Morgunblaðið - 23.11.1980, Blaðsíða 6

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 1980
Fréttabréf frá Alsír
Lýsing íslensks sjónarvottar á náttúruhamförunum
upp til fjallanna, eru ekki byggð
til að þola aðrar eins hamfarir og
hrundu unnvörpum, eins og skilj-
anlegt er, þegar nýreist steinhús í
borginni hrundu eins og spila-
borgir. Þessir fjallabúar eru fá-
tækir og nú höfðu þeir misst það
litla sem þeir áttu og liðu hungur.
Úr þyrlum, sem flugu yfir, sáu
menn fólk hópast saman og veifa
og kalla í örvæntingu sinni, og
margt fólk virtist ráfa sinnulaust
um rústir bæja sinna.
Á þjóðveginum milli Algeirs-
borgar og Oran kom það fyrir að
hópar fólks stöðvuðu flutningabíla
með matarbirgðir á leið til E1
Asnam og voru bílstjórarnir
neyddir til að afhenda matar-
farminn.
Fimm dögum eftir jarðskjálft-
ann voru hernum fengin öll völd í
hendur og stjórnar hann nú öllum
hjálpar- og viðreisnaraðgerðum,
og annast störf opinberra stofn-
anna og yfirleitt alla stjórn,
hverju nafni sem nefnist, því að
öll borgaraleg stjórnsýsla var í
molum, sem áður segir.
' Það er reynt að koma fyrirtækj-
um í gang sem hraðast, en iðnfyr-
irtæki urðu yfirleitt ekki fyrir
miklu tjóni. Ég veit ekki hvort það
var nema ein vefnaðarverksmiðja,
sem skemmdist að ráði. Sements-
verksmiðjan í E1 Asnam, sem er
ein sú stærsta í landinu, var tekin
til starfa viku eftir jarðskjálftann,
og víða í sveitunum á sléttunni eru
að hefjast störf á ný og hafa
margir bændur þegar hafið sán-
ingu.
Jafnframt því sem unnið er að
því að koma atvinnulífinu aftur í
gang, er unnið að stækkun tjald-
búða og bættri aðstöðu í þeim.
Tjaldbúðirnar munu vera orðnar
einar átta talsins í E1 Asnam og
sú fjölmennasta með um 3 þúsund
manns en koma þarf upp bráða-
birgðarhúsum fyrir veturinn. Þá
þarf að finna einhver ráð til að
koma fyrir til kennslu 150 þúsund
barnaskólanemum og 34.500 nem-
um á miðskólastigi. í þessu efni
hefur mönnum hugkvæmzt að
breyta 600 gömlum strætisvögn-
um í skólahúsnæði, og yrði þá rúm
fyrir 40 nemendur í hverjum
vagni, en einnig hefur mönnum
dottið í hug að nota ónýta strætis-
vagna fyrir matsali, því að þá
þyrfti ekki annað en setja plötu
milli sætanna, sem snúa hvert að
öðru; og enn hafa menn á orði
þriðja möguleikann með hagnýt-
ingu gamalla vagna, en það er að
breyta þeim í svefnskála.
Þannig brjóta menn heilann um
úrræði og kennir margra grasa í
þeim bollaleggingum.
Framtíðin
Ekki mun enn vera ákveðið,
hvernig háttað verður uppbygg-
ingu borgarinnar. Sú er skoðun
margra að hún hafi verið byggð of
hratt, of þétt og húsin of há, þegar
hún var reist úr rústum eftir
jarðskjálftana 1954. Stjórnarherr-
um á þeim tíma, Frökkum, er
kennt um. Sérfræðingar munu
hafa viljað byggja borgina eins og
10 km. lengra í vestur en gert var,
en því ráði var ekki fylgt af
stjórnvöldum, þar sem auðveldara
og fljótvirkara var að koma upp
húsnæði fyrir íbúana með því að
nota lagnir og leiðslur, sem í lagi
voru í gamla borgarsvæðinu. Þá
segja menn og, að lítið hefði
stoðað að teygja borgina 10 km.
lengra í vestur, þar sem allt E1
Asnam héraðið er jarðskjálfta- og
hættusvæði. Ríkisstjórnin mun ef-
laust taka ákvarðanir sínar, eftir
því sem jarðskjálftarannsóknir
sýna að vænlegast sé að byggja, ef
borgin á að standa.
Mikil samhjálp ríkti með þjóð-
inni. Langar biðraðir af fólki, sem
vildi gefa blóð, mynduðust við
Sumt aí fólkinu hefur ver-
ið að reyna að hjálpa sér
sjálft með því að hrófla sér
upp skýlum úr pappaköss-
um og allskyns braki.
sjúkrahús í Algeirsborg. í þeirri
borg, höfuðborg landsins, hafði
mikill ótti við jarðhræringar grip-
ið um sig og sváfu margir um
nóttina á götum úti og höfðu þar
með sér verðmæta muni sína.
Sextán hús í elzta hverfi Algeirs-
borgar (La Casbah) skemmdust
svo, að þau voru ekki íbúðarhæf,
en voru það nú naumast fyrir.
Strax Var hafin víðtæk söfnun á
matvælum, fötum og ábreiðum og
stór hluti launafólks gaf
dagvinnukaup eða meira.
Álþjóðleg hjálp var einnig mik-
il. Sérfræðingar,læknar og hjúkr-
unarfólk streymdi hvaðanæva að,
hver svo sem hugmyndafræði þess
var. Því heyrðist fleygt að læknar
væru jafnvel orðnir of margir um
tíma. Bandaríkjamenn sendu
strax 3 flugvélar, tvær hlaðnar
tjöldum, ábreiðum og lyfjum og
eina fulla af jarðskjálftafræðing-
um og læknum. Ábreiður bárust
jafnvel frá hinu sárfátæka „al-
þýðulýðveldi" Shara (fyrrum
spænska Sahara) og 3ja daga
þjóðarsorg var fyrirskipuð. Hins-
vegar heyrðist ekkert frá Mar-
okkó.
Alþjóðahjálpin er metin á meira
en 100 milljónir dollara. Ekki er
það þó nema lítill hluti þess, sem
alsírska stjórnin þarf að leggja
fram til uppbyggingar E1 Asnam-
borgar og í héraðinu þar um kring.
Telja margir líklegt að þetta
mikla þjóðaráfall höggvi skarð í 5
ára áætlunina, þar sem gert var
ráð fyrir að auka ýms lífsþægindi,
svo sem að bæta húsakost lands-
manna, en húsnæðisskortur var
fyrir hjá þessari þjóð. Ætlunin
var að reisa um 100 þúsund íbúðir
árlega. Nú er talið að það vanti um
eina milljón íbúða.
Sögustíll Og
SAGA. Tímarit Sögufélags.
384 bls. XVIII - 1980
Saga er alltaf að stækka, bæði
að umfangi og fjölbreytni. í þessu
hefti eru t.d. sjötíu síður undir
ritdómum, meir en, hygg ég,
nokkru sinni fyrr. Gott er það því
nauðsynlegt er að flestar og helst
allar bækur, sem hér koma út um
söguleg efni og nokkurs virði eru,
séu gagnrýndar á réttum vett-
vangi og á faglegum grundvelli,
auk venjulegrar blaðagagnrýni
þar sem línurnar eru fremur
dregnar út frá almennum sjónar-
hornum. En meginefni ritsins er
að venju þættir um afmörkuð,
sagnfræðileg viðfangsefni, þeir
eru hér á annan tug talsins. Minna
er um langar ritgerðir en stundum
áður en meira um stuttar greinar.
Fremst er hugleiðing eftir
Gunnar Karlsson sem nefnist
Völd og auður á 13. öld. Margt
hefur verið skrifað um þá litríku
ritöld og vígöld og upplausnaröld,
þar á meðal um efni þau sem
Gunnar leitast hér við að brjóta
til mergjar. Hvatinn að þessum
skrifum er annars grein sem
Gunnar birti f.vrir nokkrum árum
í Sögu um valdahlutföll goða og
bænda í íslenska þjóðveldinu og
ritgerð eftir Helga Þorláksson frá
síðasta ári um svipuð efni en
niðurstöður hennar koma að sögn
Gunnars »í ýmsum atriðum í bág
við« ályktanir hans sjálfs í fyrr-
nefndri grein. Hér gerir Gunnar
hvort tveggja: að endurskoða fyrri
athuganir sjálfs sín og skýra að
hvaða leyti skoðanir þeirra Helga
fara saman og eins í hverju þá
greinir á. Fróðleg ritgerð, en ekki
tæmandi sem naumast var heldur
við að búast.
Meðal annarra þátta má nefna
Landskuld 1 mjöli og verð þess
frá 15. til 18. aldar eftir Gísla
Gunnarsson. Vitneskja um leigu-
skilmála og landskuldir gefa
greinagóða vísbending um hag
bænda á fyrri öldum, svo og
þjóðarhag yfirhöfuð. Gísli hefur
gerla kynnt sér viðskiptasögu ís-
lendinga á fyrrgreindum öldum og
er þáttur hans fróðlegur, stað-
reyndatal mestmegnis.
En hvað er annars staðreynd?
Eða er yfirleitt eitthvað til sem
kalla má með réttu »sögulega
staðreynd«? Þeim spurningum
svarar Björn Þorsteinsson í rit-
gerðinni Staðreyndir og saga.
EVITA HÁRGREIÐSLU- OG SNYRTIVÖRU-
VERZLUN, LAUGAVEGI 41, SÍMI 28828.
T ízkupermanerit Glansvask
Kllppingar Næringarnudd o.fl.
Lokkalýsingar
Tökum pantanir fyrir jólin.
Í snyrtivörum
bjóöum viö
hiö þakkta,
franaka anyrti-
vörumorki
JbtAyj
PARIS'*
óaamt ýmau
ööru.
OPID VIRKA DAGA FRÁ KL. 9-6. LAUGARDAGA FRÁ 9-1.
staðreyndir
Bókmenntlr
eftir ERLEND
JÓNSSON
Ritgerðin er skrifuð í fjörlegum
rabbstíl og gerir Björn grein fyrir
viðhorfum eldri og yngri sagn-
fræðinga til þessarar mjög svo
viðamiklu fræðigreinar. »Sumir
vilja,« segir Björn, »að sagnfræðin
sé sem naktast staðreyndasafn, en
aðrir að staðreyndirnar séu fram-
reiddar í sem fagurfræðilegustum
umbúðum og jafnvel fífilbrekku-
stíl.« Síðan fullyrðir Björn að »við
höfum aðeins átt einn guðsnáðar
rithöfund meðal sagnfræðinga um
mína daga«, og á hann þá við
Sverri Kristjánsson. Erfitt er að
mótmæla fullyrðingu sem svona
er djarflega orðuð. Þó vil ég meina
að fleiri hafi skrifað vel og jafnvel
prýðilega um sagnfræðileg efni,
t.d. Ásgeir Hjartarson — að
ógleymdum Arnóri Sigurjónssyni
sem einmitt er að verðugu minnst
í þessu hefti, en Arnór lést sem
kunnugt er á síðastliðnu vori.
Arnór Sigurjónsson var vel
menntaður sagnfræðingur þó
sjálfmenntaður væri. Hann skrif-
aði á fögru og vönduðu máli, átti
auðvelt með að láta ímyndun sína
hverfa til liðinna tíma og var
gæddur góðri frásagnargáfu (sem
er vissulega nauðsynleg hverjum
þeim sem um sögu skrifar) þó
frásagnargleði Arnórs væri af
öðrum toga spunnin en hnyttni
Sverris Kristjánssonar.
Annars og eldri sagnfræðings er
hér minnst, Steins Dofra, sem var
einn af stofnendum Sögufélags og
hét raunar réttu nafni Jósafat
Jónasson. Sigurgeir Þorgrímsson
ritar um hann ítarlegan oggreina-
góðan þátt. Jósafat var í heiminn
borinn á bæ einum í Þverárhlíð
1875, var af fátækum kominn og
ólst upp í þvílíkri örbirgð að
undrum sætti að hann skyldi
yfirhöfuð komast til manns.
Bændaþjóðfélagið gamla var ekki
aðeins hart, það var líka einhæft
og hafði sterka tilhneiging til að
troða í svaðið hvern þann sem
játaðist ekki skilyrðislaust undir
lögmál þess, svo í orði sem í verki.
Jósafat gerði hvorugt. Sem barn
og unglingur hraktist hann bæ frá
bæ og stundum stóð hann uppi í
bókstaflegasta skilningi heimilis-
laus. En þrjóskan og ættfræðin,
sem hann fékk snemma áhuga á
og iðkaði alla ævi, héldu í honum
lífinu. Ættfræðin var honum í
senn ástríða og þráhyggja. Á
fullorðinsárum hvarf hann til
Vesturheims þar sem hann tók
upp fyrrnefnt höfundarnafn,
Steinn Dofri, en undir því einu var
hann þekktur síðustu árin hér
heima. Greinarhöfundur segir að
Steinn hafi verið allra manna
handgengnastur fornbréfasafninu
»og virðist hafa kunnað mikið af
því utanbókar«.
Fleiri stórmerkir og ágætir
þættir eru í þessari Sögu þó ekki
verði gerðir að umræðuefni hér.
Ritið er sem fyrr bæði fræðilegt
og alþýðlegt, sumt nálgast að vera
staðreyndaupptalningin einber,
annað hneigist meir í þá áttina
sem Björn Þorsteinsson nefnir
fífilbrekkustíl. Og svo allt þar á
milli.
Stétt sagnfræðinga hefur mjög
vaxið á síðari árum, bæði að
höfðatölu og sjálfstrausti, það
blasir hvarvetna við á síðum
þessarar bókar. Og Sögufélagið
mun vera orðið ótrúlega fjöl-
mennt. í bókarlok eru taldir nýir
félagsmenn og fyliir sú skrá
hvorki meira né minna en fjórar
síður.
Fjársvelti
Myndlistar-
skólans
harðlega
átalið
ÞANN 14. þessa mánaðar
var haldinn íramhaldsað-
alfundur Félags íslenskra
myndlistarmanna. Á fund-
inum voru samþykktar
áskoranir til ríkis og borg-
ar varðandi fjárframlöK til
myndlistar. Skoraði fund-
urinn á stjórnvöld að beita
sér fyrir aukinni fjárveit-
ingu vegna listaverka-
kaupa og annarrar starf-
semi Listasafns íslands.
Með núverandi fjárveit-
ingu er safninu engan veg-
inn kleift að sinna hlut-
verki sínu.
Fundurinn vítti harðlega
það fjársvelti, sem Mynd-
lista- og handíðaskólinn býr
við. Núverandi húsnæði
skólans og allur aðbúnaður
er óviðunandi og illa til þess
fallinn að búa að aukinni
myndmennt í landinu.
Ennfremur fögnuðu fund-
armenn því nýmæli á vegum
borgarinnar að veita árlega
starfslaun til listamanns.
Fundurinn mæltist til að
borgaryfirvöld sæju til þess
að starfslaunum yrði fjölg-
að og styddu þannig fleiri
listamenn til starfa. Einnig
mæltist fundurinn til að
fleiri sveitarstjórnir tækju
sér Reykjavík til fyrirmynd-
ar í veitingu starfslauna.
FréttatilkynninK