Morgunblaðið - 19.10.1980, Qupperneq 43

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1980
43
Lengst til hægri er dr. Chaim Weizmann, sem kailaður hefur verið
faðir Ísraelsríkis og var fyrsti forseti landsins.
danár, Golanhæðir í Sýrlandi,
allur Jórdandalur og Dauðahafið
og allar götur að útjöðrum Amm-
ans, í suðri til Aqabaflóa. Þjóða-
bandalagið vísaði þessum kröfum
á bug, en lögsaga sú sem Bretar
höfðu fengið, innihélt einnig
Trans-Jórdaníu, austur að fljótinu
og handan Ammans. Bretar fengu
þetta svæði í hendur Abdullah og
gerðist hann kóngur 1921, undir
handarjaðri Breta að vísu, en
sjálfstæði fékk Jórdanía árið 1946.
Arabar voru af skiljanlegum
ástæðum mjög andvígir því sem
kveðið var um í Balfour-sam-
þykktinni og kröfðust þess að öll
landsala til Gyðinga yrði bönnuð.
Bretar voru tvístigandi í afstöðu
sinni og hik þeirra og ráðleysi
varð mjög til að ala á úlfúð og
sundrung meðal Gyðinga sem tóku
nú að hópast til Palestínu og
þeirra sem fyrir voru í landinu, og
virðist sem mikið skorti á að
Bretar bæru þar klæði á vopnin.
Gyðingar byggðu sér sín eigin
þorp, kibbutzarnir voru komnir til
sögunnar og um nábýli Araba og
Gyðinga var helzt ekki að ræða. Þó
var nábýli t.d. milli Tel Aviv sem
stækkaði nú óðfluga og Jaffa en
þar bjuggu einvörðungu Palestín-
umenn. Alltaf öðru hverju kom til
átaka, og ekki síður voru úfar með
Aröbunum og Bretum, enda hafa
Palestínumenn löngum borið
þungan hug til Breta og telja þá
hafa svikið af sér land sitt.
Palestinumenn við Grátmúrinn.
Myndin er tekin 1930 er mótmælt
var auknum flutningi gyðinga
til landsins.
Árið 1936 var gremja Pale-
stínumannanna orðin svo megn að
þeir efndu til allsherjarverkfalls
og 1938 gerðu þeir frumstæða og
harla óbjörgulega uppreisn gegn
Bretum. Upplausn og ókyrrð var í
landinu næstu árin, en Bretar
gáfu á þessum árum út svokallaða
Hvíta bók til að reyna að friða
Palestínumenn, þar sem því er
heitið að dregið verði úr innflutn-
ingi Gyðinga til landsins og settur
kvóti á hann, sem reynt yrði að
fyigja. Hefði sú orðið raunin hefðu
Palestínumenn haldið meirihluta-
stöðu sinni.
Nazistaofsóknirnar í Þýzka-
landi höfðu víðtæk áhrif á Gyðinga
víðs vegar um heim. Bandarísku
gyðingarnir héldu fund í New
York árið 1942, þar sem þeir
kröfðust þess að „Hlið Palestínu
yrðu opnuð upp á gátt svo að
Gyðingar gætu átt þar athvarf".
En allt kom fyrir ekki. Að vísu
komst alltaf slangur til landsins,
en það var hverfandi, miðað við
þann fjölda sem var í Evrópu og
beið ekki annað hlutskipti en
dauði í útrýmingabúðum.
íbúafjöldi Gyðinga hafði verið
56 þúsund upp úr 1920. Eins og
fyrr segir var mikið aðstreymi
þeirra til Palestínu næstu fimm-
tán ár á eftir og árið 1946 var svo
komið að þeir voru orðnir 608.000
talsins. Síðustu árin sem Bretar
fóru með stjórn í Palestínu höfðu
Gyðingar komið á fót sínum eigin
her, Haganah, sem gerði Bretum
marga skráveifuna og einnig lét
hryðjuverkahópurinn Irgun mjög
til sín taka. Einn af forsvars-
mönnum samtakanna Irgun, var
Begin, núverandi forsætisráð-
Frumstæð uppreisn araba í Palestinu 1938.
herra. Mörg ógeðfelld verk voru
unnin af báðum þessum samtök-
um, þó sérstaklega Irgun, og einna
ógeðfelldastur var þó atburðurinn
í Arababænum. Deir Yassin 1948
þegar Irgun drap þar 200 araba,
karla, konur og börn. Bæði Hagan-
ah og bráðabirgðastjórn Gyðinga í
Palestínu fordæmdu verknaðinn
harðlega. Meðal Palestínumanna
eru Deir Yassin-fjöldamorðin
greypt í huga þeirra, nýjum kyn-
slóðum er sögð sagan til að
viðhalda hatrinu.
Þegar hér var komið sögu tóku
Palestínumenn mjög að ugga um
sinn hag og ekki að ástæðulausu.
Gyðingar keyptu upp land og nutu
ótæpilegs fjárstuðnings banda-
rískra Gyðinga, einkum í Banda-
ríkjunum. í stríðslok höfðu Gyð-
ingar yfirburðastöðu í Palestínu.
ólgan í Palestínu var mörg-
um áhyggjuefni. Allsherjarþing
Sameinuðu þjóðanna sendi nefnd
þangað skömmu eftir að SÞ voru
stofnaðar til að kynna sér ástand-
ið. Að lokinni þeirri för var lögð
fram tillaga, þar sem stungið er
upp á að Palestínu verði skipt í tvö
ríki, gyðingaríki og arabaríki.
Minnihluti sendinefndarinnar
stakk upp á sambandsríki Araba
ogGyðinga. Meirihluti Allsherjar-
þingsins samþykkti fyrri tillög-
una. Samkvæmt því var Palestínu
skipt niður í sex meginsvæði og 56
lÍ'DBl
Skæruliðar Palestínu við heræf ngar í flóttamannabúðum.
prósent skyldu verða yfirráða-
svæði Gyðinga. Meðal þess sem
átti að verða arabískt áhrifasvæði
var Jaffa og umhverfi hennar.
Gert var ráð fyrir að Jerúsalem
yrði alþjóðlegt svæði sem SÞ hefði
yfirumsjón með og allir hefðu
frjálsan aðgang að borginni.
Arabar neituðu alfarið að fallast á
þessa tillögu, og kom til blóðugra
óeirða milli Gyðinga og Araba,
Gyðinga og Breta og enn sem fyrr
og ekki sízt Arabanna og Breta.
Þann 14. maí 1948 rann út lögsaga
Breta í Palestínu. Þá höfðu um 400
þús. Palestínumenn flúið, m.a. yfir
á Vesturbakkann, og einnig fóru
margir til Gaza. Töluverður fjöldi
Araba var um kvrrt, aðallega
munu það hafa verið kristnir
Arabar.
Þann 14. maí 1948 hurfu
brezku hermennirnir á braut.
Gyðingar lýstu yfir stofnun ísra-
elsríkis og dr. Chaim Weizmann
varð fyrsti forseti þess. Skip með
fyrstu löglegu innflytjendurna
lagðist að bryggju, í borgum og
bæjum dönsuðu menn og sungu af
fögnuði. En stjórn Ísraelsríkis
vissi, að Arabaþjóðirnar stóðu
gráar fyrir járnum við öll landa-
mæri og sama dag réðust herir
nágrannaþjóðanna á ísrael. ísra-
elsher stóð af sér atlöguna af
þvílíkri hörku að heimsathygli
vakti. En þeir misstu að vísu
Jerúsalem í hendur Jórdana, sem
síðan var Gyðingum lókuð
nítján ár við mikinn harm peíwííu
En samt var Ísraeisríki stað-
reynd. 650 þúsund manns bjuggu
innan viðurkenndra landamerkja
þess og hafði staðizt eldraunina.
Nýtt land var byggt upp, velferð-
arríki, að mörgu sniðið eftir vest-
rænum fyrirmyndum, samyrkju-
búskapurinn blómstraði, land var
brotið upp og ræktað, vatn leitt
yfir eyðimörkina, og þar sem áður
var auðn blasa nú við blómleg
svæði. Þeir lögðu samtímis meira
kapp en flestar aðrar þjóðir á að
efla her sinn, enda hafa þeir í
öllum stríðum við Araba unnið
fræga sigra. Og Gyðingar úr rösk-
lega eitt hundrað löndum tóku að
flytjast til ísraels, árið 1979 var
íbúatalan 3.760 þús. manns, að
miklum meirihluta Gyðingar. Auk
þess lúta um 680 þús. Arabar á
Vesturbakkanum stjórn ísraela,
þótt Vesturbakkinn teljist ekki tií
Israels.
Sú ógn sem Gyðingar telja að
Palestínuríki á Vesturbakkanum
myndi verða tilveru þeirra er
skiljanleg hverjum þeim sem kem-
ur til Israels og kynnist þar
aðstæðum. Og sú tilhugsun að
Gyðingar fallist nokkru sinni á að
láta Jerúsalem af hendi er þeim
jafn fráleit og við gæfum Banda-
ríkjamönnum Þingvelli.
Framan af var það slagorð
Palestínumanna að nauðsynlegt
væri að eyða ísrael. Palestínu-
mönnum er nú ljóst að það verður
ekki gert. Spyrja má hvers vegna
Palestínumenn hafi ekki sótzt
eftir Vesturbakkanum meðan Jór-
danir réðu því svæði. En kynni
maður sér sögu Palestínumanna
vaknar einnig skilningur á því að
mál þessara flóttamanna verður
að leysa, því að það er langt frá
sældarlif sem það fólk býr við.
Israelar hafa búið við styrjald-
arhættu, hryðjuverk og hvers
kyns ógnun frá því að ríkið varð
til fyrir röskum þrjátiu árum.
Mannlífið hefur dregið dám af
þessari ógnun og á sér naumast
hliðstæðu: Umkringt er það fjend-
um hvert sem litið er. En í
nóvember 1977 kom erkióvinurinn,
Anwar Sadat, sem friðarboði, rétt
sem af himnum sendur. Þrátt
fyrir alla erfiðleika sem síðan
hefur verið glímt við í sambandi
við gerð varanlegs samkomulags,
verður nú varla aftur snúið, og
þessi þrjú ár hefur heimsmyndin
verið að breytast.
Texti:
Jóhanna Kristjónsdóttir