Morgunblaðið - 19.02.1981, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐi©; FIMMTUÖAGUR 19. FEBRÚAR 1981 15
_____________________<',rT ___________________________________________________________
Tekið verði tillit
til landsbxggða-
safns við Arbæ
ÞJÓÐMINJAVÖRÐUR, Þór Magnússon, heíur skrif-
að borgarráði Reykjavíkur bréf, sem lagt var þar
fram 27. janúar, þar sem hann vekur athygli á
gömlum hugmyndum um landsbyggðasafn í tengslum
við Árbæjarsafn, sem þá var ætlaður staður vestan
Árbæjarsafns og fer hann fram á að tekið verði tillit
til þeirra hugmynda við skipulagningu íbúðarbyggð-
ar vestan Árbæjarsafns, sem nú er í uppsiglingu.
Segir hann að þetta sé menningarmál, sem þjóðin
muni meta því meir sem tímar líða og þróuninni
fleygi fram. Og hann nefnir einnig mikinn áhuga á
tæknisafni, sérstaklega meðal tæknimenntaðra
manna, sem kynnst hafi slíkum söfnum erlendis, enda
hafi þau geysimikið uppeldis- og kennslugildi. Bréf
þjóðminjavarðar er svohljóðandi:

,í sambandi við þær fréttir, að
um þessar mundir sé verið að
hefjast handa við skipulagningu
íbúðarbyggðar á svæðinu vestan
Árbæjarsafns, milli safnsins og
Vesturlandsvegar, vildi ég leyfa
mér að skýra háttvirtu Borgar-
ráði Reykjavíkur frá hugmynd-
um, sem verið hafa að þróast að
undanförnu um frekari þróun
safnamála í Reykjavík, með það
fyrir augum að tekið verði tillit
til þeirra hugmynda við greint
skipulag eftir því sem kringum-
stæður leyfa.
Fyrir alllöngu kom sú hug-
mynd upp, að komið yrði á fót
landsbyggðarsafni í tengslum
við Árbæjarsafn. Var þá hug-
myndin, að fluttar yrðu utan af
landsbyggðinni ýmsar bygg-
ingar, sem dæmigerðar eru fyrir
byggingarhefðina á Iiðnum tím-
um, og komið upp safni svipuðu
þeim, sem til eru í nálægum
löndum (Norsk folkemuseum í
Oslo, Frilandsmuseet í Kaup-
mannahöfn, Skansen í Stokk-
hólmi og Fölisön í Finnlandi, svo
að hin stærstu séu nefnd).
Árbæjarsafn hefur hingað til
einvörðungu verið bundið við
Reykjavík, hvað varðveizlu húsa
snertir, að undanteknu því að
snemma var flutt torfkirkja
þangað úr Skagafirði og Þjóð-
minjasafnið hefur verið að
endurreisa þar á undanförnum
árum tvö gömul verzlunarhús
frá Vopnafirði. Býst ég við, að
Reykjavíkurborg muni einbeita
sér að varðveizlu borgarminja
þar í safninu þannig að þetta
fyrirhugaða landsbyggðarsafn,
ef af verður, yrði að hvíla að
mestu á íslenzka ríkinu.
Þótt margskonar gömul hús
séu varðveitt úti um landið eru
þar mörg og merkileg hús og
önnur mannvirki, sem óhjá-
kvæmilega þurfa að víkja af
sínum stað. Er illt að sjá eftir
öllu því í eyðingarhítina, en hitt
vegur einnig mikið, að mjög
brýnt er að geta sýnt borgar-
búum og gestum í borginni, og
ekki sízt skólaæskunni hér, sem
ekki á allajafna kost á að ferðast
út um landið og skoða menning-
arminjar, ýmislegt af bygg-
ingararfi landsbyggðarinnar.
Slíkt yrði eitt af meginhlutverk-
um landsbyggðarsafns.
Hér má geta, að nýlega var
tekinn ofan stór torfbær norður
í landi og munu viðir hans settir
í geymslu með það fyrir augum,
að hann megi endurreisa síð-
armeir. Þá má nefna, að Þjóð-
minjasafninu bjóðast gamlar
kirkjur á eyðistöðum og ýmis
önnur hús og mannvirki, sem
merkileg eru og sýna horfna
þætti úr þjóðmenningunni. Þessi
hús hljóta að eyðileggjast verði
þau ekki tekin ofan og endur-
reist annars staðar.
Ekki er ljóst, hve mikið rými
þarf að ætla slíku landsbyggðar-
safni, en eftir því sem landið er
stærra býður það uppá meiri
möguleika í framtíðinni. Og það
verður að hafa í huga, að það
verður ekki sízt verkefni næstu
kynslóða að gera slíkt safn að
veruleika, því að það hlýtur að
kosta ærið fé að taka ofan
byggingar og flytja þær og þó
einkum að endurreisa þær með
öllum þeim viðgerðum, sem
óhjákvæmilegar eru. Þetta verð-
ur að vinna á löngum tíma.
í annan stað hefur undanfarin
ár talsvert verið rætt um tækni-
safn, sem sýni hvernig nútíma-
þjóðfélag, vélvætt og tæknivætt,
hefur vaxið upp úr hinu frum-
stæða bændaþjóðfélagi. — Það
er alkunna, að flestöll menning-
arminjasöfn hafa takmarkað
söfnun sína og varðveizlu við
„gamla tímann" svonefnda, þann
tíma er öll störf voru unnin með
vöðvaaflinu og menn höfðu í
mesta lagi vindinn til siglinga
eða vatn í bæjarlæknum til að
knýja vatnsmyllu. Hér hefur því
orðið mikil eyða í allri minja-
vernd eftir að þessum tíma
lýkur, járnöldinni á Islandi sem
svo má kalla, og það er næsta
tilviljanakennt og í rauninni
sáralitið, sem varðveitt hefur
verið af áhöldum og minjum frá
vélaöld, okkar eigin tíma.
I slíku safni þarf að gera skil
samgöngum á landi, sjó og lofti,
raftækni, loftskeytum og út-
varpi, síma og hvers kyns vél-
tækni, sem átti þátt í að breyta
þjóðfélaginu á fyrstu áratugum
þessarar aldar og enn er að
breyta því. Má benda á, að mörg
þeirra tækja og áhalda, sem
léttu mönnum störfin og gerðu
framfaradraum að veruleika,
eru annað hvort algerlega horfin
eða gersamlega úrelt og má ekki
lengi bíða með að taka til
varðveizlu sem bezt sýnishorn
tækniminja frá þessari öld. Við
höfum einnig séð, hve gífurlega
örtölvutæknin hefur breytt öll-
um tækjum og möguleikum
manna á síðustu árum, þannig
að sá tæknibúnaður, sem var í
gær er úreltur í dag.
Til þess að geta gert eitthvert
átak í þessu efni þarf góð
skilyrði til varðveizlu hlutanna,
góð húsakynni sem hægt er að
geyma í hluti, vinna að viðgerð
og standsetningu þeirra og hægt
að hafa þá til sýnis.
Slíku safni þarf nauðsynlega
að velja stað í nágrenni annarra
safna, og er einmitt kjörinn
staður til þess hið næsta Árbæj-
arsafni, ofanvert við Ártúns-
brekkuna hið næsta Rafstöðinni
gömlu. Má um leið minna á, að
Rafstöðin er einmitt meðal
merkustu tækniminja í landinu,
fyrsta stóra rafvirkjunin, þótt
ekki þyki stór nú, og hana á
skilyrðislaust að várðveita um
ókomna tíma og nota til síns
brúks svo lengi sem unnt er.
Eg legg áherzlu á, að slíkt
tæknisafn mun fara hægt af
stað, en búa þarf svo um hnút-
ana, að hægt verði að stækka
það og auka eftir því sem tímar
líða og þörfin og möguleikarnir
verða. Því þarf í rauninni ekki að
ætla ýkjastórt landrými en þó
heldur ekki svo knappt, að eðli-
leg þróun verði hindruð.
Vil ég hérmeð fara þess á leit
við háttvirt Borgarráð, að þessar
hugmyndir verði teknar til
greina við skipulag umrædds
svæðis. Eg álít, og er ekki einn
um þá skoðun, að hér sé um að
ræða menningarmál, sem þjóðin
muni meta því meir sem tímar
líða og þróuninni fleygir fram.
Vil ég einnig nefna, að mjög
mikill áhugi er á tæknisafni
sérstaklega meðal tæknimennt-
aðra manna, sem kynnzt hafa
slíkum söfnum erlendis, enda
hafa þau geysimikið uppeldis- og
kennslugildi, eins og söfn yfir-
leitt, enda er fræðsla meginmark
allra safna.
Er ég reiðubúinn að eiga
viðræður við þá fulltrúa borgar-
innar, sem til þess yrðu kvaddir
að fjalla um umræddar hug-
myndir, enda væri hægt að kalla
til fleiri sérfróða menn þar að
lútandi og mynda eins konar
starfshóp til frekari könnunar,
ef það þætti eðlilegt."
Virðingarfyllst
bór Magnússon
þjóðminjavörður.
Græddur er
gevmdur
Með verðtryggingu sparifjár hefur
þetta gamla orðtak fengið fullt gildi á
ný.
Nú býður Landsbankinn þér að
ávaxta sparifé á 6 mánaða reikning-
um, verðtryggðum og með 1% árs-
vöxtum að auki.
Þannig tryggir æskan sér framtíð
og aldraðir öryggi.
Sparifé, sem verðbólgan vinnur
ekki á.
Leggið inn í Landsbankann og
tryggið spariféð gegn verðbólgunni.
LANDSBANKINN
Banki allm landsmaiuia