Morgunblaðið - 19.10.1980, Blaðsíða 18

1 g MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1980
heilbrigðisþing ... heilbrigðisþing ... heilbrigðisþing ... heilbrigðisþing ... heilbrigöisþing ...
Mikill aðstöðumunur sveitarfélaga
við að reka heilsugæslustöðvar
Mér hefur veriö falið að fjalla í
stuttu máli um rekstur heilsu-
gæslustöðva. Allt frá því að
heilsugæslustöðvar tóku fyrst til
starfa hér á landi hefur verið
mikil umræða í gangi um rekstur
þeirra, stjórnun og skipulag. Aðal-
hvati að þeirri umræðu, sem leiddi
af sér mótaðar hugmyndir um
skipulag heilbrigðisþjónustu í
landinu í byrjun 8. áratugsins var
vafalaust hinn illræmdi lækna-
skortur dreifbýlisins á árunum
1960—70. Hópstarf lækna í dreif-
býli hófst með stofnun læknamið-
stöðvar á Húsavík í lok 7 áratugs-
ins, en sjálfur grundvöllurinn að
nýskipan heilbrigðisþjónustunnar
jafnt í dreifbýli sem þéttbýli var
lagður með lögum um heilbrigðis-
þjónustu nr. 56/1973 sem tók gildi
1. jan. 1974. Með lagasmíð þessari
var mörgum lögum er snertu
heilbrigðismál steypt saman í einn
bálk svo sem læknaskipunarlög-
um, sjúkrahúsalögum og heilsu-
verndarlögum. Með lögum þessum
var mótuð ný stefna hvað varðar
allt lækningar- og heilsuverndar-
starf, sem unnið er utan sjúkra-
húss. Fram að gildistöku fram-
angreindra laga voru lækningar
og heilsuverndarstarf utan
sjúkrahúsa nær undantekningalít-
ið unnið af læknum, sem störfuðu
einir og óstuddir við léleg skilyrði,
án tækja og aðstoðarfólks. Af
þessum rekstri hafði hið opinbera
þ.e. ríki og sveitarfélög mjög
óverulegan kostnað, þar sem mest
allur rekstrarkostnaður var
greiddur af læknunum sjálfum.
Með breytingu úr gömlu héraðs-
læknaskipuninni yfir í heilsu-
gæslustöðvar kom í stað eins
læknis sem sinnti allri heilbrigðis-
þjónustu í héraði upp heilsugæslu-
stöðvar með einum eða fleiri
starfandi læknum, hjúkrunar-
fræðingum, ljósmæðrum, meina-
Erindi
Kristófers
Þorleifssonar
læknis í
Ólafsvík
tæknum, riturum og fleira starfs-
liði. Enginn efast um það í dag, að
þessi nýskipan hefur leitt af sér
betri og vandaðri heilbrigðisþjón-
ustu í landinu og vel flestum löngu
orðið ljóst að góð og vel rekin
heilsugæslustöð er einn af horn-
steinum velferðar í landinu.
I lögunum um heilbrigðisþjón-
ustu sem í dag gilda og eru nr.
57/1978 er kveðið svo á um að
stofnkostnaður heilsugæslustöðva
skuli greiddur 85% af ríki, en 15%
af viðkomandi sveitarfélögum og
hið sama gildir um sjúkrahús
sveitarfélaganna. Allur reksturs-
kotnaður heilsugæslustöðvanna
skal hinsvegar greiddur af sveit-
arfélögunum að undanskildum
launum fastráðinna lækna, tann-
lækna, hjúkrunarfræðinga og
ljósmæðra. Viðhalds- og endur-
nýjunarkostnaður fasteigna og
tækja skal greiðast að jöfnu af
hvorum aðila ríkis og sveitarfélög-
um. Þannig skulu laun annarra
starfsmanna svo sem þeir er vinna
við símavörslu, ritara og fleiri
greidd af sveitarfélögum einum. Á
hinn bóginn er rekstur sjúkrahús-
anna að ríkisspítulum undanskild-
um fjármagnaður af daggjöldum
sem greiðast af sjúkrasamlögun-
um, en þau eru eins og kunnugt að
mestu fjármögnuð af ríkisvaldinu
eða um 84% en 15% af sveitarfé-
lögum. I lögunum er ekkert frekar
kveðið á um hvernig hátta skuli
rekstri heilsugæslustöðva nema
hvað í grein 20.2 stendur að
ráðherra setji í gjaldskrá greiðslu
sjúkrasamlags fyrir rannsóknir og
meðferð veitt á heilsugæslustöð
aðra en læknishjálp. Með nýjum
lögum og stofnun heilsugæslu-
stöðvanna kom nýr kostnaður á
sveitarfélögin og kom fljótt í ljós
að þar sitja ekki öll sveitarfélög
við sama borð. Ljóst er að mikill
aðstöðumunur ríkir á milli þeirra
sveitarfélaga er reka sjálfstæðar
heilsugæslustöðvar án starfs-
Starfshópur sem er að vinna að
stefnumótun um heilbrigðismál
og vinna úr tillögum á heilbrigð-
isþingi hlýðir á erindi á þinginu
ásamt heilbrigðismálaráðherra
Svavari Gestssyni.
tengsla við sjúkrahús og þeirra
sem reka stöðvar í starfstengslum
við sjúkrahús. Dýrir rekstrarliðir
svo sem rannsóknarstofa, skipti-
stofa og röntgen, verða þau sveit-
arfélög er reka sjálfstæðar heilsu-
gæslustöðvar að greiða rekstur af
beint úr sveitarsjóði án nokkurs
framlags frá ríki eða sjúkrasam-
lagi, en þar sem stöðvar eru
reknar í starfstengslun við sjúkra-
hús tilheyra fyrrnefndir þættir
rekstri sjúkrahússins, sem rekin
eru af daggjöldum og fá greidd
fyrir alla ambulantþjónustu frá
sjúkrasamlögum. Fyrir þessa
þjónustu eins og áður greinir fá
heilsugæslustöðvar, sem starfa án
starfstengsla við sjúkrahús, ekk-
ert greitt og sveitarfélög verða að
greiða allan kostnað sem af þessu
hlýst án nokkurs mótframlags frá
sjúkrasamlagi eða ríki. Haustið
1978 var af þáverandi heilbrigð-
ismálaráðherra boðuð gjaldskrá
fyrir heilsugæslustöðvar, sem
taka átti gildi 1. jan. 1979, sem átti
að jafna þennan aðstöðumun, en
sú gjaldskrá hefur enn ekki litið
dagsins ljós. Nefnd var sett á
laggirnar til að semja umrædda
gjaldskrá, en hún skilaði aldrei
áliti og er sennilega sofnuð svefn-
inum langa.
Engar tölur liggja fyrir svo ég
viti um þann kostnað, sem sveit-
arfélögin í landinu hafa af rekstri
heilsugæslunnar í heild, en full-
víst má telja að sá kostnaður er
aðeins brot af þeim kostnaði sem
samféiagið hefur af rekstri heil-
brigðisstofnanna í landinu. Vitað
er að allur kostnaður heilsugæsl-
unnar þar með talinn ennfremur
sá hluti er ríkissjóður greiðir í
fórmi fastra launa til lækna,
hjúkrunarfræðinga og ljósmæðra
er aðeins lítið brot af kostnaði
vegna heilbrigðisþjónustunnar í
landinu. Ég tel nauðsynlegt, að
staðið verði þannig að rekstri
heilsugæslunnar að kostnaður
verði sem jafnastur á sveitarfélög-
in í landinu og jafnaður verði út sá
munur sem ríkir í dag á milli
þeirra heilsugæslustöðva, sem
reknar eru í starfstengslum við
sjúkrahús og þeirra sem reknar
eru sjálfstæðar og án tengsla við
sjúkrahús. Sjálfsagt er erfitt að
jafna þessum kostnaði við núver-
Kristófer Þorleifsson læknir
andi skipulag og kannski eina
leiðin sú, að ríkisvaldið eða
sjúkrasamlögin yfirtaki rekstur
heilsugæslunnar eins og rekstur
sjúkrahúsanna. Ég tel núverandi
fyrirkomulag óviðunandi. í reynd
eru það 3 eða 4 aðilar, sem tengdir
eru rekstri heilsugæslunnar í dag,
sjúkrasamlögin, sveitarfélögin og
ríkissjóður. Þetta fyrirkomulag
þarf nauðsynlega að einfalda, en
spurning á hvern hátt það er best.
Ymsa möguleika má þó hugsa sér,
svo sem að heilsugæslustöðvarnar
verði reknar á sama hátt og
ríkisspítalarnir, það er á fjárlög-
um, verði rekin á einhverskonar
daggjöldum, alfarið af sveitarfé-
lögum, sem þá fengju tekjustofn- á
móti eða hugsanlega af læknum
stöðvarinnar.
Ég hef enga patent lausn á
þessu máli, en tel það sem ég hef
hér nefnt allgóða punkta til að
ganga út frá í starfshóp hér á
þinginu.
Skiptar skoðanir hafa verið um
það hvort reisa beri heilsugæslu-
stöðvar yfirleitt í tengslum við
sjúkrahús. Ég er þeirrar skoðunar
að að því beri að stefna allsstaðar
utan stærsta þéttbýlis svo sem
Reykjavíkur og ef til vill Akureyr-
ar. Ég tel tvímælalaust að báðir
aðilar, sjúkrahús og heilsugæslu-
stöð, hafi hag af því, ef þessar
stofnanir eru í starfslegum tengsl-
um út um landsbyggðina. Utan
áðurnefndra tveggja staða eru
flest sjúkrahúsin lítil og hafa því
hag af heilsugæslustöð engu síður
en heilsugæslustöðin hefur hag af
sjúkrahúsinu. Með slíkum starfs-
tengslum verður samnýting
starfsfólks bæði lækna og hjúkr-
unarliðs möguleg eða sú hefur
reyndin verið víðast út um land
þar sem slíku fyrirkomulagi hefur
verið komið á fót. Flest hinna
smærri sjúkrahúsa hafa aðeins
einn fastan lækni, en þar sem
heilsugæslustöðvar eru í tengslum
eru læknar heilsugæslustöðvar-
innar yfirleitt í hlutastöðum við
sjúkrahúsin og á móti tekur
sjúkrahúslæknirinn þátt í störfum
heilsugæslunnar. Þetta leiðir ör-
ugglega til betri þjónustu, bættrar
nýtingar og sparnaðar. Á hinn
bóginn er ég ekki viss um það, að
æskilegt sé að byggja heilsugæslu-
stöðvar og reka í starfstengslum
við hin stærri sjúkrahús á Reykja-
víkursvæðinu. Þau sjúkrahús eru
öll stór og yfir þeim er stofnana-
bragur, en ég tel að forðast beri
slíkt á heilsugæslustöðvum, þar
sem persónuleg tengsl sjúklings
við lækna og annað starfslið ér
grundvöllur heilsugæslunnar.
Að lokum, ég vænti þess, að
starfshópum á þessu þingi takist
að marka ákveðna stefnu varðandi
rekstur heilsugæslustöðva svo
takast megi að jafn þann aðstöðu-
mun sem ríkir í dag, svo takast
megi að búa heilsugæsluna sem
best úr garði til hagsbóta fyrir
alla landsmenn. Takk fyrir.
r #-
ODYRAR URVALSFERÐIR
Ödýr 1
Fœreyjaferð1
6.-9. nóvember
Nú er tækifærið til að heimsækja
frændur vora Færeyinga. Við bjóðum
ódýra helgarferð til Þórshafnar í Fær-
eyjum, dagana 6.—9. nóvember næst-
komandi.
Flogið verður til Vaagar (Færeyjaflug-
völlur) á fimmtudagsmorgni. Heimflug
verðurá hádegi sunnudag. Fararstjóri
verður með í förinni og mun hann skipu-
leggja tvær skoðunarferðir, til Kirkju-
bæjar (2 tímar) kr. 6.000 og til Saksun (5
tímar) kr. 11.500.
Hægt er að velja um gistingu á Hótel
Hafnia, í tveggja manna herbergjum
með eða án baðs, eða á einkaheimilum.
Morgunverður er innifalinn.
Verð frá kr. 135.000. Innifalið í verði er
flug, flutningar til og frá flugvelli, gisting
eins og að ofan greinir og farárstjórn.
Brottfararskattur kr. 650 er ekki inni-
falinn.
FERDASKRIFSTOFAN
URVAL
VID AUSTURVÖLL SÍMI26900