Morgunblaðið - 25.10.1980, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. OKTÓBER 1980
31
rigðisþing — heilbrigðisþing — heilbrigðisþing
6. Vinnu- og dvalarheimili eru
stofnanir, sem taka til vistunar
geðsjúklinga, drykkjusjúklinga,
líkamlega bæklaða eða fávita,
til dvalar eða starfs.
7. Gistiheimili er dvalarstaður
sjúklinga, sem eru til meðferð-
ar á öðru sjúkrahúsi, en geta
eigi dvalist í heimahúsum".
Eg tel að í veigamiklum atriðum
sé flokkun þessi og skilgreining á
hlutverki hvors flokks gölluð og
nafngiftir stundum óheppilegar.
Þannig bendir nafnið „svæða-
sjúkrahús" eindregið til þess, að
að baki búi hugmyndin um nokkur
slík sjúkrahús í landinu, og þá
helst að landið verið hlutað niður í
svæði, sem hvert hafi eitt slíkt
sjúkrahús.
Nefnið, án efa fengið að láni frá
Svíum, „Regionalsjukhus". Þegar
hugað er að skilgreiningu slíks
sjúkrahúss og verksviðs þess,
kemur hinsvegar í ljós, að hér er í
raun átt við sjúkrahús þeirrar
tegundar, er með nágrannaþjóðum
okkar teljast hlutgeng háskóla-
sjúkrahús. Þ.e.a.s. þá tegund
sjúkrahúsa, sem ekki fyrirfinnst á
íslandi í dag.
í skilgreiningu laganna segir:
„Svæðissjúkrahús er sjúkrahús,
sem eitt sér, eða í samvinnu við
önnur, veitir þessa og þessa þjón-
ustu.“
Hér tekur löggjafinn greinilega
mið af ríkjandi skipulagsleysi í
sjúkrahúsmálum höfuðborgarinn-
ar og gefur undir fótinn með að
það skuli haldast.
Slíka uppbyggingu háskóla-
sjúkrahúss úr þremur eða fleiri
stofnunum, sem hver þróist eftir
eigin lögmálum, tel ég fráleita. Þá
fyrst er sameining sjúkrahúsanna
í Reykj'avík, sú er áður getur, er
orðin raunveruleiki, getum við
e.t.v. státað af einu sjúkrahúsi er
rísi undir þessari skilgreiningu
laganna.
Fleiri en eitt sjúkrahús þessara
tegundar kemur vart tl greina á
íslandi í fyrirsjáanlegri framtíð.
Með tilliti til þessa finnst mér
nafnið „svæðissjúkrahús" illa til
fundið og raunar óhæft
Væri fremur hægt að hugsa sér
nafn eins og „Háskólasjúkrahús-
ið“, ef menn ekki vilja viðhalda
nafninu „Landspítali", sem orðið
er gróið í málinu.
Gagnstætt því sem er um
nafngiftina „svæðissjúkrahús"
segir nafnið „deildarsjúkrahús"
nokkuð til um eðli þessara stofn-
ana.
Þau skulu vera deildarskift og
veita sérhæfða meðferð í helstu
greinum lyflæknis-, skurðlæknis-
og geðsjúkdómafræðum.
Miðað við núverandi aðstæður
hlýtur að teljast vafasamt, að
greiðlega gangi að fá sérfræðinga
í geðsjúkdómum til starfa við
mörg slík sjúkrahús, og orkar því
tvímælis, að setja sérhæfða með-
ferð á þeim sem skilyrði þess, að
sjúkrahús teljist deildaskift.
Ætla má, að nógu erfitt muni
reynast að fá þar til starfa
sérfræðinga í lyflækningum. Ljóst
er, að vegna ákvæðisins um sér-
hæfða meðferð í geðsjúkdómum,
eigum við nú aðeins eitt sjúkrahús
utan Reykjavíkur, sem rís undir
skilgreiningu laganna um deild-
arsjúkrahús.
í gr. 24.2 í lögum um heilbrigðis-
þjónustu segir, að í hverju læknis-
héraði skuli vera a.m.k. eitt slíkt
sjúkrahús.
Með hliðsjón af þessu ákvæði tel
ég að breyta þurfi skilgreiningu
laganna á hlutverki þessara
sjúkrahúsa.
Þá tel ég, að nafngiftin „deild-
asjúkrahus" mætti að ósekju
hverfa og væri þá nafnið „hér-
aðssjúkrahús" eða „héraðshælið"
heppilegra hér.
Þótt skynsamlegt megi teljast,
að eflt sé eitt deildaskift sjúkra-
hús í hverju núverandi læknishér-
aði, líkt og áður var um „fjórð-
ungssjúkrahúsin", verður án efa,
um sýnilega framtíð, óhjákvæmi-
legt, vegna fjarlægðar og sam-
gönguerfiðleika, að í sumum hér-
uðum verði jafnframt haldið
áfram rekstri almennra sjúkra-
húsa. Þótt slík sjúkrahús geti að
sjálfsögðu veitt almenna sjúkra-
húsþjónustu án þess að vera
deildarskift, tel é skynsamlegt að í
lögum sé gert ráð fyrir því, að þau
geti þróast í deildaskift sjúkrahús,
ef breyttar aðstæður gera slíkt
æskilegt.
Hjúkrunar- og endurhæfingar-
heimili nefnist fjórði flokkur
sjúkrahúsa. Hér mun átti við
stofnanir fyrir langdvalar- og
ellisjúklinga, sem þarfnast hjúkr-
unar og lítt sérhæfðrar meðferðar.
Ég tel nauðsyn, að slíkar deildir
verði í tengslum við allar þær
tegundir sjúkrahúsa, er við höfum
fjallað um, en auk þess við öll
sjúkraskýli og sem flestar heilsu-
gæslustöðvar, svo sem síðar mun
að vikið.
Fimmti flokkur sjúkrahúsa
nefnist sjúkraskýli og er skil-'
greint sem húsrými í heilsugæslu-
stöð eða annars staðar, sem ein-
göngu er ætlað til gæslu eða
athugunar sjúklinga um skamman
tíma, Þessa skilgreiningu tel ég
tvímælalaust of þrönga.
Verksvið sjúkraskýla tel ég að
eigi að vera eftirfarandi:
1. Tímabundin gæsla mikið veikra
sjúklinga, sem bíða flutnings í
önnur sjúkrahús.
2. Athugun og rannsókn sjúklinga
með óvissa sjúkdómsgreiningu
sem vafi leikur á, hvort senda
þurfi í önnur sjúkrahús.
3. Einföld fæðingarhjálp.
4. Meðhöndlun minni háttar
skurð- og lyflæknissjúkdóma.
Um nauðsyn sjúkraskýla verður
vart deilt. Ættu þau að geta sinnt
mikilvægu hlutverki í læknisþjón-
ustu dreifbýlisins, svo sem þau
raunar gera á vissum stöðum í
dag. Jafnframt bæta þau stórlega
aðstöðu heilsugæslulækna og gera
starf þeirra fjölbreyttara og
áhugaverðara. Reynslan hefur
hins vegar sýnt, að mjög erfitt er
að reka þessar stofnanir einar sér
vegna smæðar þeirra. Ég tel
æskilegt, að sjúkraskýli væri við
sem flestar heilsugæslustöðvar í
dreifbýli. Til þess að gera þau að
rekstrarhæfum stofnunum, þarf í
tengslum við hvert slíkt sjúkra-
skýli af starfrækja langlegu- og
ellisjúkdómadeild. Með því væri
komið til móts við það mannúðar-
sjónarmið, að langlegu- og elli-
sjúklingar vistist sem næst sínum
heimahögum og starfsvettvangi í
stað þess, að þeim sé safnað
saman í risavaxnar geymslustofn-
anir á fáum stöðum á landinu.
Um sjötta flokk sjúkrahúsa sem
í lögum er skilgreint sem stofnan-
ir til vistunar geðsjúklinga,
drykkjusjúklinga, líkamlega bækl-
aðra eða fávita, er það að segja, að
ef hér er átt við, að öllum þessum
tegundum sjúklinga sé blandað
saman í eina stofnun, þá held ég
að endurskoðun þessarar greinar
sé nokkur nauðsyn.
Um sjöunda flokk, gistiheimilin,
virðist ekki ástæða til að fjalla
hér.
Svo sem fram hefur komið í
þessu erindi, er það skoðun mín,
að takmörkuð reiða sé á sjúkra-
húsmálum okkar í dag.
Því sé fyllilega tímabært, og
raunar brýn nauðsyn, að við setj-
umst niður og gerum okkur grein
fyrir því, hversu framtíðarupp-
bygging sjúkrahúsakerfis okkar
skuli vera, þannig að því tvennu
verði náð, að það verði þess
umkomið að veita landsmönnum
þá fullkomnustu sjúkrahúsþjón-
ustu, sem læknisfræðileg þekking
gerir mögulega á hverjum tíma,
en sé jafnframt skipulagt með
þeirri hagkvæmni, að falli innan
ramma okkar fjárhagsgetu. Verði
á þessari ráðstefnu vel unnið og
árangur hennar síðan fylgt eftir
með markvissu skipulagsstarfi,
kann svo að fara, að þessara
októberdaga verði síðar minnst
sem tímamóta í sögu íslenskra
heilbrigðismála.
um Tapiola-kórinn
Vegna athugasemda er Stef-
án Edelstein birti i Morgun-
blaðinu 21. þ.m. um skrif Jóns
Ásgeirssonar um Tapiola-kór-
inn, langar undirritaðan að
leggja nokkur orð í belg.
Það kemur mér ekki á óvart
að þeir Stefán og Jón eru
sammála um ágæti Tapiola-
kórsins. Svo er og um aðra þá,
bæði leika og lærða, er urðu vitni
að afburðaframmistöðu kórsins,
ekki síst á tónleikunum í Há-
teigskirkju laugardaginn 4. okt.
sl. I grein sinni bendir Stefán á,
að allir meðlimir kórsins stundi
nám í hljóðfæraleik jafnframt
því að syngja í kórnum. Þetta er
rétt, en þó er hér ekki nema hálf
sagan sögð. Grunnurinn að tón-
listarmenntun þeirra er lagður í
svokölluðum tónlistarbekkjum
(musikklasser), sem starfa innan
grunnskólans. Nemendur eru
ekki skyldaðir til að stunda nám
í tónlistarbekkjunum heldur
geta sótt um það sérstaklega og
fá þá fjórar kennslustundir
vikulega sér að kostnaðarlausu.
Þar er aðaláherslan lögð á radd-
þjálfun, heyrnarþjálfun, tón-
fræði og síðar einnig hljóm-
fræði, auk þess sem heimur
tónbókmenntanna er kynntur
nemendum. Þessi markvissa og
skipulega kennsla vekur í flest-
um tilvikum löngun til hljóð-
færanáms og er þá komið að
þætti tónlistarskólans. (musik-
institut), sem vinnur í nánum
tengslum við grunnskólann og
getur miðað námið við þá þekk-
ingu, sem nemendur hafa þegar
tileinkað sér. Hugmyndin að
þessum tónlistarbekkjum er sótt
til Ungverjalands. Að mínu áliti
er hér um hið æskilegasta fyrir-
komulag að ræða. Tapiola-kór-
inn er lýsandi dæmi um þann
árangur, sem hægt er að ná, ef
rétt er að hlutunum staðið, enda
þykir þar sjálfsagt að hlúa að
kórstarfinu ekki síður en hljóð-
færakennslunni. Mér vitanlega
fer enginn samvinna fram hér-
lendis milli grunnskóla og tón-
listarskóla, því miður, heldur
pukrar hver í sínu horni með
misjöfnum árangri. Ég fagna
þeirri velgengni er tónlistarskól-
arnir hafa búið við hin síðustu
ár og því stóraukna fjármagni
sem þangað hefur streymt. En
um leið veldur það vonbrigðum
að ýmsir aðrir þættir tónlistar-
uppeldis eru vanræktir. Má hér
nefna skólakórana, en tilvera
þeirra hangir algerlega í lausu
lofti. Hvergi er gert ráð fyrir
þeim í kostnaðaráætlunum, og
þeir því háðir vilja og/eða duttl-
ungum skólayfirvalda á hverjum
stað hverju sinni. Hefur gengið á
ýmsu að fá þetta starf metið,
eins og dæmin sanna. Allar
tilraunir til að fá úr þessu bætt
hafa verið árangurslausar til
þessa. Þó hafa ým'sir íslenskir
skólakórar sannað tilverurétt
sinn með ágætri frammistöðu
hér heima og einnig að heiman
undanfarin ár.
í grein sinni bendir Stefán á,
að fjármögnun tónlistarskól-
anna sé óháð því, sem fram fer í
grunnskólUnum. Sjálfsagt er
þetta rétt, en er þá ekki kominn
tími til að staldra við og líta á
þessi mál í heild sinni, þ.e.
tónmenntakennslu í grunnskól-
um og starfsemi tónlistarskól-
anna? Við vinnum jú að sama
markmiði, og vinnuveitandinn
— sá sem borgar brúsann — er
sá sami. Gæti ekki verið árang-
ursríkara, að þessir aðilar stilli
sína strengi saman svo feilnót-
unum fækkaði? Raunar erum við
sammála um þetta atriði, að því
er best verður séð.
Enn vil ég vitna í grein
Stefáns, en þar segir hann orð-
rétt: „Fyrirbæri á borð við Tapi-
ola-kórinn er undantekning en
ekki regla á Norðurlöndum og
raunar hvar sem er.“ Vissulega
er árangur kórsins einstakur, en
margir fylgja fast á eftir og vil
ég tilgreina dæmi máli mínu til
stuðnings. í júnímánuði 1978 fór
norræna barnakórakeppnin
fram hér í Reykjavík. Sigurveg-
ari var „Musikklassernas
Flickkör" frá Svíþjóð og var vel
að sigrinum kominn. Finnski
kórinn í þessari keppni var
„Kontulan Lapsikuoro" og vakti
óskipta athygli fyrir fágaðan
söng. Hver einasti nemandi í
báðum þessum kórum var nem-
andi í áðurgreindum tónlistar-
bekkjum. Þessi dæmi sýna að
einn ánægjulegasti vaxtarbrodd-
urinn í tónmenntamálum á
Norðurlöndum á sér stað, þar
sem vel er búið að greininni í
grunnskólunum sjálfum, ekki
síður en í ríkisstypktum einka-
stofnunum.
Það er von mín að þessi
umræða vekji menn til umhugs-
unar um þessi mál. Ljóst er að
þörfin á heildarskipulagningu í
tónmenntamálum þjóðarinnar
er orðin aðkallandi.
Egill R. Friðleifsson.
Samband byggingamanna:
VSI ástundar málþóf gegn
verkalýðshreyfingunni
SAMEIGINLEGUR íundur
samninganefndar, baknefndar
og framkvæmdastjórnar Sam-
bands hyggingamanna hefur
ályktað um kjaramál og barst
Morgunblaðinu ályktunin i
fréttatilkynningu í gær. Þar
segir:
Vinnuveitendasamband ís-
lands hefur nú um margra
mánaða skeið ástundað for-
kastanlegt málþóf við verka-
lýðshreyfinguna, sem hefur
haft þann tilgang einan að
koma í veg fyrir réttarbætur og
launahækkanir til verkafólks.
Á sama tíma hafa ýmsir
aðrir hópar launafólks fengið
umtalsverðar lagfæringar á
kjörum sínum, sem voru þó
verulega betri fyrir. Fundurinn
lítur á tillögu sáttanefndar til
lausnar yfirstandandi vinnu-
deilu, sem umræðugrundvöll,
en bendir jafnframt á að veru-
lega vantar á að kröfum S.B.M.
sé fullnægt, sérstaklega að því
er varðar reiknitölur ákvæðis-
vinnu og sérkröfur sambands-
ins. Fundurinn telur útilokað
fyrir verkalýðshreyfinguna að
gera samninga um minni
launahækkanir en þegar hefur
verið samið um við starfsmenn
ríkis og bæja og fleiri aðila.
Af vinnubrögðum V.S.Í. er
ljóst að samningar muni ekki
nást nema verkalýðssamtökin
séu reiðubúin til að beita ítr-
asta samtakamætti sínum.
Því telur fundurinn afar mik-
ilvægt að víðtæk samstaða
verði um allsherjar verkfall
þann 29.10. nk., samhliða því
sem undirbúnar verði frekari
aðgerðir til að knýja á um
samninga.
Fréttatilkynning.