Morgunblaðið - 23.11.1980, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 1980
51
Arfurinn frá
Treblinka
Martin Gray:
ÉG LIFI.
Max Gallo skráði.
Kristín R. Thorlacius og
Rögnvaldur Finnbogason þýddu.
IAunn 1980.
Bók þessi er á margan hátt
sérstæð. Hún segir frá óvenju-
legum örlögum manns sem ólst
UPP í gyðingahverfinu, gettóinu í
Varsjá, lifði af hörmungar stríðs-
ins, varð auðugur maður í Banda-
ríkjunum og þegar framtíðin virð-
ist brosa við honum missir hann
konu sína og fjögur börn í elds-
voða. Arfurinn frá Treblinka fylg-
ir honum, en þar létu móðir hans
og systur lífið, faðir hans féll í
átökunum um gettóið í Varsjá.
Sagnfræðingurinn kunni, Max
Gallo, sem skráði sögu Martins
Gray segir í formála bókarinnar:
„Ég kynntist lítillæti hans og
óbilandi skapfestu. Likami hans
bar merki grimmdar og villi-
mennsku samtímans, þessarar
aldar sem átti Treblinka. Ég fann
hvernig þessi hræðilegu örlög
þrúguðu mig. Ég varð að fella
ýmislegt niður, hver einstakur
þáttur í ævi hans var efni í heila
sögu.“
I inngangi sínum skrifar Martin
Gray: „Ég lifi. Það er ekki alltaf
auðvelt." Og saga hans hefst á
þessum orðum: „Ég fæddist með
stríðinu. Það hvein í sírenunum,
sprengjuflugvélarnar smugu yfir
húsþökin, skugginn af þeim leið
yfir veginn og á strætunum hljóp
fólk skelfingu lostið."
Frásögn Martin Grays er hvergi
fegruð. Hann lýsir á óvæginn hátt
ástandinu í Varsjá á stríðsárunum
og beinist gagnrýni hans ekki síst
að hans eigin félögum, gyðingun-
um, sem sumir hverjir þjónuðu
Þjóðverjum dyggilega til að halda
lífi. Hann er heldur ekki myrkur í
máli um hermenn Rauða hersins
sem tóku Berlín, en hann var þá
orðinn einn þeirra. Hann lærir að
hefndin er líka beisk. Annars er
Martin Gray.
saga Martin Grays ekki fyrst og
fremst samtímasaga heldur per-
sónuleg harmsaga.
Max Gallo hefur með Ég lifi
skráð sögu Martin Grays í eins
konar samræðustíl þar sem frá-
sögnin er lipur og eðlileg. Þetta
hefur tekist bærilega að túlka í
íslensku þýðingunni. Bókin er af
því tagi sem bindur lesandann við
efnið, gerir hann að þátttakanda í
atburðunum.
Myndir í Brennu-
Njálssögu
Árið 1945 sendi Helgafell frá sér
Brennunjálssögu í útgáfu Hall-
dórs Laxness með nútímastaf-
setningu í því skyni að gera
bókina „sem leshæfasta almenn-
ingi“ og með myndskreytingum
þriggja listamanna: Gunnlaugs
Scheving, Snorra Arinbjarnar og
Þorvaldar Skúlasonar. Titilsíðu og
bókarbindi teiknaði Ásgeir Júlí-
usson sem var ágætur listamaður
á sínu sviði.
Þessi fræga útgáfa Helgafells
var að mörgu leyti merkileg. M.a.
boðaði hún endurmat fornra bók-
mennta undir forystu eins helsta
samtímahöfundarins sem átti ekki
nógu sterk orð til að lýsa snilld
Njáluhöfundar.
En einn var löstur bókarinnar.
Hún var of mikil um sig og of
þung til þess að hægt væri að
halda á henni með góðu móti og ef
menn fóru með hana í rúmið að
kvöldi var hætta á að þeir köfnuðu
undir henni, eða slösuðu viðstadda
með því að reka bókina í þá, að ég
taii nú ekki um ef þeir hentu
henni frá sér eins og líka þarf að
vera hægt að gera við (sumar)
bækur. Dauðsföll vegna Brennu-
njálssögu þeirra Halldórs Laxness
og Ragnars Jónssonar voru að vísu
ekki auglýst, en án efa hafa þeir
drepið einhverja með bókinni —
og þá vonandi þá sem áttu það
skilið.
Útgáfan digra er nú komin út
offsetprentuð í venjulegu broti.
Hlutur Halldórs Laxness að henni
skal í heiðri hafður, en ekki fer á
milli mála að svona eftir á verði
maður hvað stoltastur vegna
myndanna. Einu sinni voru það
einkum Norðmenn sem mynd-
skreyttu fornar íslenskar bækur
og gerðu það snilldarlega. Auðvit-
að hrökk maður illilega við þegar
myndskreytingar þeirra Schev-
ings, Snorra og Þorvaldar voru
skoðaðar, ekki síst vegna þess að
sumar þeirra voru að mati æsku-
manns groddalegar og jafnvel
klunnalegar eins og gripur eftir
smið sem skorti réttu verkfærin.
Eftir á sér maður að hver
listamaður á sinn stíl og túlkar
heim Njálu hver með sínum hætti.
Ég er ekki fjarri því að sumar
þessara mynda eigi eftir að lifa, en
naumast „afrek jafnvirð hinum
ódauðlega texta“ eins og útgefandi
segir í eftirmála.
Listamönnunum ætti að nægja
sú viðurkenning sem felst í því að
með Njáluskreytingum sínum
lögðu þeir drög að myndrænni
túlkun íslenskra fornbókmennta,
en voru vitanlega ekki einir um
það. En ýmsir yngri myndlistar-
menn virðast hafa tekið aðferðir
þeirra sér til fyrirmyndar. Það
sanna nýlegar útgáfur Helgafells
á íslendingasögum.
EFÞAÐERFRÉTT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐINU
AKÍLYSINGA-
SI.MINN KR:
22480
föJLMUK GÍ-SIA-SOM 9, CO. 11,0 L

UMBOÐSSALA
HEILDSALA
„... allt á sínum stað“
|með skjalaskáp
I skjalaskápurinn
er 1.97 cm á hæð
107 cm á breidd
og 42 cm í dýpt
Hurðirnar ganga inni skápinn
til beggja hliða.
Geymslupokarnir hanga i þar
til gerðum römmum og hafa
merkimiðatilþess
að,,allt sé á sínum stað
Draga má út vinnuborð. Getur
einkaritari auðveldlega athug-
að í ró og næði þau skjöl sem
forstjórinn óskar eftir að fá.
Einnig auöveldar þetta vinnu
við inn-og úttekt á alls konar
skjölum fyrir þá sem vilja hafa
..allt á sínum stað"
Ef einhver sérstök vörzluvandamál þarf að leysa biðjum við viðkom-
andi góðfúslega að hafa samband við okkur sem allra fyrst og mun-
um við fúslega sýna fram á hvernig ÍHiihhon skjalaskápur hefur „allt
á sínum stað“.
Umboðsaðilar:
ÖlAfUR GÍ-SlASOflJ & Ci
SUNDABORG 22 - 104 REYKJAVlK - SÍMI 84800
ilf
TELEX 2026
&
Sambyggt tæki
með toppgæði
SHARP SG-1H/HB:
Klassa steríó sam-
stæða í „silfur“ eða
brons“ útliti.
Breidd 390 mm. Hæð 746 mm / 373 mm.
Dýpt 330 mm.
Reimdrifinn
hálfsjálfvirkur
plötuspilari
m. magnetic
pickup.
Rafeinda
móttökumælir.
• LM, MW
og FM bylgjur.
• Rafeinda
”Topp”
styrkmælir.
SG-1HB
DOLBY
fyrir betri upptökur.
• Útgangsorka
2x27 Wött
v/4 Ohm.
‘A1ETAL
Stilling fyrir metal
kassettur.
SHARP CP-1H/HB:
Hátalarar, bassa og diskant (2 way), 25
Watta í „silfur“ eða „brons“ útliti.
Breidd 220 mm. Hæð 373 mm. Dýpt 18.3 mm.
Allt settiö, verð kr.: 596.000-
^söli
25999
Útsölustaðir: Karnabær Glæsibæ - Fatavai Keflavík - Portið Akranesi - Eplið ísafirði - Álfhóll Siglufirði t
Cesar Akureyri - Hornabær Hornafirði - Eyjabær Vestmannaeyjum - M.M. h/f. SelfossL^^