Morgunblaðið - 19.10.1980, Page 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1980
7
Umsjonarmaður Gísli Jónsson
Haraldur Guðnason í
Vestmannaeyjum átti sitt-
hvað ósagt, er síðast var frá
horfið. Honum þótti báglega
komið fyrir þingmönnum
okkar og kerfiskörlum, ef
þeir misstu ársgrundvöllin
sinn og stærðargráðuna. Þá
yrði þeim erfitt að „skoða
málin".
Sjálfum finnst mér að orð-
ið ársgrundvöllur sé miklu
minna notað en var um sinn.
Að því leyti hafi þættir sem
þessi gert sitt gagn. En
Adam er ekki alltjent lengi í
Paradís. Ekki hafði selshöf-
uð ársgrundvallarins fyrr
gengið nokkur fet niður en
nýr grundvöllur skaut upp
kollinum, ef ég má tala svo
nykrað líkingamál.
Fyrir nokkru birtist fyrir
sjónum mínum orðið grund-
vallarflug sem mér hug-
kvæmist að eigi að vera
þýðing úr ensku, basic flight,
hvað svo sem það felur í sér.
Þetta orð dugir ekki í ís-
lensku, því að rislítið og
tilgangslaust má það flug
vera, þegar menn komast
ekki upp af vellinum eða
grundinni. Hagsmiður orða,
Högni Torfason, er nú að
glíma við orðsmíð í staðinn
fyrir grundvallarflug, eða
grunnflug, sem síst er betra.
Vonandi tekst honum ekki
síður en þegar hann bjó til
þotuna. En hvað segja menn
annars um uppástungu
Tryggva Helgasonar um orð-
ið þura = hljóðfrá þota? Þura
er gamalt örvarheiti og virð-
ist koma hér sterklega til
greina, þótt hljóðfrá þota
fari með meira en örskots-
hraða, bókstaflega tekið.
Haraldur Guðnason segir
frá ruglingi sem orðinn er á
sögnunum að kaupa og
versla. Verslun felur í sér
bæði kaup og sölu, svo að
sögnin að kaupa hefur
þrengri merkingu en sögnin
að versla. Það er því von að
Haraldi misþóknist, þegar
hann heyrir fólk tala um að
versla kaffi í Reykjavík. „Ég
mundi segja," að ég hefði
keypt kaffi, en ekki verslað
það, segir Haraldur og minn-
ir okkur enn á máldrauginn
ég mundi segja. Þessa óvætti
ætlar seint að takast að reka
á flótta.
Ekki gleymdi Haraldur
Guðnason að minna á þá
furðulegu áhrifsbreytingu,
svo að notað sé fínt heiti á
málvillu, þegar menn taka að
beygja orðið leið eins og það
væri karlkyns og segja til
dæmis: Þegar talað er um
félag eins og Flugleiði. Þessa
beygingu hef ég hvað eftir
annað orðið var við og gert
athugasemdir við. Flugleiðir
eru vitanlega kvenkyns,
menn rata réttar leiðir, ekki
rétta leiði, og ég spyr enn:
Eiga skáld kannski að yrkja
um ásti og sorgi í staðinn
fyrir ástir og sorgir?
Ósköp þykir okkur Haraldi
sögnin að funda snautleg.
Þetta er þess konar málfá-
tækt eins og sagt væri að
hesta, að bíla og að mata í
staðinn fyrir að ríða, að aka
(keyra) og að éta (eta, borða).
Hvernig þykir mönnum þessi
flatneskja: Nokkrir hestuðu,
en flestir bíluðu til félags-
heimilisins, þar sem funda
skyldi um málefni sveitarfé-
lagsins og mata saman á
eftir?
Margt er tökuorðið laglegt
í málinu, Þeirra á meðal er
orðið pistill, en þann veg
íslenskuðu forfeður okkar
latneska orðið epistula =
sendibréf. Varla er hægt að
amast við tökuorði sem svo
fullkomlega hefur sveigt sig
undir lögmál tungunnar sem
það er tekið upp í.
Mér kemur þetta í hug
vegna þess, að nú hef ég
fengið heldur en ekki pistil
frá Páli Helgasyni á Akur-
eyri. Þetta er sem sagt 2.
bréf Páls (til mín) og ekki af
lakara taginu. Eins og fyrr
hefur hann skrifað hjá sér
ýmis dæmi úr blöðum og
tímaritum, þar sem honum
þykir sem betur mætti fara
70. þáttur
með íslenskt mál. Ég verð
lengi að moða úr þessum
ágæta pistli, og rúmsins
vegna sleppi ég heitum og
dagsetningum.
Fyrsta klausa (svo að gam-
alt tökuorð sé enn notað):
„Ég get nefnt, sem dæmi,
að síðasta ár girti ég á þriðja
ferkilometer af nýgirðing-
um... “ Hér blómstrar
staglstíllinn. Maðurinn girti
girðingar. í annan stað ætt-
um við að íslenska orðið
meter og breyta því í metra
(nafnifall metri), á svipaðan
hátt og við höfum íslenskað
tökuorðin pistill og klausa. í
þriðja lagi hljómar undar-
lega, þegar talað er um að
girða svo og svo marga
ferkilometra af girðingum.
Væntanlega hefur girðingin
verið utan um eitthvað meira
en tvo ferkílómetra af landi.
Hitt skal viðurkennt, að bæði
fyrr og síðar er algengt að
orð, sem merkja garð eða
girðingu, taka að merkja
svæðið innan garðsins eða
girðingarinnar. En í því sam-
bandi, sem Páll vitnar til, er
orðalagið mjög óljóst.
Önnur klausa (mér óskilj-
anleg, en kannski einhver
lesandi geti sagt mér hvað
hún þýðir):
„Hljóðfæraleikarar hafa
litla samúð með slæmri
hljóðfærastillingu og eiga
höfundar slíkra verka auð-
velda leið upp að háborðinu."
í bili get ég sagt það eitt,
að stíll sem þessi á ekki upp
á pallborðið hjá mér.
Þriðja klausa:
„Hófför Sleipnis, Ásbyrgi í
Norður-Þingeyjarsýslu, hef-
ur löngum verið talið til
tilkomumestu náttúrufyrir-
bærum (auðkennt hér) þessa
lands, og mun engum, sem
þangað kemur, þykja það að
ósekju (auðk. hér)“
Mikil er eignarfallsfælnin
orðin, þegar til er farið að
stýra þágufalli, en um sok
Ásbyrgis eða skaparans á
náttúrufegurðinni vil ég sem
fæstu við auka.
J Varanleg álklæoning
á allt húsið
A/klæðning er lausn á ijöldamörgum
vandamalum sem upp koma, s.s.
steypuskemmdum, hitatapi, leka o.fl.
Fæst í mörgum litum, sem eru
innbrenndir og þarf aldrei að mála.
A/klæðning gerir meir en að borga
sig, þegar til lengdar lætur.
INNKAUP HE
ÆGISGÖTU 7. REYKJAVlK - SlMI 22000 - PÓSTHÖLF 1012
Viðarþiljur
á lof t og veggi
ýmsar gerðir:
Lítið inn í sýningarsal okkar
að klapparstíg 1.
Timburverzlunin
Volundur hf.
KLAPPARSTÍG 1. SÍMI 18430
Heimilislínan
fyrir unga fólkið
HAGSTÆÐ
GREIÐSLl KJÖR
CCT
(fi=
UmuJ
GLIT
HÖFDABAKKA9
SIMI 85411
REYKJAVIK
REKSTRARBÓKHALD
OG VERÐÁKVARÐANIR
Stjórnunarfélag íslands efnir til
námskeiös um rekstrarbókhald
og veröákvarðanir í fyrirlestra-
sal félagsins aö Síöumúla 23
dagana 24., 27. og 28. október
kl. 15—19.
Tilgangur námskeiösins er aö kynna
hvernig má meö einföldum hætti tá
upplýsingar úr bókhaldi fyrirtækisins um
kostnaö einstakra vörutegunda eöa
kostnaö viö rekstur einstakra deilda.
Fjallaö veröur um markmiö fyrirtækja,
skipulagningu á rekstri og uppbyggingu
og notkun bókhalds sem stjórntækis.
Lögö verður áhersla á kynningu aöferöa
viö mat á afrakstri einstakra vörutegunda
og afkomu einstakra deilda tyrirtækisins.
Kynntar veröa ýmsar aöferðir viö verö-
lagningu hjá fyrirtækjum sem beita má til
aö tryggja arösemi viökomandi reksturs.
Námskeiöiö er ætlaö fram-
kvæmdastjórum, fjármálastjór-
um aöalbókurum fyrirtækja og
eigendum minni fyrirtækja. Þátt-
taka tilkynnist til Stjórnunar-
félagsins, sími 82930.
A STIÓRNU NARFÉLAG ISIANOS
SÍOUMÚLA 23 105 REYKJAVÍK SÍMt 82930