Morgunblaðið - 20.05.1980, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. MAÍ1980
Þorvaldur
Garðar
Kristjánsson:
Svika-
myllan
Þorvaldur Garðar Kristjánsson.
í húsnæðismálum
Fjármögnun húsnæðislánakerf-
isins er eitt hinna stóru mála. Það
segir sína sögu, hvernig stjórnvöld
standa að þeim málum hverju
sinni. I umræðum á Alþingi í
síðustu viku um fjárfestingar- og
lánsfjáráætlun fyrir árið 1980
komu glögglega fram vinnubrögð
ríkisstjórnarinnar í þessum efn-
um. Er það raunar gott dæmi um
þá svikamyllu ríkisfjármála, sem
nú er leikin. Utgjöld til fram-
kvæmda eru skert og fjármagnið
notað í rekstrarútgjöld ríkissjóðs.
Fyrir framkvæmdum er svo lán-
tökum ætlað að sjá. Alltaf má
taka meiri lán. Og leikurinn bygg-
ist á samspili fjárlaga annars
vegar og fjárfestingar- og láns-
fjáráætlun'hins vegar.
í lögum um launaskatt er svo
kveðið á, að andvirði 2% launa-
skatts skuli ganga í Byggingarsjóð
ríkisins. Hér er um að ræða
iangmikilvægasta tekjustofn
Byggingarsjóðsins. Nú nemur
þessi fjárhæð um 11 milljörðum
króna á ári. Við gerð fjáriaga fyrir
árið 1980 sá ríkisstjórnin sér leik á
borði til að afla fjár til hins
gegndarlausa rekstrarkostnaðar
ríkissjóðs, sem ekki er reynt ð
færa niður eða hemja með nokkru
móti. Þessi tekjustofn Bygg-
ingarsjóðs var því skertur um 3.8
milljarða króna og sú upphæð
færð ríkissjóði.
Þeir, sem bera ábyrgð á fram-
kvæmd húsnæðislánamálanna
leituðust við að spyrna við fæti.
Þannig samþykkti húsnæðismála-
stjórn 18. mars sl. mótmæli gegn
þessum fyrirætlunum. Bent var á,
að um væri að ræða lögbundinn
tekjustofn til húsnæðismála, sem
á sínum tíma hefði verið ákveðinn
í samráði við aðila vinnumarkað-
arins til eflingar íbúðarhúsabygg-
ingum. Sú skerðing á mörkuðum
tekjustofnum, sem hér væri um að
ræða næmi um 35%. Ljóst væri að
slík skerðing hefði mjög alvarleg
áhrif á stöðu Byggingarsjóðs
ríkisins. Þessi tekjustofn hefði
stóraukið eigið fé sjóðsins og gert
honum mögulegt að halda uppi
lögbundinni lánastarfsemi. Var
skorað á ríkisstjórn og Alþingi að
íhuga vandlega þetta mál áður en
endanleg ákvörðun yrði tekin um
svo stórfelldan niðurskurð á
mörkuðum tekjustofnum Bygg-
ingarsjóðs.
Jón Gunnars-
son sýnir á
Vestfjörðum
JÓN Gunnarsson myndlistar-
maður hefur nú sýnt myndir
sínar í tvær vikur í ráðhúsinu í
Bolungarvík. Sýningin var m.a.
haldin á vegum Junior Chamber í
Boiungarvik og var opin dagana
5. —15. maí.
Frá Bolungarvík var farið með
sýninguna til Suðureyrar við Súg-
andafjörð en þar er það Lions-
klúbburinn á staðnum sem stend-
ur fyrir sýningunni. Sýningin á
Suðureyri verður opin í tvær
vikur.
En allt kom fyrir ekki. Ríkis-
stjórnin sat við sinn keip við
setningu fjárlaga.
Annar þáttur þessa sjónarspils
er svo leikinn við setningu fjár-
festingar- og lánsfjáráætlunar.
Eru þá settar fram fyrirætlanir
um lántökur, sem Byggingarsjóð
ríkisins er ætlað að grípa til svo að
mætt verði þeirri skerðingu tekju-
stofna, sem fjárlögin hafa gert ráð
fyrir. En langt er frá að skaðinn sé
bættur með þessu. Annars vegar
er það svo, að óvissa er mikil um
möguleika á sölu verðbréfa til
tekjuöflunar fyrir Byggingarsjóð-
inn svo ekki sé meira sagt. Hins
vegar ræður það sköpum fyrir
húsbyggjendur í landinu, hvort
fjár til Byggingarsjóðsins er aflað
með lántökum á þeim lánskjörum,
sem nú eru, eða fjárins er aflað
með beinum óafturkræfum fram-
lögum, svo sem launaskatturinn
gefur. Það varðar miklu að kjörin
á húsnæðislánunum séu sem best.
Það er höfuðatriði að greiðslu-
byrði af þessum lánum sé ekki
meiri en svo, að almenningur í
landinu, hinn almenni launþegi,
geti undir risið. Það ræður sköp-
um í þessum efnum með hverjum
hætti fjármagns er aflað í Bygg-
ingarsjóðinn. Með framferði nú-
verandi ríkisstjórnar er því vegið
að þessu mikla hagsmunamáli
almennings í landinu á þann veg
sem síst skyldi.
En ekki þykir ríkisstjórninni
hér nóg að gert. Byggingarsjóður
verkamanna fer ekki varhluta af
svikamyllunni. Fyrst er í fjárlög-
um lögbundið framlag ríkissjóðs
skert. Síðan er hnykkt á með
fjárfestingar- og lánsfjáráætlun
fyrir árið 1980. Samkvæmt lögum
ber ríkissjóði að greiða til Bygg-
ingarsjóðs verkamanna fjárhæð,
sem skal vera jafnhá og saman-
lögð framlög sveitarfélaga til
Byggingarsjóðsins eru á ári
hverju. I áætlun húsnæðismála-
stjórnar er gert ráð fyrir, að
framlag ríkissjóðs skuli nema 500
milljónum króna á þessu ári.
Samkvæmt tillögum ríkisstjórn-
arinnar er gert ráð fyrir að þessi
upphæð fari ekki fram úr 432.5
milljónum króna.
En auk þessarar skerðingar
hefur komið fram við meðferð
málsins, að Byggingarsjóði verka-
manna hafði verið tilkynnt af
hálfu ríkisstjórnarinnar að frá
þessari upphæð drægist 298.3
milljónir króna, em hafi verið
ofgreitt Byggingarsjóðnum á ár-
inu 1979. Til greiðlu frá ríkissjóði
til Byggingarsjóðs verkamanna á
árinu 1980 komi því ekki meir en
134.2 milljónir króna. Hér er seilst
lengra en fært er til þess að skerða
framlög til byggingar verka-
mannabústaða. Það er ekki rétt,
að um ofgreiðslu hafi verið að
ræða á árinu 1979. Þá greiddi
ríkissjóður einungis það, sem hon-
um bar lagaskylda að greiða til
þess að fullnægt væri því ákvæði
að framlög ríkissjóðs væru jafnhá
og samanlögð framlög sveitarfé-
laga til sjóðsins.
Af þessum tilburðum má marka
hvers virði eru heitstrengingar
ríkisstjórnarinnar um að gera
átak í húsnæðismálunum með því
að efla byggingarsjóðina. Skrum
og blekkingar ríkisstjórnarinnar
hafa orðið augljós í umræðum um
fjárfestingar- og lánsfjáráætlun-
ina. En engum er alls varnað. Þá
varð þeim sjálfum um og ó.
Félagsmálaráðherra lýsti því þá
yfir, að ríkisstjórnin hefði ákveðið
að 1% af launaskattinum skyldi
ganga til Byggingarsjóðs verka-
manna. En böggull fylgdi skamm-
rifi. Þetta fjármagn, sem á að nota
til að efla Byggingarsjóð verka-
manna, á að taka frá Byggingar-
sjóði ríkisins. Slík eru þjóðráð
ríkisstj órnarinnar.
Geta fagurgali og óheilindi
gengið lengra? Lengi skal þó
manninn reyna. I sama mund og
verið var að ræða fjárfestingar- og
lánsfjáráætlunina kom það fram,
að ríkisstjórnin ætlaði að beita sér
fyrir afgreiðslu á því frumvarpi til
laga um Húsnæðismálastofnun
ríkisins, sem nú liggur fyrir Al-
þingi. Samkvæmt frumvarpi þessu
er gert ráð fyrir stórlega auknu
hlutverki íbúðarlánakerfisins og
áætlað er samkvæmt greinargerð
frumvarpsins sjálfs, að það þurfi
árlega um 10 milljarða króna
aukið fjármagn til íbúðarlána-
kerfisins á verðlagi ársins 1978 til
þess að standa undir hinum auknu
verkefnum þegar þau yrðu komin í
framkvæmd. Jafnframt er ekki
gert ráð fyrir af hálfu ríkisstjórn-
arinnar, að neitt nýtt fjármagn
eða auknir tekjustofnar komi til
veðlánakerfisins til þess að standa
undir þessari fjármagnsþörf.
Ósvífnin ríður ekki við einteym-
ing. Verður lengra gengið?
Þorv. Garðar Kristjánsson.
Friðrik Sophusson:
Lög um aðbúnað, hollustuhætti og
öryggi á vinnustöðum
Sl. miðvikudagskvöld sam-
þykkti Alþingi ný lög um aðbún-
að, hollustuhætti og öryggi á
vinnustöðum. Ríkisstjórnin lagði
mikla áherzlu á, að málið næði
fram að ganga á þessu þingi, þótt
lögunum sé ekki ætlað að taka
gildi fyrr en 1. jan. 1981. Mikil
gagnrýni hefur komið fram á
efni iaganna, m.a. frá landlækni,
sem ritar grein um það í Morgun-
blaðið sl. fimmtudag. í þeirri
grein koma fram sjónarmið heil-
brigðisyfirvalda, en margir aðil-
ar aðrir hafa gagnrýnt ýmis
ákvæði laganna eða óskað eftir
fresti á afgreiðslu málsins.
Endurskoðun og
úttekt í sumar
I nefndaráliti félagsmálanefnd-
ar neðri deildar, sem fékk málið
til meðferðar eftir afgreiðslu þess
í efri deild, segir orðrétt m.a.:
„Nefndin er sammála um að
þær breytingar, er gerðar eru á
frumvarpinu í Ed., hafi verið til
bóta. Ráðgert er að afgreiða frum-
varpið sem lög fyrir þinglok og
tími er því naumur til að bera
fram breytingartillögur.
Þrátt fyrir þau ákvæði til
bráðabirgða í frumvarpnu, þar
sem gert er ráð fyrir að endur-
skoðun laganna skuli fara fram
eigi síðar en fimm árum eftir
gildistöku þeirra, telur nefndin
nauðsyn bera til, vegna ágreinings
um túlkun ýmissa ákvæða í frum-
varpinu svo og margra óljósra
atriða, að stjórnvöld láti í sumar
gera úttekt á gildissviði og fram-
kvæmd laganna, að því er varðar
ýmsar stofnanir, ný lagafrumvörp
og eldri lög, sem frumvarpið gerir
ráð fyrir að falli undir hin nýju
lög að einhverju eða öllu leyti.
Jafnframt verði lögð fram áætlun
um rekstrarkostnað Vinnueftirlits
og sparnað sem sameining stofn-
ana leiðir til.
Nauðsynlegt er að þessi úttekt
liggi fyrir áður en Alþingi kemur
saman á ný næsta háust, svo að
Alþingi geti gert viðeigandi laga-
breytingar, ef ástæða þykir til,
áður en lögin taka gildi 1. janúar
1981.
Nefndin varð sammála um að
leggja til að frumvarpið verði
samþykkt óbreytt eins og það nú
liggur fyrir, enda liggi fyrir að
ríkisstjórnin fallist á álit nefndar-
innar skv. framansögðu."
í umræðunum í Nd. lýsti Svavar
Gestsson félagsmálaráðherra, sem
reyndar er einnig heilbrigðisráð-
herra, því yfir, að hann myndi í
sumar biðja nefnd þá, sem samdi
frumvarpið að vinna að úttekt á
málinu á grundvelli þeirrar gagn-
rýni, sem fram hefur komið.
Jafnframt verði unnið að málinu í
samvinnu við fulltrúa úr félags-
málanefndum þingsins. Þessa yf-
irlýsingu ráðherrans tel ég að beri
að skoða sem loforð hans til að
málið sé skoðað betur og að
eðlilegt sé að vinna að lagfæringu
á lögunum með tilliti til framkom-
innar gagnrýni. Það er þess vegna
eðlilegt, að allir þeir, sem athuga-
semdir hafa við lögin, beini þeim
til ráðherra hið alla fyrsta. Fyrir
landlækni eru hæg heimatökin,
því að Svavar Gestsson er ráð-
herra heilbrigðismála.
Tilgangur
og aðdragandi
Segja má, að tilgangur með
lagasetningunni sé tvíþættur:
Annars vegar að tryggja betri
aðbúnað, hollustuhætti og öryggi
á vinnustöðum og hins vegar að
sameina sem mest eftirlit opin-
berra eftirlitsstofnana.
Upphaf lagasmíðarinnar má
rekja til kjarasamninganna vorið
1977, þegar aðilar vinnumarkaðar-
ins og þáverandi ríkisstjórn komu
sér saman um, að skipuð yrði
nefnd til að endursemja lög um
aðbúnað, hollustuhætti og öryggi
á vinnustöðum. Hinn 4. sept. 1977
skipaði þáverandi félagsmálaráð-
herra eftirtalda menn í nefndina:
Hallgrím Dalberg (form.), Karl
St. Guðnason (ASÍ), Guðjón
Jónsson (ASÍ), Barða Friðriksson
(VSÍ), Geir Þorsteinsson (VSÍ),
Friðgeir Grímsson (öryggismála-
stjóra) og Hrafn V. Friðriksson
(forstöðumann Heilbrigðiseftirlits
ríkisins).
Hrafn V. Friðriksson skilaði
séráliti, sem fylgdi með frumvarp-
inu og tekur þar eindregna afstöðu
gegn stefnu laganna. Hinir nefnd-
armennirnir skiluðu sameiginlegu
áliti.
Gildissvið laganna
og skörun við
önnur lög og stofnanir
í nefndaráliti félagsmálanefnd-
ar Nd. segir eins og áður hefur
komið fram: „... Stjórnvöld láti í
sumar gera úttekt á gildissviði og
framkvæmd laganna, að því er
varðar ýmsar stofnanir, ný laga-
frumvörp og eldri lög, sem frum-
varpið gerir ráð fyrir, að falli
undir hin nýju lög að einhverju
eða öllu leyti."
Ljóst er að taka verður tillit til
þeirra atriða, sem landlæknir
gerði að umtalsefni í sinni grein.
Jafnframt þarf að skoða ný frum-
varpsdrög, sem nú liggja fyrir frá
nefndinni, sem endurskoðaði lög
um hollustuhætti og heilbrigðis-
eftirlit frá 1969. Formaður þeirrar
nefndar er Ingimar Sigurðsson
deildarstjóri í heilbrigðisráðu-
neytinu. Koma þarf í veg fyrir
skörun laganna og dýra fram-
kvæmd, ef tvær stofnanir eru að
vinna að sömu verkefnum.
Þá er ekki ljóst, hvað verður um
Brunamálastofnun. Sumir telja,
að hún leggist niður að mestu eða
öllu, en aðrir hafa allt aðra sögu
að segja. Botn þarf að finnast í
það mál fyrir haustið.
í gagnrýni á frumvarpið komu
fram fleiri sjónarmið um skörun á
verksviði Vinnueftirlitsins og ann-
arra stofnana eins og t.d. Fram-
leiðslueftirlits sjávarafurða.
Óljós ákvæði
í fyrrgreindu nefndaráliti segir,
að úttekt þurfi að gera „vegna
ágreinings um túlkun ýmissa
ákvæða og margra óljósra atriða
...“ Umsagnir þeirra aðila, sem
fengu málið til skoðunar, bera
þetta með sér. Nefna má eftirfar-
andi sem dæmi:
1. Starfsmannafjöldi fyrirtækja
er misjafn eftir árstímum t.d. í
fiskverkun.
Friðrik Sophusson.
2. Lögregluvald Vinnueftirlits
skv. 82. gr. er mjög vafasamt
svo ekki sé sterkara að orði
kveðið.
3. I kaflanum um vinntima- og
hvíldartímaákvarðanir er að
margra áliti annars vegar farið
inn á svið kjarasamninga og
hins vegar heilbrigðisgæslu
læknisfræðilegs eðlis.
4. Ekkert er sagt um ábyrgð
starfsmanna sem ekki fara
eftir öryggisreglum.
Og fjölmörg önnur dæmi mætti
nefna.
Hver verður
kostnaðurinn?
í títtnefndu nefndaráliti segir
orðrétt: