Morgunblaðið - 23.11.1980, Blaðsíða 4

44 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 1980
Fréttabréf frá Alsír
Menn eiga engin orð
til að lýsa ósköpunum
E1 Asnam (áður Orleansville) er
höfuðstaður Wilaya-sýslu og íbúa-
fjöldinn var rúmlega 100 þúsund
manns. Borgin stendur á vinstri
bakka Cheliff-árinnar, miðja vegu
milli Oran og Algeirsborgar og um
50 km. frá Miðjarðarhafsströnd-
inni. Et Asnam er mikilvaeg um-
ferðarmiðstöð á þjóðveginum milli
stórborganna tveggja. Borgin
mátti heita ný-reist eftir jarð-
skjálftann mikla 9. september
1954. Sá jarðskjálfti mældist 6,7
stig á Richterkvarða og þá fórust
um 1200 manns og borgin í rúst að
stórum hluta.
Jarðskjálftakippirnir, sem eyði-
leggingunni ullu 10. október voru
tveir. Sá fyrri kom kl. 13.30 og
mældist 7,4 stig á Richterkvarða,
en sá síðari kl. 16.30 og mældist
6,4 stig. Landspjöll og eyðilegging
á húsum náði langt út fyrir
borgina sjálfa. Það opnaðist til
dæmis 50 km. löng glufa sumstað-
ar allt að 5 metra breið meðfram
þjóðveginum. Ef ég man rétt, þá
er þetta álíka vegalengd og frá
Reykjavík og austur í Hveragerði.
Cheliff-áin breytti um farveg
vegna jarðsigs og stór ræktuð
landspilda fór undir vatn, en nú,
þegar þetta er ritað, er talin
flóðhætta á 5 þús. hekturum
lands.
Það eru ekki enn tiltækar loka-
tölur um manntjón né eignatjón,
en talið er hér að nær fjórir
fimmtu hlutar borgarinnar hafi
lagzt í rúst. Um 18 þúsund hús í
borginni og héraðinu umhverfis
hana eru sögð stórskemmd eða
alveg eyðilögð og varð miðborgin
verst úti. Lögreglustöðin og verzl-
unarmiðstöð bæjarins gjöreyði-
lögðust, svo og hótelið mikla í
miðborginni. Þar voru matsalir og
barir fullir af fólki, útlendingum
mest, en einnig lá margt fólk til
miðdegishvíldar á herbergjum
sínum, og sagt er að þetta fólk
hafi flest eða allt farizt.
Dómshúsið hrundi og ráðhúsið
og þar í rústunum eru tvö eintök
af manntalsskýrslum, sem menn
vona að finnist, því að margt er á
reiki um hverjir hafi farizt.
Ibúðarhverfið En Nasr fór al-
gerlega í rúst en þar bjuggu um 3
þúsund manns. Það var talið að
alls hefðu farizt um 20 þús.
manns, en nú er sagt, að sú tala
muni lítillega of há. Það getur
liðið langur tími áður en vitað
verður, hver er hin rétta tala
þeirra sem dóu í jarðskjálftunum.
Svo er sagt að fleiri konur hafi
farizt en karlar vegna þess, að
konur halda sig mikið inni í
húsunum með ungbörn sín, en hér
eru fjölskyldur mjög barnmargar.
Stálpaðri börnin voru meira úti að
leik og karlarnir einnig úti við
ýmissa erinda eða að ræða málin á
torgum eða í kaffihúsum svo sem
lenzka er með innfæddum.
Föstudagurinn er helgidagur
hér í Alsir og í moskunum fer þá
fram aðalbænahald vikunnar. í
aöalmoskunni eða stór-moskunni
eins og hún nefnist á frönsku (La
Grande Mosque), var margt
manna og sú mikla moska hrundi.
Vegna þess að eyðilegging á
landi og mannvirkjum náði langt
út fyrir borgarmörkin, er talið að í
EI Asnam borg og héraðinu hafi
um 300 þúsund manns orðið heim-
ilislausir í hamförunum. Það eru
reyndar enn, í endaöan október, að
koma smákippir og þá hrynja hús,
sem skemmdust í aðalhræringun-
um, en héngu uppi.
Ringulreið
Eftir fyrri kippinn og þann
stærri ríkti auðvitað alger ring-
ulreið í borginni, og sjónarvottar
eiga engin orð til að lýsa þessum
ósköpum, þegar borgin hrundi yfir
íbúa sína. Sveitir úr hernum komu
fljótlega á vettvang, en náttúrlega
ráðalausar í fyrstu. Hvar átti að
hefjast handa og hvernig? Svo
kom síðari kippurinn þrem stund-
um síðar til að auka enn á
skelfinguna og ringulreiðina.
Fyrstu stundirnar voru það að-
allega íbúarnir sjálfir, sem reyndu
með handafli sínu einu að bjarga
sér og sínum undan rústunum.
Borgaryfirvöld aðseturslaus og
ráðvillt reyndu að koma skipulagi
á björgunarstarf en það bar lítinn
árangur. Þótt E1 Asnam-héraðið
sé allt jarðskjálftasvæði og ekki
nema aldarfjórðungur síðan hér-
aðið varð fyrir barðinu á slíkum
náttúruhamförum, og jarð-
skjálftafræðingar hafi spáð
jarðskjálfta á svæðinu einhvern
tímann í náinni framtíð, þá voru
staðaryfirvöld vanbúin þessum
hamförum. Það virðist ekki hafa
verið til neyðaráætlun né ráð gert
fyrir neyðarstjórn. Stjórnleysi og
skortur á vélum og tækjum til
hjálparstarfs og annarra aðgerða
var því ríkjandi fyrstu stundirnar
eða fyrsta daginn fram á kvöld.
Það bætti náttúrlega ekki um
aðstöðu borgaryfirvalda, að
stjórnstöðvarnar, svo sem ráðhús-
ið og fleiri opinberar skrifstofu-
byggingar hrundu og stjórnvöld
borgarinnar höfðu ekkert aðsetur
og litlir möguleikar til að ná til
fólks með fyrirskipanir og leið-
beiningar.
Landstjórnin tók stjórnina
fljótt í sínar hendur og kallaðir
voru út til hjálpar allir þeir aðilar,
sem líklegt var að gætu veitt
aðstoð, svo sem læknar, hjúkrun-
arfólk og forráðamenn þjóðfyrir-
tækja, sem réðu fyrir stofnunum
með mikinn bíla- og tækjakost
sem að notum gat komið.
Það var um sjöleytið um kvöldið
sem fyrstu aðflutningar hófust á
mat, lyfjum, tjöldum og ábreiðum
og ýmsum öðrum hjálpargögnum.
Auk fjölmenns herliðs og lögreglu
hröðuðu margir almennir borgar-
ar sér á slysstað; flestir í þeirri
von að geta lagt eitthvert lið við
hjálparstarfið en einnig margir
fyrir forvitnissakir. Aftur á móti
reyndu margir af íbúum E1 Asn-
am að flýja borgina með það af
dóti sínu sem þeir gátu framast
komizt með. Af þessari miklu
umferð að og frá borginni skapað-
ist gífurlegt umferðaröngþveiti og
umferðarteppa. Það mynduðust
langar bílaraðir á þjóðveginum og
umferð í borginni sjálfri stöðvað-
ist alveg.
Sjúkrabílar og björgunarmenn
komust ekki leiðar sinnar sem
skyldi. Fólki ber saman um, að
tæpast hafi verið hægt að halda
sönsum fyrir ringulreið og hávaða
í bílflautum, sírenum og allskonar
vélaskarki og hrópum og köllum
kveinandi fólks sem hurfu þó um
of í hávaðann. Þess voru mörg
dæmi að sögn, að fólk grafið undir
rústum, hafi kallað á hjálp tímum
saman án þess nokkur heyrði til
þess.
Járnbrautarkerfið varð ónot-
hæft. Járnbrautarteinar fóru úr
lagi á 30 km. kafla eða svo.
Símasambandslaust mátti heita
við slysstað og það tók tíma að
koma upp nægjanlega góðu fjar-
skiptasambandi milli stjórnenda í
Algeirsborg og björgunarmanna,
hers og lögreglu.
Það gekk illa að koma lagi á
matardreifingu, og þeir voru
margir, sem hvorki fengu vott né
þurrt í fleiri daga. Fólk þyrptist
stjórnlaust af hungri og örvænt-
ingu að vörubílunum, sem dreifðu
matvælum. Brugðið var á það ráð
að láta bílana aka á fullri ferð um
göturnar og fleygja af sér matvæl-
unum. Hljóp þá hver sem betur
gat til að tína upp matarpakka og
báru þá gamalmenni og annað
fótstirt fólk, skarðan hlut frá
borði og hlutust af meiðsli að auki.
Það var mikið reynt af stjórnend-
um til að koma matardeilingunni í
betra lag, en það reyndist lengi vel
ganga illa. Margur reyndist lítið
Áætlun
Vegna sambandsleysis og svo
auðvitað þess, ef rétt er, að engin
áætlun var tiltæk hjá borgaryfir-
völdum, ef jarðskjálfta bæri að
höndum, þá ríkti sem sagt stjórn-
leysi í fyrstu. Hver átti að
stjórna? spurðu menn. Hverjum
átti fyrst að hjálpa? Hvar að
byrja að ryðja? Hvernig átti að
úthluta matvælum og hjálpar-
gögnum?, og síðan, hvar átti að
setja niður tjöld? Spurningar voru
margar en svörin færri.
Daginn eftir jarðskjálftann eða
11. október, kom forsetinn, Chadli
Bendjedid, til E1 Asnam. Þá fór að
komast skipan á allar aðgerðir. í
samráði við háttsetta embættis-
menn, var samin áætlun í þremur
áföngum.
Fyrst var að bjarga því fólki,
sem nokkur kostur væri á að
bjarga undan rústunum, koma í
veg fyrir að upp kæmu farsóttir og
reisa tjaldbúðir og bráðabirgða-
hús.
Næsti áfangi var að gera sér
grein fyrir tjóninu, vita tölu lát-
inna og slasaðra, meta tjón á
húsum og eignum og vernda eigur
fólks, sem gat ekki gætt þeirra
sjálft.
Þriðji áfanginn í þessari áætlun
skyldi svo vera að byggja borgina
upp á ný með hliðsjón af fenginni
eigin reynslu og annarra þjóða af
náttúruhamförum af þessu tagi.
Einn ráðherranna úr ríkis-
stjórninni var skipaður yfirmaður
björgunaraðgerðanna, og um mið-
nætti þennan dag voru sendar út
fyrstu fyrirskipanirnar sam-
kvæmt þessari áætlun og ráða-
Almenningur stendur
ekki með skeiðklukku í
höndum við að mæla tíma-
lengd mikilla jarðhrær-
inga, og því ber
mönnum ekki saman, en
nefna fimm, tíu eða fimm-
tán sekúndur, sem það
tók jarðskorpuna að
leggja líf og ævistarf
tugþúsunda manna i rúst.
Allt horfið: fjölskyldan,
íbúðin, vinnustaður-
inn ...
tillitssamur við náunga sinn í
þessum bardaga um matinn. Sem
dæmi má nefna manninn, sem
sagan segir að lagt hafi sendi-
ferðabifreið við matarbíl og hann
sjálfur og fjölskylda hans hlaupið
á milli bílanna og hlaðið sendibíl-
inn og ekið síðan burt, kannski í
leit að öðrum matarbíl. Þannig
var matvælunum í fyrstu mjög
misskipt milli fólksins. Þeir, sem
hrundið var frá eða seinir urðu að
matarbílunum, fengu tíðum ekk-
ert. Drykkjarvatnskortur var
mjög sár, þar sem vatnsleiðslur
borgarinnar höfðu eyðilagzt.