Morgunblaðið - 17.01.1981, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. JANÚAR 1981
23
Blaðamenn
Sunday
Times gera
óskalista
Lundúnum, 16. janúar. AP.
Útgáfustjórn Lundúna-
blaðsins The Sunday Times
lét í dag blaðamenn blaðsins
hafa seðla með nofnum þeirra
fimm aðila. sem hugsanlega
munu kaupa blaðið og áttu
þeir að skrifa nafn þess aðila
sem þeir kjósa helst að taki
við blaðinu.
The Sunday Times hefur verið
til sölu síðan í október
síðastliðnum. Meðal þeirra sem
nefndir hafa verið er Rupert
Murdoch, en hann á blöðin News
of the World og The Sun, James
Goldsmith, eigandi Now og
franska blaðsins L’Express,
Robert Maxwell, eigandi Perga-
mon-útgáfufyrirtækisins og
Rothermere lávarður, stjórnar-
formaður Associated Newspap-
ers, en sú samsteypa gefur m.a.
út The Daily Mail.
Veður
víða um heim
Akureyrí 12 hálfskýjað
Amsterdam 4 skýjaö
Aþena 14 skýjað
Berlín -1 skýjað
BrUssel 5 heíðskírt
Chicago -2 skýjað
Feneyjar 6 heiöskírt
Frankfurl 3 snjókoma
Færeyjar -3 alskýjað
Genf 1 heiðskírt
Helsinki 0 snjókoma
Jerúsalem 15 skýjað
Jóhannesarb. 29 heiöskírt
Kaupmannahöfn 2 heiðskírt
Las Palmas 17 skýjað
Lissabon 10 skýjað
London 5 snjókoma
Los Angeles 23 skýjað
Madrid 12 skýjaö
Malaga 16 lóttskýjað
Mallorka 13 skýjað
Miami 23 skýjaö
Moskva 2 skýjað
New York -1 snjókoma
Osló -2 heiöskírt
París 6 skýjaö
Reykjavik -5 snjókoma
Rió de Janeiro 33 skýjað
Rómaborg 8 heiðskírt
Stokkhólmur 6 skýjaö
Tel Aviv 21 skýjað
Tókýó 8 heiðsktrt
Vancouver 4 skýjað
Vínarborg 6 skýjaö
á eftir. Einn þessara' manna bug-
aðist í yfirheyrslum og tjáði lög-
reglunni frá dreifingarkerfi og
leiddi það til þess að 20 þúsund
eintök af Biblíunni voru gerð
upptæk. Hins vegar neitaði einn
Rúménanna að hafa í nokkru
samstarf við lögreglu eða gefa
upplýsingar. Honum var mis-
þyrmt svo hrottalega að hann beið
bana.
Þá skýrði Fritzon frá því, að
skömmu síðar hefðu drukknir
lögreglumenn ráðist inn í íbúð
Pavel nokkurs Crisan í bænum
Pluj en hann hefur aðstoðað við
dreifingu Biblíunnar. Hann neit-
aði að svara spurningum lögreglu-
manna og var honum misþyrmt.
Nágrannar hans reyndu að koma
honum til aðstoðar en þá mættu
lögreglumenn á staðinn og hindr-
uðu það. Fritzon sagði, að nú væru
sjö manns í varðhaldi í Rúmeníu
og yrðu þeir leiddir fyrir rétt
innan skamms fyrir að dreifa
Biblíunni.
I>etta er óskastarf
Erik Sönderholm, forstöðu-
maður Norræna hússins, og
Traute kona hans eru á förum
héðan eftir f jögurra og hálfs árs
starf i þágu norrænnar menn-
ingar á Islandi. — Venjan er sú
að forstöðumaður sé hér i fjögur
ár, segir Erik Sönderholm er
fréttamaður Mbl. lítur inn til
hans. — Ég fékk framlengingu
um hálft ár. þvi Inger dóttir
okkar var að ljúka stúdentsprófi
i Menntaskólanum við Ilamra-
hlið nú fyrir jólin og við vildum
biða eftir henni.
Það kemur því fram í upphafi
samtalsins að börnin þeirra tvö
eru bæði fædd á íslandi, Martin
1956 og Inger 1962, þegar Erik
var sendikennari við Háskóla
íslands. En samtals hefur hann
dvalið á íslandi um helming af
starfsæfi sinni eftir að námi lauk.
Hver voru þá tildrög þess að
Daninn Erik Sönderholm átti
eftir að tengjast svo íslandi?
— Kannski mest tilviljun, seg-
ir hann. Ég kom hér fyrst sem
stúdent á sumarnámskeið og
fannst það fjarska skemmtilegt.
Svo sá ég seinna auglýsingu um
sendikennarastöðu við Háskól-
ann, sótti um af rælni og fékk
hana. Ætlaði þá bara að vera í 3
ár, en þau urðu 7 og hálft í það
sinn. Þá fór Erik Sönderhoim
heim og gerðist lektor í norræn-
um bókmenntum við Hafnar-
háskóla. Fékk svo leyfi þaðan til
að veita forstöðu Norræna hús-
inu. Hann tekur því aftur til þar
sem frá var horfið og byrjar að
kennar aftur við Hafnarháskóla
núna í febrúar. Kona hans,
Traute, sem er tónlistarkennari,
gat aftur á móti ekki haldið sinni
stöðu meðan á íslandsdvölinni
— segir Erik
Sönderholm,
forstöðumaður
Norræna hússins,
sem er á förum
gaman að geta beðið Vagn Halm-
bo, sem var búinn að vera hér, um
að semja kórverk við íslenzkan
texta eftir Halldór Laxness.
Hamrahlíðarkórinn æfði það og
flutti, og einnig frumflutti kórinn
verk Jóns Nordals. Það hefur
verið ákaflega skemmtilegt að fá
að reyna það, sem einungis út-
varp og heilar stofnanir einar
gera venjulega. Hvaða einstakl-
ingur getur fengið svona tækifæri
annars staðar? Þetta er því
óskastarf.
— Mér hefur þótt ákaflega
vænt um að geta gert átak í
tónlistarmálunum, og byggja hér
upp músikbókasafn við Norræna
húsið, sem ekki var til áður. Þá
getur kammermúsikfólk og ein-
leikarar komið hér og séð hvað er
til af Norðurlandaefni fyrir viss
hljóðfæri eða hljómsveitir og
skoðað það og notað. Og fólk
hefur aðgang að músikbókum.
— Hefur þér sem sagt þótt
ánægjulegast að fást við tónlist-
ina?
— Auðvitað var skemmtilegast
að undirbúa þessar stærri hátíð-
ir, eins og listahátíðina og afmæl-
isvikuna, sem er verið að flytja
um þessar mundir. Sigríður Ella
var fyrst með tvenna tónleika
fyrir troðfullu húsi, þrátt fyrir
slæmt veður. Þá verður strengja-
kvartett frá Danmörku með
ingarnar einar á lítilli sýningu,
eins og Munch sýningin er með 7
málverkum og 30 grafíkblöðum,
fer upp í 10 milljónir norskra
króna. Mér finnst það vera röng
stefna listasafna að þau virðast
líta á það sem einhvers konar
stöðutákn að fá verk sín sem
hæst tryggð. Það er hvort eð er
ekki hægt að bæta slík sígild
verk, ef flugvél ferst með þau eða
skip sekkur.
— En þið hafið þá sýnt í
anddyrinu?
— Já, ég byrjaði á því að hafa
grafiksýningar á göngunum. Það
var svo leiðinlegt að húsið hefði
engar sýningar. Og við höfum
haft grafiksýningar nær samfelit
í anddyrinu sl. 3 ár. Þar skoða
margir myndirnar, enda kostar
það ekkert, og þær hafa selst
mjög vel. Til dæmis seldi danski
málarinn Palle Nielsen um 100
grafikblöð, svo dæmi sé nefnt.
Þetta hefur því reynst mjög
ánægjulegt.
— En samkomusalurinn er
mikið notaður?
— Já, við leigjum salinn út,
þegar við erum ekki að nota hann
og yfir annatímann er hann
upptekinn öll kvöld — nema
föstudagskvöld, því þá vilja ís-
lendingar ekki fara út á fundi og
fyrirlestra. En húsið er í rauninni
of lítið, bæði bókasafnið og salur-
inn. Það var í upphafi hugsað
eingöngu sem háskólastofnun.
Salurinn ætlaður fyrir fyrirlestra
og bókasafnið meira sem lektora-
safn. Fyrsti forstjórinn, Ivar
Eskeland breytti starfseminni og
opnaði hana meira fyrir almenn-
ing, sem var mjög gott. Annars
hefði þetta orðið rétt eins og
aðrar stofnanir við háskólann.
pólitík eða trúarbrögðum þá finn-
ur maður þennan þátt í Halldóri,
þetta er hann alltaf að fjalla um.
Og það vantar mikið til að skilja
skáldið Halldór ef maður hefur
ekki Vefarann. Þegar ég hafði
lokið þýðingunni og Halldór fór
yfir hana, þá stytti hann bókina
nokkuð, strikaði út endurtekn-
ingar. Steinn Elliði veður elginn
— um trúmál, pólitík og bók-
menntir — og segir oft það sama,
og það vildi Halldór nú losna við.
Það var mjög góð samvinna milli
okkar um þetta. Þegar rithöfund-
ur er að fara yfir þýðingar, þá er
eins og að maður fái að sjá inn í
verkstæði skáldsins. Ég hefi haft
mikla ánægju af þessu verkefni.
Ég var að ljúka við Grikklandsár-
ið og Halldór er nú að byrja að
fara yfir þýðinguna.
Lentu í eldgosi
— Þið hjónin hafið kynnst
íslandi vel á svo löngum tíma?
— Já, við höfum verið næstum
alls staðar á landinu. Tókum það
sem eftir var síðastliðið sumar
Þá fór ég á Hornstrandir með
vinafólki og við Traute fórum til
Hornafjarðar og upp á Hérað,
Öræfasveitin var ekki í vega-
sambandi, þegar við vorum hér í
fyrra skiptið. Það vildi svo
skemmtilega til að við tjölduðum
í þeirri ferð við rætur Heklu 16.
ágúst og 17. ágúst byrjaði að
gjósa. Okkur tókst að fella tjaldið
á 12 mínútum, og þegar við
komum þarna aftur eftir 6 tíma
var þykkt öskulag yfir öllu. Þetta
var það skemmtilegasta sem ég
hefi séð og heyrt, allt annað en að
sjá gos ofanfrá, eins og við sáum
Öskjugosið úr flugvél, þá heyrir
maður ekkert. Sonur minn, sem
stóð. En hér hefur hún kennt við
tónlistarskólann í Garðabæ.
— Ég býst raunar við að breyt-
ingar hafi orðið í þessi fjögur ár,
segir Erik. Hafnarháskóli er
núna nær allur fluttur út á
Amager, aðeins lögfræðideildin
og guðfræðideildin enn við Frú-
artorg. Þegar ég fór var mín deild
í miðborginni, en er nú komin í
nýju bygginguna, svo ég þekki
ekki vinnustaðinn. Þegar ég fór
var mikill órói í háskólum al-
mennt og erfitt að kenna þar, sem
líka var í Danmörku. En mikið
hefur dregið úr því, og kannski á
það sinn þátt í því að háskólinn
er svo langt frá miðborginni.
Stúdentarnir nenna ekki að safn-
ast þar saman að kvöldi.
— Mér líkar þetta starf hér
ákaflega vel, segir Erik ennfrem-
ur. Þegar kennt er, þá er svo hætt
við að maður falli í fastan farveg.
Og það er alveg einstakt að fá
tækifæri til að koma að stofnun
eins og Norræna húsinu, þar sem
hægt er að gera það sem mann
langar til. Langi mann til að fá
einhvern tónlistarmann, söngv-
ara eða skáld, þá er það gert.
Dæmi? Jú, á listahátíð 1978
pantaði ég tvö tónverk, eitt
danskt hjá Vagn Halmbo og
íslenzkt hjá Þorkeli Sigur-
björnssyni. A afmæli Norræna
hússins sama ár gat ég pantað
eitt tónverk frá hverju Norður-
landanna og þar sem ég fékk tvö
frá Danmörku, urðu þau sex
talsins. Eftir að hafa fengið eitt
píanóverk frá Danmörku, var
Erik og Traute
Sönderholm í bóka-
safni Norræna hússins,
ásamt Inger dóttur
sinni, sem bæði er
fædd á íslandi og var
að ljúka hér stúdentsprófi.
LjÓ8m. Kristján
tvenna tónleika, síðan kemur
finnskur píanóleikari og loks
sænsk söngkona. Frá Noregi
verður sýning á grafik og mál-
verkum eftir Edward Munch í
anddyrinu og forstjóri safnsins
kemur og flytur fyrirlestur um
Munch. Mér hefur þótt mjög
gaman að geta undirbúið þetta
eins og nokkurs konar lokaþátt í
starfinu. Það verður mest í næstu
viku og svo förum við 30. janúar.
Þetta leiðir talið að öðrum
þætti af starfsemi Norræna húss-
ins, sem eru sýningar. — í
rauninni ættum við að hafa fé til
þess að geta haldið árlega 4
sýningar frá Norðurlöndunum á
okkar eigin vegum í salnum,
alveg eins og við höfum þar
íslenzku sumarsýninguna. Og
hana væri svo líka gaman að
senda út. Þá yrðu sýningarnar
sex á ari og við notuðum sjálf
sýningarsalinn að hálfu, en hann
svo leigður út á móti. En við
höfum ekkert fé til þess. Frakt og
ttyggingar á listaverkum eru svo
dýrar. Til að gefa hugmynd um
þetta, má segja frá því að trygg-
Bók um Laxness
— Þú hefur haft fleira gagn-
legt fyrir stafni en að reka
Norræna húsið meðan þú varst
hér, Erik?
— Þú átt við þýðingarnar. Já,
ég hefi þýtt endurminningabæk;
ur Halldórs Laxness á dönsku. I
túninu heima er komin út í
Danmörku. Líka smásagnasafn
eftir hann, sem ég þýddi og tók
saman, sem nefnist Flautuleikar-
inn. En Ungur ég var og Sjö-
meistarasagan koma út núna í
marz. Og nú síðast var ég að þýða
Grikklandsárið, hefi haft svo
góðan tíma um jólin. Sú bók
kemur væntanlega líka út í Dan-
mörku.
— Um leið og endurminninga-
bækurnar kemur líka í marz út
stór bók um Halldór Laxness,
sem ég hefi skrifað, segir Erik
ennfremur. Til að geta skrifað
hana fyrir danska lesendur, þá
fannst mér ég verða fyrst að þýða
þessa löngu bók hans Vefarann
frá Kasmír. Hún hefur ekki verið
þýdd á neitt annað mál. Þetta er
svo mikil lykilbók í æfi skáldsins
og mér fannst alveg nauðsynlegt
að hafa hana til þess að skilja
hvernig Halldór var í æsku og
hvernig hann breyttist án þess
kannski að breytast mikið. Já, já,
það er vel hægt að sjá að það er
sama skáldið sem skrifaði Vefar-
ann og seinni bækur hans. Steinn
Elliði er ekki ólíkur bóndanum í
Paradísarheimt. Þeir vilja báðir
finna trúna. Hvort sem er í
er að nema jarðfræði og var rétt
farinn utan, var alveg sjúkur af
öfund, þegar hann frétti hvað við
höfðum upplifað.
Við óskuðum eftir að Traute
væri með Erik á myndinni, sem
nota skyldi í þetta viðtal, enda
hefur hún tekið þátt í störfum
hans i Norræna húsinu. — Já,
þetta er í rauninni tveggja
manna starf, sagði hann. — Það
þarf að hugsa svo mikið um gesti
hússins sem hingað koma. Ég
hefi reynt að búa svo um hnútana
að fyrirlesarar og listamenn frá
Norðurlöndum stanzi hér í viku,
svo að þeir geti náð sambandi við
íslendinga og kynnst landinu. Við
höfum reynt að fara alltaf með þá
í ferðalag þangað sem hægt er að
komast á hverjum tíma. Ég veit
ekki hve oft ég hefi verið við
Gullfoss og Geysi. Mér finnst
aðsókn að því, sem þeir hafa fram
að færa, ekki skipta öllu máli,
heldur er ekki síður gagnlegt að
þetta fólk hafi samband við
Islendinga í sinni grein og kynn-
ist bæði landi og fólki. ísland
liggur svo úr leið fyrir flesta að
það er mjög mikilvægt að koma á
kynnum. Og samskipti við Há-
skólann, þegar fyrirlesarar hafa
komið, í ýmsum greinum, hafa
verið mjög gagnleg og góð.
Þegar við kveðjum Erik Sönd-
erholm, segir hann: — „Þetta
hafa verið skemmtileg ár á ís-
landi. Við hjónin höfum bæði
haft'ánægju af dvölinni. Traute
ekki síður en ég.
- E.Pá.