði við minn-
ingar um bernskuheimili sitt,
starf eða stúku. Þá fékk þögnin
mál, í hinum gamla samkomusal
templara í Hafnarfirði.
En Gísli Sigurgeirsson stóð ekki
einn. Þau stóðu hvort við annars
hlið og studdu hvort annað, jafnt í
hryggð sem hátíð, hann og eftirlif-
andi kona hans, Jensína Egilsdótt-
ir. En lítt mun henni að skapi að
borið sé mikið mál í fórnfýsi
hennar í veikindum Gísla.
Afkomendahópurinn er orðinn
stór.
Guð blessi minningu látins vin-
ar og mannkostamanns og styrki
ekkju og afkomendur á stundu
sárrar sorgar.
Morgunstjörnumeðlimur.
Kveðja:
Kveðja frá sveitunga og
vini.
Við Sigurjón í Hólakoti mætt-
umst undir fögrum hlíðum Aust-
ur-Eyjafjallasveitar 4. maí síðast
liðinn. Eg var á leið að heimsækja
hina ástkæru heimasveit okkar
beggja, Sigurjón á þeirri leið sem
við sem kveðjum hann nú eigum
ógengna. Það var hlýr og fagur
dagur þessi sunnudagur sem Sig-
urjón fór í sinn hinsta reiðtúr á
klár sínum um göturnar sem voru
honum kærar frá barnæsku.
Þennan mann sem við vinir hans
kveðjum með sárum söknuði
þekkja allir sem sannan dreng-
skaparmann og mann sem setti
svip á umhverfi sitt og markar
spor í sögu þess byggðarlags sem
hann tilheyrði og dáði.
Ég man fyrst eftir Sigurjóni í
Hólakoti sem ungum manni sem
lífsgleðin geislaði af í starfi og
leik á vegum ungmennafélagsins
undir Austur-Eyjafjöllum. Þessi
glæsilega mælski ræðumaður átti
fáa sína líka í þeirri list að gera
hversdagslega hluti líkasta ævin-
týri þegar hann fjallaði um þá á
fundum og við mannfagnaði. Sig-
urjón var fæddur félagsmála-
maður og lengst af eignaði hann
félagsmálum krafta sína og tíma.
Fyrst sem forystumaður í ung-
mennafélagi síðar sem einn af
brautryðjendum innan verkalýðs-
Gísli frændi minn er nú horfinn
yfir móðuna miklu. Með honum er
löngu lífi lokið, langri starfsævi,
þar sem, hver stund var notuð.
meðan kraftar entust.
það er ljúft að minnast heim-
sóknanna á Strandgötu 19 fyrir
fjörutíu árum eða svo, þegar þetta
stóra hús iðaði allt af mannlífi.
Það var margt í heimili, en þó var
alltaf opið hús fyrir gesti og litla
frændur og frænkur, sem komu í
heimsókn.
Gísli var fæddur 1. mars árið
1893. Foreldrar hans voru hjónin
Marín Jónsdóttir og Sigurgeir
Gíslason verkstjóri í Mörk við
Merkurgötu. Gísli var elstur
þriggja systkina, en fóstursystkin
átti hann nokkur.
Snemma fór Gísli að vinna með
föður sínum við vegagerð, en faðir
hans stjórnaði vegagerð á ýmsum
stöðum, m.a. til Keflavíkur, austur
yfir Hellisheiði og víðar. I vega-
vinnunni hjá föður sinum kynntist
hann Jóni Einarssyni, og urðu
samskipti þeirra löng og náin, því
að þegar Sigurgeir hætti verk-
stjórn og varð sparisjóðsgjaldkeri,
tóku þeir við og störfuðu saman að
verkstjórn, bæði við vegagerð og í
ýmsum bæjarframkvæmdum í
Hafnarfirði í um það bil 20 ár.
Fór mikið orð af dugnaði og
lagni þeirra félaga við að stjórna
vinnu og útvega verkefni á dauf-
legum tímum þegar kreppa og
atvinnuleysi blasti við alls staðar.
Til dæmis hugkvæmdist þeim að
fá Thor Jensen til að samþykkja
allmikla hafnaruppfyllingu í
Hafnarfirði á steindauðum tíma,
og var þá til svæði það sem jafnan
er kallað Thorsplan.
Árið 1950 hætti Gísli verkstjórn
og gerðist heilbrigðisfulltrúi hjá
Hafnarfjarðarbæ og gegndi þvi
starfi í 18 ár til 1968, en þá var
heilsan tekin að bila enda áttundi
tugurinn hálfnaður.
Þó að störf Gísla væru ærin á
vinnustaðnum, þá var samt mikill
tími aflögu til félagsstarfa. í mörg
ár var hann organisti fríkirkju-
safnaðarins í Hafnarfirði, og var
hann lengi einn af burðarásum
safnaðarins. Hann gekk ungur í
Góðtemplararegluna, og mörg
handtökin átti hann i stúkunni
Morgunstjörnunni í áratugi.
Gegndi hann þar flestum embætt-
um og skrifaði mikið í blað, sem
þar var lesið á fundum. Gísli var
nefnilega mjög vel ritfær og ágæt-
lega hagmæltur. Þá starfaði hann
hreyfingarinnar og gengdi þar
mörgum trúnaðarstörfum. Síðari
árin var hann einn traustasti
félagsmaður sem um getur í sam-
tökum hestamanna á Suðurlandi
þeim félagsskap sem tengdist
hans kærasta áhugamáli, hesta-
mennskunni.
Austur-Eyfellingar og allir þeir
fjölmörgu vinir sem Sigurjón
Guðmundsson átti syrgja góðan
vin og finna að sæti hans í
umhverfi þeirra og lífi verður ekki
af öðrum setið. Þessi maður setti
svo eðlilega og óhjákvæmilega
svip á umhverfi sitt að því verður
aðeins lýst fyrir þeim sem voru
svo lánsamir að þekkja hann.
Sigurjón Guðmundsson var aðeins
rúmlega sextugur að aldri en
virtist þó svo ungur og ævinlega
var hann kátur og bjartsýnn.
Hann var einhleypur maður en
átti sér djúpar rætur meðal skyld-
menna og vina, svo djúpar að
hann var víða talinn heimamaður,
ætíð velkominn. En þótt Sigurjón
væri vinamargur og stundaði at-
vinnu sína í Vestmannaeyjum
lengst framan af og síðustu árin á
Hellu á Rangárvöllum þá var
heimili hans og sérstök tryggð
bundin við Steina undir Eyjafjöll-
um. Á því heimili hjá þeim
einstöku sómahjónum Sigurbergi
Magnússyni og Elínu Sigurjóns-
dóttur dvaldi Sigurjón flestar
mikið í Frímúrarareglunni, bæði í
Reykjavík svo og í Hafnarfirði
eftir að stúkan Hamar var stofn-
uð.
Gísli hafði mikið yndi af félags-
störfum, hann var ræðinn og sagði
skemmtilega frá, kímnigáfa hans
var markviss og stríðni hans
skemmtileg og græskulaus. Var
hann yfirleitt mjög vinsæll í
kunningjahópi.
Það er raunar eftirsjá að því, að
Gísli skyldi ekki skrifa meira en
hann gerði. Minni hans var með
ólíkindum traust og trútt fram á
síðasta ár, og kímni hans og
frásagnarlist naut sín vel í rituðu
máli. Auk þess orti Gísli talsvert,
en hann hirti lítt um að halda því
saman.
Hinn 27. sept. árið 1925 kvænt-
ist Gísli eftirlifandi konu sinni,
Jensínu Ó. Egilsdóttur, en hún er
dóttir Egils Guðmundssonar frá
Hellu, sem bjó við Merkurgötuna í
næsta húsi. Jensína er söngkona
góð, eins og þær systur allar, og
það var oft tekið lagið á Strand-
götu 19, þegar Gísli gekk að
píanóinu og Jensína leiddi söng-
inn, svo að ómaði niður á Thors-
plan og jafnvel niður á Nýju-
Bryggju.
Gísla og Jensínu var fimm
barna auðið: Sigurgeir er kvæntur
Sigríði Sigurðardóttur og býr í
Hafnarfirði, Jensína var gift
Svani Jónssyni, en er nú búsett í
Bandaríkjunum, Guðrún var gift
Snorra Jónssyni yfirkennara,
Marín er búsett í Austurríki og
Agla er búsett í Bandaríkjunum.
Og nú á þessum tímamótum eru
barnabörnin orðin 28.
Þegar litið er til baka er óvenju-
lega bjart yfir minningunum, sem
tengdar eru Gísla frænda. Alltaf
var hann léttur í lund. Þó mátti
hann þola eitt og annað and-
streymi eins og t.d. húsbruna, svo
skemmtilegir sem þeir eru. Þá
eyðilagðist mikið af innbúi þeirra
hjóna. En það var alltaf mikið líf í
kringum Gísla og Jensínu.
Frændgarðurinn var stór og vin-
irnir margir. Það var risna og
gleði á heimilinu, og þar var
sungið af hjartans list við öll
tækifæri. Mér er því þakklæti efst
í huga nú þegar löngum og
farsælum starfsdegi iýkur.
Ég óska Gísla frænda velfarn-
aðar á nýjum slóðum og Jensínu
og frændgarðinum öllum sendi ég
hlýjar samúðarkveðjur.
Þorvaldur Þorvaldsson.
sínar stundir sem hann átti frá
starfi.
Við sem áttum þess kost að
kynnast Sigurjóni í Hólakoti
söknum góðs vinar sem féll svo
skyndilega frá af slysförum í
síðustu ferð með hlíðum Austur-
Eyjafjalla, sem voru honum kærar
og þar sem hann þekkti hvern
stein, hvert gil og hverja götu. Við
þökkum honum af djúpri einlægni
vináttu hans og hlýhug til þess
sem okkur var sameiginlega kært.
Við þökkum honum persónulega
vináttu og þann félagsanda sem
hann ræktaði meðal okkar. Þessi
maður sem við nú með söknuði
kveðjum setti þann svip á um-
hverfi sitt að það mun lengi njóta
þess.
Sigurður óskarsson.
Sunnudaginn 4. maí s.l. andaðist
Bragi Jónsson frá Hoftúnum en
hann hefði orðið áttatíu ára 6. maí
ef honum hefði enzt aldur. Hann
fæddist í Reykjavík aldamótaárið.
Foreldrar hans voru Jón G. Sig-
urðarson bæjarfógetaritari í
Reykjavík og kona hans Guðrún
Þorsteinsdóttir. Þegar Bragi var
þriggja ára fluttust foreldrar hans
að Hofgörðum á Snæfellsnesi og
þar átti hann heima lengst af
síðan. Kona hans var Helga Þórð-
ardóttir, ættuð úr Staðarsveit.
Bjuggu þau í Hoftúnum 1930—
1950. Þau eignuðust fjögur börn,
þrjú eru á lífi: Gunnlaugur, Ragn-
ar og Svala. Helga andaðist- '5.
febrúar 1951.
Bragi naut ekki langrar skóla-
göngu. En faðir hans, sem var
sýsluskrifari mun hafa leiðbeint
börnum sínum í heimanámi. Á
heimilinu mun hafa verið nokkur
bókakostur og gafst þeim því
kostur á sjálfsmenntun, sem Bragi
tileinkaði sér. Á yngri árum
stundaði hann íþróttir af miklu
kappi. Var hann brautryðjandi í
sundkennslu í Staðarsveit og
kenndi þar sund á vorin, einnig á
Hellissandi. Þá var hann góður
glímumaður og iðkaði glímu um
árabil.
Hann lét félagsmál til sín taka,
var einn af þremur stofnendum
H.S.H. Formaður Ungmennafé-
lags Staðarsveitar var hann um
langt árabil og fyrsti heiðursfélagi
þess.
Framan af ævi stundaði Bragi
sjóróðra, en síðar búskap á Hof-
túnum (1930—1950). Hann var um
tíma deildarstjóri í Kaupfélagi
Stykkishólms og útibússtjóri fyrir
það félag í sex ár. Hann sat í
hreppsnefnd Staðarsveitar um
árabil. Árið 1950 fluttist fjölskyld-
an til Akraness. Síðustu árin
ferðaðist Bragi víða en hafði
fastan samastað hjá vinum sínum
í Hoftúnum.
Ungur tók hann að fást við
kveðskap og fetaði þar í fótspor
föður síns, sem orti mikið af
kvæðum og lausavísum. Skáld-
skapur var í hávegum hafður á
heimili hans og systur hans,
Margréti Jónsdóttur skáldkonu,
þekkja flestir landsmenn af ljóð-
um hennar og sögum.
Fyrsta kvæðið eftir Braga var
prentað þegar hann var 14 ára.
Alla tíð orti hann mikið af afmæl-
iskvæðum og erfiljóðum sem birr,-
ust í blöðum og tímaritum en
vinsælastar urðu þó ferskeytlur
hans sem flugu manna á milli út
um sveitir landsins. Höfundar-
nafn hans var Refur bóndi.
Ég kynntist Braga Jónssyni
fyrst árið 1951, en þá kom hann til
okkar í Prentverk Akraness með
handrit að fyrstu ljóðabók sinni,
sem hann nefndi „Neistar". Síðan
gaf hann út sjalfur á næstu árum
sjö ljóðakver, sem öll eru löngu
uppseld.
Trygg og góð vinátta hefur verið
milli okkar nafnanna frá fyrstu
kynnum enda þótt aldursmunur sé
mikill. Heimsótti hann mig flesta
daga, þegar hann dvaldi á Akra-
nesi. Sagði hann mér þá gaman-
sögur, flutti vísur og kvæði eða
rifjaði upp gamlar minningar,
sem urðu oft að grein eða þáttum.
Árið 1969 kom svo út hjá
Hörpuútgáfunni bókin Tófugrös
eftir Ref bónda. Þar er mikið safn
af kvæðum og ferskeytlum. Um
svipað leyti tók hann að safna
fróðleik um fólk og atburði á
Snæfellsnesi og úr því varð Ref-
skinna I, kom út 1971 og árið eftir
Refskinna II.
Það var föst venja hans á
ferðum sínum að rita mér löng
sendibréf. I þeim sagði hann
fréttir af sjálfum sér og því, sem á
daga hans dreif. Þar flutu með
frásagnir af skemmtilegu fólki
sem hann hitti og dvaldi með,
einnig kvæði og stökur, sem urðu
til við ýmiss tækifæri. Beið ég
alltaf með eftirvæntingu eftir
þessum skemmtilegu sendibréfum
frá nafna mínum og las þau mér
til ánægju. Er það orðið mikið
safn að vöxtum.
Bragi Jónsson var gæddur
mörgum góðum eiginleikum auk
þess að vera snjall rithöfundur.
Hann gætti þess vel að greiða
ávallt sitt og skulda engum. Hann
skrifaði sérlgea læsilega rithönd
og málfar hans og réttritun var
með ágætum. Hann var sérstak-
lega barngóður og hafði mikið
yndi á seinustu árum af barna-
börnum sínum.
Þá er vert að nefna tryggð hans
við átthagana í Staðarsveit. Þar
dvaldi hugur hans löngum og
þeirri sveit unni hann öllum
öðrum stöðum meira. Til þeirrar
sveitar orti hann sín dýrustu ljóð,
eins og meðfylgjandi kvæði ber
fagurt vitni.
Éb er sonur sveitar minnar.
sveitin min á allt mitt hjarta.
mÍK sem hefir föjrur fóstraft.
fært mér marga xlefti bjarta.
Leiftir þó að leKÍð hafi
lanKt i brott frá æskuslóðum.
leitaft ætið heim ók hefi.
heilsað mörKum vinum Kóðum.
Sveitin min á feKurð flesta.
fjölda marKÍr sem að þekkja.
hún á auðs ok yndisKnóttir
enaan soninn mun hún blekkja.
Sólarljóð mér svanir kvaka
sætt ok þýtt á júnikvöldum.
dátt i eyrum lika lætur
lóttur niður hafs frá öldum.
Mina sveit ég alltaf elska
eins ok barnið móður sína.
heilöK bið ók heillasunna
henni jafnan meKÍ skína.
Hversu lönK sem leiðin verður
lifandi sem fæ að þreyja.
óska t'K í örmum hennar
að ók mætti fá að deyja.
Lífsins þeKar lýkur KönKU.
leKKst ók nár i StaðarKarði.
kýs ÓK að á kumlið láKa
komi enKÍnn minnisvarði.
Só ók KuðsdómsKeisla skæra
KeKnum myrkrið Heljar svarta.
Ék er sonur sveitar minnar.
Sveitin min á allt mitt hjarta.
Síðustu mánuðina sem hann
lifði dvaldi hann á sjúkrahúsi í
Stykkishólmi og þar lést hans eins
og fyrr segir 4. maí s.l. Útför hans
fór fram frá Staðarstað og hvílir
hann nú í Staðargarði. Ég sendi
ættingjum hans innilegar samúð-
arkveðjur.
Bragi Þórðarson.
ATHYGLI skal vakin á því, að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig
verður grein, sem birtast á í
miðvikudagsblaði, að berast í
siðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með
greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera í sendibréfs-
formi. Þess skal einnig getið
af marggefnu tilefni að frum-
ort ljóð um hinn látna eru
ekki birt á minningarorðasið-
um Morgunblaðsins. Handrit
þurfa að vera vélrituð og með
góðu línubili.
Sigurjón Guðmunds-
son frá Hólakoti