Morgunblaðið - 13.11.1980, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 13. NÓVEMBER 1980
StgMdar adgur nMð lltmynduni Q
Fagri
Blakkur
ný bók í hókaflokknum
Sígildar sögur með
litmyndum
KOMIN er út bókin Fanri Blakkur í
bókaflokknum síxildar söjjur með
litmyndum frá Erni og Örlygi. Höf-
undur bókarinnar er Anna Sewell og
er hún í þýðingu Steinúnnar Bjar-
man.
Sagan um Fagra Blakk kom fyrst
út árið 1887, þegar hestar voru látnir
draga alla vagna. Sagan var samin
sem varnarskjal fyrir dýrin í þeirri
von, að hún gæti stuðlað að bættri
meðferð þeirra. Fjallar hún um
raunir Fagra Blakks og ánægjuleg
atvik sem fyrir hann komu.
Fagri Blakkur er filmusettur hjá
I’rentstofu Guðmundar Benedikts-
sonar en prentuð og bundin í Eng-
landi.
INlartin (ímv
M<i\(iullo MknVOi

saga Martins Gray
komin út á ný
0T er komin í annarri útgáfu
bókin Ég lifi, saga Martins Gray,
skráð af franska sagnfræðingnum og
rithöfundinum og sagnfræðingnum
Max Gallo. Iðunn gefur bókina út.
Hún var prentuð í íslenskri þýðingu
árið 1973, en hefur verið ófáanleg í
allmörg ár. Þýðinguna gerðu Kristín
Thorlacius og Rögnvaldur Finnboga-
son.
Martin Gray var pólskur gyðingur
og bjó í Varsjá við upphaf seinni
heimsstyrjaldar, þá fjórtán ára gam-
all. Nasistar ráðast inn í Pólland og
skipulegar ofsóknir á hendur gyðing-
um magnast, útrýmingarherferð er
hafin og tugþúsundum saman eru
gyðingarnir fluttir til Trehlinka.
Martin Gray kemst undan þegar frá
Treblinka þar sem móðir hans og
systir láta lífið í gasklefunum. Faðir
Martins hafði orðið eftir í gyðinga-
hverfinu í Varsjá, en lætur lífið
þegar því er tortímt eftir uppreisnina
1943. — Martin gengur í rauða
herinn og berst með honum við töku
Berlínar. Eftir stríðið heldur hann til
New York þar sem hann hyggst byrja
nýtt líf, hann kvænist og eignast
börn. En svo fer að á einum október-
degi 1970 er líf hans lagt í rúst að
nýju með skelfilegum hætti.
Ég lifi skiptist í fimm meginhluta:
Að lifa af; Hefndin; Nýr heimur;
Hamingjan; Örlögin. í henni eru
allmargar myndir. Bókin er rúmar
400 blaðsíður, offsetprentuð í
Prisma.
Hvernig verður
ísland árið 2000?
Menntun og menning:
Hnignun b(')karinnar?
Stjórnunarfélagið efndi til
ráðstefnu á Þingvöllum dagana
9,—10. október sl. um efnið:
„ísland árið 2000“. Hörður Sig-
urgestsson, forstjóri Eimskipa-
félags Islands og formaður
Stjórnunarfélagsins, setti ráð-
stefnuna að kvöldi 9. október, en
síðan fluttu þeir dr. Halldór
Guðjónsson, kennslustjóri Há-
skólans, og Arni Bergmann, rit-
stjóri Þjóðviljans, erindi, Hall-
dór um menntun, Árni um
menningu.
Erindi Árna varð tilefni til
fjörugra umræðna. I því sagði
hann, að á næstu áratugum
drægi sennilega úr bókalestri,
lágmenning efldist og til sög-
unnar kæmi ^sundurvirkt menn-
ingarleysi". Árni lauk erindinu á
grein fyrir auðlindum sjávar,
Jóhann Már Maríusson, yfir-
verkfræðingur Landsvirkjunar,
fyrir orkulindum landsmanna og
þeir dr. Björn Sigurbjörnsson og
Ingvi Þorsteinsson fyrir þeirri
auðlind, sem felst í landinu
sjálfu og nýtt er af landinu.
Af erindum þeirra Más, dr.
Björns og Ingva mátti ráða, að
fiskimiðin og landið væru að
minnsta kosti fullnýttar og jafn-
vel ofnýttar auðlindir. En Jó-
hann Már benti á, að í orkumál-
um væru miklir möguleikar.
Hann sagði, að líklega mætti
virkja um 50 þús. milljónir
kílówattstunda vatnsafls, þann-
ig að hagkvæmt væri. Við þetta
væri að bæta jarðhitanum, en af
honum mætti líklega virkja um
80 þús. milljónir kílówattstund-
ir. Þessir möguleikar væru
mundur Einarsson benti á, að í
þessari staðreynd væri að finna
skýringuna á því, að íslendingar
hafi einir norðurálfuþjóða slopp-
ið við atvinnuleysi: þeir flyttu
það út.
Sigfús sagði ennfremur að
árið 2000 yrðu íslendingar
260—280 þús. að öllum líkindum.
Fleiri yrðu vinnufærir en áður,
þannig að afkoma manna gæti
orðið betri. Líklega fjölgaði síður
starfsmönnum í sjávarútvegi og
landbúnaði en iðnaði, verzlun og
þjónustu, og því væri síður
ástæða til að búast við fólks-
fjölgun á Vestfjörðum og Norð-
urlandi vestra en á Suðvestur-
landi, Norðurlandi eystra og
Suðurlandi.
Tryggvi Pálsson hagfræðingur
sagði, að samkvæmt nýsmíðuðu
haglíkani Sigurðar B. Stefáns-
sonar yrði að tvöfalda virkjunar-
hefðbundinn nýtingarrétt út-
gerðarfyrirtækjanna á fiskimið-
unum sem fullgildan eignarrétt,
þannig að þau eða veiðifélög
þeirra ættu í rauninni fiskimið-
in, eins og bændur eða veiðifélög
bænda ættu laxveiðiárnar. Aðal-
atriðið væri það, að þessari
auðlind væri nú sóað, af því að
enginn ætti hana, en séreignar
rétturinn tryggði skynsamíega
nýtingu hennar.
Hætturnar fyrir
þjóðina og
einstaklingana
Haraldur Ólafsson lektor
hafði framsögu um efnið:
„Þjóðfélagið og staða einstakl-
ingsins." Hann taldi ekki ástæðu
til að ætla, að miklar breytingar
yrðu á næstu áratugum á
verkaskiptingu ríkisins og ein-
Sigfús Jónsson: Á árunum
1969-1978 fluttust 5681 fleiri
menn frá landinu en til þess.
Jóhann Már Maríusson: Virkj-
anlegt vatnsafl er um 50 þús.
milljónir kílówattstunda og
virkjanlegur jarðhiti um 80 þús.
milljónir kílówattstunda.
Tryggvi Pálsson: Samkva*mt
nýsmíðuðu haglíkani verður að
tvöfalda virkjunarhraðann, ef
hagvöxtur á að vera 3% næstu
árin.
Dr. Ágúst Valfells: íslendingar
lifðu af landinu til 1900, hafa
lifað af fiskimiðunum til þessa,
en verða í framtíðinni að lifa af
orkunni, sem til er í landinu.
Frá ráðstefnu Stjórnunarfélagsins 9.-10. október
sögu af dönskum prinsi, sem
varð síðar einvaldskóngur, en
honum varð að orði, þegar
kreppti að danska ríkinu og
lækka átti styrki til listamanna.
„Við erum fátækir og vesælir. Ef
við viljum gera okkur heimska
líka, þá er eins gott að gefa það
upp á bátinn að vera sjálfstætt
ríki.“
Hannes H. Gissurarson sagði,
að Árni hefði vitnað til eins
dansks einvaldskonungs, en
hann hefði einnig getað vitnað
til annars, sem hefði sagt, eins
og frægt hefði orðið: „Vi alene
vide.“ Þessi orð gætu verið ein-
kunnarorð þess hóps mennta-
manna eða sölumanna notaðra
hugmynda á íslandi, sem teldi
sig þess umkominn að velja fyrir
almenning. Menning væri um-
fram allt fólgin í fjölbreytni, og
frelsið til að velja tryggði þessa
fjölbreytni og væri skilyrði fyrir
menningarlegri þróun.
Vilhjálmur Lúðvíksson efna-
verkfræðingur deildi á Árna
fyrir að leggja ekki nægilega
víðtækan skilning í menningu,
hún fælist ekki í bókalestri
einum.
Auðlindir: Miklir
möguleikar
Að morgni 10. október var
ráðstefnunni haldið áfram. Már
Elíasson, fiskimálastjóri gerði
ómetanlegir í heimi, þar sem
skortur væri orku.
Atvinnulíf: Iðnvæð-
ing eini kosturinn
Ágúst Einarsson hagfræðing-
ur hafði framsögu um sjávarút-
veg árið 2000, Þórður Friðjóns-
son hagfræðingur um iðnað,
Guðmundur Sigþórsson um
landbúnað, Árni Árnason hag-
fræðingur um viðskipti og verzl-
un, dr. Jón Þór Þórhallsson
tölvufræðingur um þjónustu og
Guðmundur Einarsson forstjóri
um samgöngur. Árni Árnason
kastaði fram hugmynd um
tæknivæddan markaðsbúskap
framtíðarinnar, þar sem margt
væri með öðrum hætti en nú er,
og dr. Jón Þór rakti nokkrar
mögulegar afleiðingar örtölvu-
byltingarinnar.
Síðdegis var umræðunum
haldið áfram. Sigfús Jónsson
landfræðingur ræddi um fólks-
fjölda, búsetu og atvinnuskipt-
ingu árið 2000. Það vakti mikla
athygli, sem Sigfús benti á, að á
árunum 1969—1978 fluttust 5681
fleiri menn frá landinu en til
þess. Þetta má jafnvel kalla
„landflótta". Nokkrar umræður
urðu um orsakir hans. Sigfús
sagði, að lág dagvinnulaun,
skortur á lánum til húsasmíði,
slæm rekstrarskilyrði atvinnu-
veganna og óstjórn hlyti að
valda einhverju um þetta. Guð-
hraðann næstu árin, ef hagvöxt-
ur ætti að vera 3%.
Bjarni Bragi Jónsson hag-
fræðingur sagði, að skynsam-
legra væri að takmarka aðgang-
inn að fiskimiðunum með sölu
veiðileyfa eða „auðlindaskatti"
en með því að úthluta veiðileyf-
um.
Hannes H. Gissurarson sagði,
að ein ástæðan til ofnýtingar
þeirra auðlinda, sem fælust í
fiskimiðunum og landinu sjálfu,
væri misvægið í kjördæmaskip-
aninni. Brýnt væri því að bæta
þessa skipan. Hann sagðist furða
sig á því, að engum kæmi til
hugar aðrar lausnir á vanda
sjávarútvegsins en þá, að ríkið
eða stjórnmálamennirnir slægju
eign sinni á fiskimiðin og
skömmtuðu aðganginn að þeim.
Stjórnmálamennirnir gætu
aldrei skammtað aðganginn
skynsamlega, því að þeir miðuðu
ekki við arðsemi, heldur at-
kvæði. Á hugmyndinni um „auð-
lindaskatt" væri sá galli, að
skatturinn ætti að renna í ríkis-
sjóð, en þann sjóð notuðu stjórn-
málamennirnir síðan til
atkvæðakaupa. Skynsamlegra
væri að stofna almenningshluta-
félag, sem allir landsmenn væru
hluthafar í. Þetta félag ætti
fiskimiðin og seldi aðganginn að
þeim. Þá fengi almenningur arð-
inn af fiskimiðunum, en ekki
stjórnmálamennirnir í kjósenda-
mútur. Önnur lausn væri líka til.
Hún væri sú að viðurkenna
staklinganna. Menn væru flestir
sammála um „velferðarríkið".
Hannes H. Gissurarson sagði, að
hann teldi þetta ólíklegt. Vöxtur
ríkisins hlyti á næstu árum að
valda miklum átökum á milli
þeirra, sem hefðu óhag af þess-
um vexti, og hinna, sem hefðu
hag af honum, þ.e. starfs-
mönnum og styrkþegum rikisins.
Þessi vöxtur væri hættulegur
velmegun og frelsi landsmanna.
Dr. Ágúst Valfells kjarnorku-
fræðingur flutti erindi um sam-
skipti Islendinga og annarra
þjóða næstu áratugina. Hann
sagði, að framtíð íslendinga gæti
orðið björt, ef ekki yrði heims-
styrjöld, en um það fengju þeir
engu ráðið, og ef þeir hefðu
einhvern viðbúnað við orku-
kreppunni og öðrum hættum.
íslendingar hefðu Iifað af land-
inu fram til 1900, af fiskimiðun-
um frá 1900 til 1970 og yrðu í
framtíðinni að lifa af þriðju
auðlindinni, orkunni.
Nokkrar umræður urðu um
það, hvort stefna ætti að hag-
vexti, eins og flestum þeirra sem
tóku til máls þótti sjálfsagt.
Bent var á, að hagvöxturinn
tryggði ekki hamingjuna. Þessu
svaraði Jóhann Már Maríusson
svo, að reynzt hefði erfiðara að
finna hamingjuna, en hagvöxt-
inn og vitnaði til kvæðis Steins
Steinarrs: „Ég og hamingjan
skildum aldrei hvort annað" —
o.sv.frv. Lauk ráðstefnunni með
þessum vísuorðum skáldsins.