Morgunblaðið - 19.10.1980, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1980
37
var leiðtogi kínverska flokksins og
vinstriöfgaflokksbrots hans 1932.
Nú, mér var fyrst steypt 1932 fyrir
tilstilli Wang Mlng. Hann sakaði
mig um að æsa hóp Mao Tse-tung
gegn sér og kollvarpaði mér.
Ég varð að bíða í þrjú ár áður en
ég var endurreistur árið 1935, á
dögum Göngunnar miklu, á
Zunyi-ráðstefnu flokksins. Reynd-
ar biðu vinstriöfgamenn og tæki-
færissinnar Wang Ming ósigur í
Zunyi. Mao tók aftur við foryst-
unni og ég var aftur skipaður í
stöðu aðalritara.
Ég féll í annað sinn í byrjun
menningarbyltingarinnar, þegar
ég var ennþá aðalritari og fulltrúi
í fastanefnd miðstjórnarinnar og
þar að auki varaforsætisráðherra.
Nú, að þessu sinni reyndi Mao
formaður einnig að halda verndar-
hendi yfir mér. Honum tókst það
þó ekki, því að Lin Piao og
Fjórmenningaklíkan hötuðu mig
of mikið. Ekki eins mikið og þau
hötuðu Liu Shaochi, en nógu mikið
til þess, að ég var sendur til
Jiangxi-héraðs til að stunda erfið-
isvinnu. Og þegar Mao formaður
kallaði mig aftur til Peking
1973 -
Mao eða Chou En-lai?
Mao formaður. Sumir halda, að
Chou En-laiforsætisráðherra hafi
kallað mig til baka, en það var
Mao formaður. Chou En-lai var
alvarlega veikur um þetta leyti og
þar sem stjórnin var háð honum í
nær öllu, kallaði Mao formaður
mig aftur og skipaði mig aftur í
ríkisstjórnina sem varaforsætis-
ráðherra. Hann sagði, að mistök
mín væru aðeins 30%, kostir
mínir 70% og hann endurreisti
mig með 30/70. Þó var hann líka
orðinn alvarlega veikur þá og gat
ekki hitt nokkurn úr stjórnmála-
ráðinu. Hann hitti aðeins menn,
sem voru handgengnir honum, það
er að segja fólkið úr Fjórmenn-
ingaklíkunni.
Þriðja fallið varð í apríl 1976,
þremur mánuðum eftir dauða
Chou En-lais og fimm mánuðum
fyrir dauða Maos formanns. Síðan
var Fjórmenningaklíkan handtek-
in í október og menn skyldu ekki
furða sig á þriðju endurreisn
minni.
Þrisvar sinnum! Herra Deng,
hver er skýringin á þeim leyndar-
dómi að deyja þrisvar og rísa
þrisvar frá dauðum?
Engin! (Hann hlær dátt). Stund-
um héldu þeir, að ég gæti aftur
komið að gagni og þeir fjarlægðu
mig úr gröfinni. Það er allt og
sumt.
En varstu ekki hræddur um, að
þú yrðir drepinn í þessum hreins-
unum?
Auðvitað. Allan tímann, sem
menningarbyltingin stóð, vildu
Lin Piao og Fjórmenningaklíkan
myrða mig. Þau gerðu það ekki,
því að Mao formaður hélt verndar-
hendi yfir mér. Meira að segja
þegar ég var sendur til Jiangxi-
héraðs til að stunda likamlega
vinnu, lét Mao formaður einhvern
fylgjast með öryggi mínu.
Erlendir vinir mínir spyrja mig
oft, hvernig ég gat lifað allar
þessar raunir og þjáningar, og
venjulega svara ég: „Því að ég er
sú manngerð, sem missir ekki
auðveldlega kjarkinn. Ég er
bjartsýnismaður og ég veit hvern-
ig stjórnmál eru.“ Én þetta er ekki
hið raunverulega svar, hið full-
komna svar er á þá leið, að mér
tókst að halda lífi, af því að innst
inni hafði ég alltaf trú á Mao
formanni. Og ég hafði trú á
honum, því að ég vissi að hann
þekkti mig.
Ég hef alltaf heyrt, að hann hafi
ekki þolað þig, að hann hafi alltaf
verið að setja út á þig: „Hann er
heyrnarlaus, en hann situr langt
frá mér, eins langt frá mér og
hann getur.“ „Hann kemur fram
við mig eins og ég sé dauður, hann
spyr mig aldrei ráða.“ „Hann vill
ekki vita hvað mér finnst, hann
gerir það sem honum sýnist."
Það er satt, þótt hann segði
þetta ekki aðeins um mig. Hann
kvartaði alltaf yfir öllum. Hann
kvartaði yfir því, að þeir hlustuðu
ekki á hann, að þeir ráðfærðu sig
ekki við hann, að þeir veittu
honum ekki upplýsingar. En þetta
var ekki satt að því er hina
varðaði og það var ekki satt hvað
mig varðaði. Og ég gerði þetta af
því mér líkaði ekki landsföðurleg
framkoma hans. Hann kom fram
eins og landsfaðir. Hann vildi
aldrei kynnast hugmyndum ann-
arra, þótt þeir kynnu að hafa á
réttu að standa. Hann vildi aldrei
kynnast hugmyndum ólíkum sín-
um eigin. Framkoma hans var
eiginlega óheilbrigð í anda léns-
tímans.
Mér virðist saga Chiang Ching
einnig bera keim af tímum léns-
skipulagsins. Er ein af ástæðunum
til þess, að enginn þorði að setja
sig upp á móti Chiang Ching sú, að
hún var kona Maos?
Hm ... já, það var ein af
ástæðunum.
Blindaði hún Mao svo mjög, réð
hún svona yfir honum?
Sjáðu til, þegar ég segi að Mao
formanni hafi orðið á mistök,
hugsa ég einnig um mistökin sem
heita Chiang Ching. Hún er mjög,
mjög vond kona. Hún er svo vond,
að það er sama hvað þú segir vont
um hana, það er ekki nógu vont, og
ef þú biður mig að dæma hana á
stigum, eins og við gerum hér í
Kína, þá er það ekki hægt ...
Chiang Ching er þúsund sinnum
þúsund fyrir neðan núll.
Samt lét Mao formaður hana
ræna völdunum, mynda klíku sína,
nota nafn hans fyrir baráttumerki
fyrir eiginhagsmuni sína, nota
ungt, fáfrótt fólk til að byggja á
pólitísk völd sín ... jafnvel seinna,
þegar þau höfðu slitið samvistum,
já, þau gerðu það. Vissirðu ekki,
að Mao formaður og Chiang Ching
voru aðskilin árum saman? Jafn-
vel eftir þennan skilnað skarst
ekki réttmætt að gera að því
skóna, að þetta muni leiða til þess
að eignir einkaaðila muni aukast
að vissu marki — að myndast
muni vísir að einhverjum kapital-
isma í smáum stíl?
Vijð skulum byrja á því að benda
á, að þegar til lengdar lætur verða
undirstöður þjóðarbyggingar
okkar óbreyttar, þær verða þær
sömu og Mao formaður boðaði.
Þótt við þiggjum alþjóðlega aðstoð
munum við treysta á okkur sjálfa.
Það er að segja, hversu mjög sem
við opnum landið fyrir Vestur-
löndum, hversu mjög sem við
munum nota erlent fjármagn og
hvert svo sem hlutfall einkafjár-
festingar verður, þá verður þetta
aðeins lítill hundraðshluti efna-
hags Kínverja. Þetta mun alls
engin áhrif hafa á sósíalíska
almannaeign atvinnutækjanna.
Jafnvel sú staðreynd, að útlend-
ingar kunna að reisa verksmiðjur í
Kína, mun aðeins gegna aukahlut-
verki.
Auðvitað munu einhver úrkynj-
uð kapitalistaáhrif ryðja sér til
rúms í Kína. Við gerum okkur
grein fyrir því, en ég held að það
sé ekki svo hræðilegt, og við
óttumst það ekki ...
Víetnam er ein mesta martröð
vorra tima, herra Deng. Við grét-
um öll fyrir Víetnam, við börð-
umst öll gegn stríðinu í Víetnam.
En nú spyr fólk sig: Skjátlaðist
okkur?
Nei, nei! Okkur skjátlaðist ekki.
Við Kínverjar höfum aldrei harm-
að að hafa staðið við hlið Víet-
nama. Það var rétt að hjálpa þeim
og það munum við aftur gera í
hvert sinn sem land berst gegn
Deng Xiao-ping og Mao formaður (1966).
hann ekki í leikinn til að stöðva
hana og koma í veg fyrir að hún
notaði nafn hans.
Og til að handtaka hana, til að
handtaka hina þrjá, var nauðsyn-
legt að bíða dauða Maos.
Við skulum ræða ráðstafanir
þínar til að opna landið fyrir
vestrænum kapitalistaríkjum, ég
á við þá opnun á efnahagssviðinu,
sem þú þarft að koma til leiðar til
að gera stefnuáætlanir þínar fjór-
ar um nútímavæðingu að veru-
leika. Þar sem þetta mun laða
erlent fjármagn til Kína, er þá
erlendri innrás. En nú hefur
ástandið í Víetnam snúizt við ...
Já, en það verður líka að álasa
Kínverjum, herra Deng. Hvernig
getið þið staðið við hlið Pol Pots?
Nú, við horfumst beint í augu
við raunveruleikann. Hver frelsaði
Kambódíu? Hver hrakti burtu
Bandaríjamenn og stjórn Lon
Nols? Var það ekki kambódíski
kommúnistaflokkurinn undir for-
ystu Pol Pots? Sihanouk fursti
hafði engin völd, hans eigin þjóð
hafði steypt honum af stóli ...
í Kambódíu ... var það Pol Pot
Oriana Fallaci heilsar Dang Xi-
ao-ping í Alþýðuhóllinni í Peking.
Ekkja Maos.
„... sefur vel... sem sé á lífi...“
sem sigraði án varla nokkurrar
erlendrar aðstoðar. Víetnamar
lögðu hald á mestalla aðstoð
Kínverja, vissirðu það? ... Aðstoð
okkar varð að fara um Víetnam og
Víetnamar tóku hana. Hún barst
aldrei til Kambódíu. Aldrei.
En Pol Pot —
Já, ég veit hvað þú ætlar að
segja. Já það er satt, að Pol Pot og
stjórn hans gerðu alvarleg mistök
eftir valdatökuna ... Eftir á að
hyggja finnst okkur kannski það
hafa verið rangt hjá okkur að
benda ekki Pol Pot á þessi mistök
... Staðreyndin er sú, að það hefur
alltaf verið venja okkar að forðast
athugasemdir um málefni ann-
arra flokka og landa, því að við
viljum ekki að menn fái þá
hugmynd að Kínverjar þröngvi
fram vilja sínum.
Hvað sem því líður hljóðar
spurningin, sem spyrja verður nú,
á þessa leið: Hver berst gegn
Víetnömum. Eina herliðið sem
raunverulega berst er lið Pol Pots
Ég trúi þessu ekki, herra Deng.
Hvernig má það vera, að Kambód-
íumenn fylgi manninum, sem
framdi fjöldamorð á þeim og
tortímdi þeim með ógnarstjórn?
Þú talar um mistök, en þjóðar-
morð eru ekki mistök. Og það er
það, sem Pol Pot gerði: þjóðar-
morð. Hann útrýmdi einni miiljón
manna.
Talan, sem þú nefnir, er alls
ekki áreiðanieg. Ein milljón af
fjórum eða fimm milljónum. Vit-
leysa! Þú trúir því ekki, að kam-
bódíska þjóðin fylgi Pol Pot, og ég
trúi því ekki, að Pol Pot hafi myrt
eina milljón. Hann drap marga,
það er satt. Tiltölulega marga,
satt er það. Hann móðgaði líka
marga með því að flytja borgar-
búa úr borgunum, mikið rétt. En
ég segi aftur, hver berst gegn
hverjum núna? Hver fær stuðning
fjöldans, eins og ég staðhæfi, nú í
dag? Hvaða liðsafli er það sem
eflist með hverjum deginum sem
líður?
Ég get nú snúið mér að siþasta
umræðuefninu: Þriðju heimsstyrj-
öldinni. Eða öllu heldur því sem
Kínverjar kalla „óumflýjanleika
þriðju heimsstyrjaldarinnar".
Stríðið er óumflýjanlegt af þvi,
að risaveldin eru til. Óumflýjan-
leiki styrjaldarinnar er ekki að-
eins skoðun Kínverja. Margir eru
sannfærðir um, að stríðið muni
brjótast út á þessum áratug.
Næstu tíu ár eru mjög, mjög
hættuleg. Þau eru hræðileg.
Við ættum aldrei að gleyma
þessari staðreynd, þar sem því
aðeins að við gleymum ekki þess-
ari staðreynd getum við gripið til
ráðstafana og mótað stefnu til
þess að fresta því, að stríð brjótist
út. En þegar ég segi ráðstafanir og
stefna á ég ekki við mas um frið og
slökun (détente). Síðan annarri
heimsstyrjöldinni lauk hefur fólk
á Vesturlöndum sífellt talað um
frið og détente og Sovétríkin líka.
En hvar er friðurinn, hvar er
slökunin? Með hverju árinu sem
líður, ef ekki hverjum degi sem
líður, fjölgar hættustöðunum,
þeim þáttum sem munu leiða til
þriðju heimsstyrjaldarinnar, og
þetta fólk heldur áfram að masa
um frið og détente.
Herjir eru að þínu mati hættu-
staðirnir, sem gætu hrundið af
stað styrjöld?
Brennidepillinn í stefnu Sovét-
ríkjanna er Evrópa. Hann er enn
Evrópa. Og þessi veruleiki mun
ekki breytast.
Svo að stríðið gæti brotizt út í
Evrópu? Er þetta það sem þú átt
við?
Nei, ekki endilega í Evrópu. Með
Evrópu á ég við það, að stríðið geti
brotizt út út af henni. Því að álfan
er öflug í efnahagslegu tilliti, hún
hefur pólitískt vald, hún hefur
herafla og allt þetta er nauðsyn-
legt til að drottna yfir heiminum.
Rússar geta ekki náð fram yfir-
ráðum, jafnvel þótt þeir hertaki
Kína, jafnvel þótt þeir hertaki
aðra hluta heims. Til þess að fá
því framgengt, verða þeir að
hertaka Evrópu. En þegar ég
staðhæfi, að brennidepillinn í
stefnu Rússa sé Evrópa á ég
einnig við Mið-Austurlönd og
norðurströnd Afríku.
Kínverjar segja alltaf, að þeir
séu ekki hræddir við Sovétríkin,
en hvernig haldið þið að þið getið
keppt við hið volduga herkerfi
Rússa?
Deng
um Mao
MÉR líkaði ekki landsfoðurleg
framkoma hans. Hann vildi
aldrei kynnast hugmyndum ann-
arra. þótt þeir kynnu að hafa á
réttu að standa. Ilann vildi aldrei
kynnast hugmyndum ólikum sin-
um eigin. Framkoma hans var
eiginlega óheilbrigð i anda léns-
timans.
Deng
um Pol Pot
ÉG TRÚI því ekki. að Pol Pot
hafi myrt eina milljón. Ilann
drap marga. það er satt. Tiltölu-
lega marga. satt er það. Hann
moðgaði líka marga með því að
flytja borgarhúa úr borgunum.
mikið rétt. En hver fær stuðning
fjoldans?
Heyrðu! (Hann hlær). Kína er
fátækt land og herbúnaður okkar
er mjög frumstæður, en við eigum
okkur hefð. Við höfum að baki
langa reynslu í því að sigra óvini
búna fullkomnum vopnum. Yfir
ráðasvæði okkar er víðáttumiku'i.
* þjóð okkar hefur kynnzt því þ..i
gæði, sem þarf til að heyja lánga
styrjöld, að sigra hinn sterka með
veikleika. Hver sá sem vill gera
innrás í Kína verður að hafa þessa
staðreynd í huga.
Ég skil hvað þú átt við með
hefð, herra Deng. Þú átt við, að
benda með fingrinum og tauta
ljúflega: „Komdu elskan, konulu
inn! Láttu fara vel um þig ..“
Heyrðu! (Hla'r mjög hátt). Eg
er leikmaður á öðrum sviðum, til
dæmis í hagfræði. En ég veit
dálítið um bardaga.
(Sundsy Times)