Morgunblaðið - 19.02.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1981
Juan Carlos virðist aldrei hafa notið
eins mikillar lýðhylli síðan hann tók við
konungdómi á Spáni og nú eftir heim-
sókn sina til Baskahéraðanna, þar sem
hann setti ofan i við aðskilnaðarsinna,
en lýsti þvi siðan yfir að hann hefði
ennþá trú á lýðræði og Böskum. „Kon-
ungurinn hefur gert meira fyrir kon-
ungdæmið á fimm minútum. en hann
hafði áður gert á fimm árum." sagði
frjálslynda blaðið Diario um frammi-
stöðu hans.
Ráðunautar konungsins höfðu lagt á
það áherzlu, að ferðin til Baskahérað-
anna gæti reynzt mjög hættuleg, en
konungurinn lét viðvaranir þeirra sem
vind um eyru þjóta og tók opinberlega
afstöðu í einhverju mesta hitamáli, sem
um getur á Spáni: deilunni um hvort
veita eigi Böskum heimastjórn. Á sama
tíma stendur yfir stjórnarkreppa á Spáni
vegna afsagnar Adolfo Suarezar forsæt-
isráðherra og nú reynir í fyrsta skipti á
hæfileika hins unga lýðræðis á Spáni til
Aðskilnaðarsinnar Baska mótmæla þegar Juan Carlos ávarpar þingið i Guernica.
Konimgur og
lýðræðissinni
að tryggja friðsamleg valdaskipti. Ef allt
gengur að óskum verður það að miklu
leyti þakkað konunginum.
KOM Á ÓVART
Þótt aðeins séu fimm ár liðin síðan
Juan Carlos tók við völdunum nýtur
hann almennrar viðurkenningar fyrir
stjórnmálahæfileika sína. Hann hefur
því komið almennt á óvart, því að hann
var almennt álitinn vitgrannur þegar
hann var undir handarjaðri Francos
einræðisherra, sem tilnefndi hann eftir-
mann sinn. I raun og veru aðhylltist
hann skoðanir föður síns, Don Juan
greifa af Barcelona, sem aðhylltist
frjálslyndar og lýðræðislegar skoðanir,
gerði kröfu til spönsku krúnunnar og
lifði í útlegð.
Á síðustu valdaárum Francos kom
Juan Carlos sér upp neti stuðnings-
manna í röðum kaupsýslumanna,
menntamanna, blaðamanna og jafnvel
vinstrisinnaðra stjórnmálamanna. Hann
kom þeim boðum til útlægra kommún-
ista, að þegar lýðræði yrði komið á á
Spáni eftir dauða Francos fengi flokkur
þeirra að starfa. Kunningjar hans í
röðum sósíalista gerðu honum kleift að
koma á vinsamlegu sambandi við sósíal-
istaleiðtogann Felipe Gonzales, sem er
eindreginn lýðveldissinni.
Þegar Franco lá á banabeði síðla árs
1975 var Juan Carlos skipaður þjóðar-
leiðtogi til bráðabirgða og hann lét það
verða sitt fyrsta verk, sem þótti lýsa
dirfsku, að fljúga til Spönsku Sahara,
sem grannríkið Marokkó hafði hótað að
ráðast á, og tilkynna hermönnum sínum,
að það væri skylda þeirra að hörfa, þar
sem dagar nýlendustefnu Spánverja
væru taldir.
Konungurinn hefur átt auðvelt með að
afla sér lýðhylli og fylgt frjálslyndri
stefnu, þannig að hann hefur ekki átt
upp á pallborðið hjá hinum litla minni-
hluta, sem auðgaðist á valdaárum Franc-
os. Hann hefur verið öruggastur í
hlutverki yfirmanns hersins. Þar máttu
áhrif Francos sín mest, en konunginum
hefur tekizt að vinna hollustu hersins og
þar með eru hverfandi litlar líkur taldar
á því, að herinn geri stjórnarbyltingu og
afnemi hið unga lýðræði.
Vegna þess að konunginum tókst að
hafa taumhald á hernum gat Adolfo
Suarez fráfarandi forsætisráðherra haf-
izt handa um breytingar í frjálsræðisátt
á fyrstu mánuðum sínum í embætti.
Þegar Suarez leyfði starfsemi kommún-
istaflokksins um páskana 1977, sá Juan
Carlos til þess að herforingjar hans
gættu stillingar. En meðan á þessum
breytingum stóð gegndi konungurinn því
hlutverki að sætta og miðla málum, en
ekki dómarahlutverki í stjórnmálalífinu.
MISSTI TÖKIN
Nú fyrir nokkrum vikum missti Suarez
undirtökin í flokki sínum, Miðflokka-
sambandinu, vegna ágreinings í nokkr-
um mikilvægum málum eins og Baska-
málinu, efnahagsmálum og deilum, sem
hafa risið vegna frumvarps um hjóna-
skilnaði. Konungurinn reyndi að streit-
ast gegn kröfum um að Suarez yrði
rekinn, en hann gat ekki haldið yfir
honum verndarhendi, þar sem stuðning-
Calvo Sotelo og Suarez.
urinn við hann í flokknum fór stöðugt
dvínandi.
Konungurinn neyddist til að aflýsa
fyrirhugaðri heimsókn til Bandaríkj-
anna, þar sem hann hugðist gera Ronald
Reagan, hinum nýja forseta, það tilboð,
að herstöðvasamningurinn við Bandarík-
in yrði endurnýjaður og Spánn gengi í
NATO gegn því að Bandaríkjamenn
veittu Spánverjum aukna hernaðarað-
stoð, að þeir beittu áhrifum sínum
gagnvart samherjum sínum til að auð-
velda inngöngu Spánar í Efnahags-
bandalagið og beittu Breta þrýstingi til
að fá þá til að skila Spánverjum
Gíbraltar.
Út á við hefur konungurinn gegnt
nokkurs konar sendiherrahlutverki, allt
frá Kína til Afríku, og ekki sízt reynt að
tryggja oiíuhagsmuni Spánverja í Mið-
austurlöndum og reyna að græða sárin
eftir borgarastríðið í löndum eins og
Mexíkó. En nú er allt útlit fyrir að
konungurinn verði að leggja utanríkis-
málin á hilluna í bráð vegna stjórnar-
kreppunnar, hins örlagaríka prófsteins á
nýfengið lýðræði, og auk þess munu
konungurinn og ríkisstjórnin eiga við
ærinn efnahagsvanda að stríða á næstu
mánuðum.
VERÐBÓLGA
Verðbólgan á Spáni er komin upp í
18% og atvinnulausir eru orðnir 12%.
Takmörkuð heimastjórn einstakra hér-
aða hefur ekki dregið úr viðsjám og
héraðaríg heldur magnað spennuna.
Ihaldsmenn og kaþólska kirkjan berjast
gegn ýmsum þjóðfélagslegum umbótum,
sem eru fyrirhugaðar, þar á meðal
frumvarpinu, sem miðar að því að
auðvelda hjónaskilnaði. Glæpir eru orðn-
ir svo miklir, að ekki er óalgengt að sjá
vígorð, sem hafa verið máluð á húsveggi
með kröfum um lög og reglu.
Konungurinn hefur tilnefnt Leopoldo
Calvo-Sotelo eftirmann Suarezar og
hann virðist öruggur um að hljóta
tilskilinn þingmeirihluta, sem eru 174
atkvæði, með stuðningi flokksbrota. En
ef málin komast í sjálfheldu getur farið
svo að rjúfa verði þing og efna til
þingkosninga áður en langt um líður.
Spánverjar hafa fimm sinnum þurft að
fara á kjörstað af ýmsum ástæðum á
undanförnum fimm árum og eru orðnir
þreyttir á kosningum. Úrslitin yrðu
sennilega til þess að valda glundroða og í
hönd gæti farið tímabil fallvaltra ríkis-
stjórna, sem gæti komið lýðræðinu í
hættu. Enn mun reyna á stjórnmála-
hæfileika konungsins.
Þorrablót Grenvík-
inga á Suðurlandi
GRENVÍKINGAR og Höfðhverfingar búsettir í
Reykjavík blóta þorra nk. laugardag 21. febrúar í
félagsheimilinu á Seltjarnarnesi. Þegar er sýnilegt að
þátttaka verður góð.
Frá Grenivík.
Það kemur engum á óvart þótt
Grenvíkingar haldi þeim forna
sið; um tveggja alda skeið vitjaði
enginn íslenskur biskup um
söfnuðinn á Þönglabakka í
Fjörðum. Á þorrablótinu í þetta
sinn flytur annál að norðan
Ingólfur Benediktsson frá
Grenivík. Ingólfur er mörgum
norðanmönnum vel kunnur,
húmoristi, völundur í höndum,
tenór, meðhjálpari í Grenivík-
urkirkju lengi og sömuleiðis að-
alharmonikkuleikari þeirra
Grenvíkinga lengi. Hann tekur
nikkuna með sér. Þá mun Jó-
hann Már Jóhannsson (Kon-
ráðssonar) syngja einsöng við
undirleik Láru Rafnsdóttur, en
Jóhann er einn af mörgum
einsöngvurum afkomendum Að-
alheiðar Kristjánsdóttur og
Oddgeirs Jóhannssonar skip-
stjóra frá Grenivík og hafa fleiri
þeirra sungið á skemmtunum
félagsins undanfarin misseri,
svo sem Hákon Oddgeirsson og
Magnús Jónsson.
Starfsemi félagsins hefur ver-
ið talsverð undanfarið, í nóv-
ember sl. voru haldnir þrír
fyrirlestrar, um sagnfræði og
jarðfræði, sr. Ágúst Sigurðsson
á Mælifelli talaði um byggð í
Fjörðum. Fjörðurnar hafa nú
verið í eyði síðan 1944. Þá talaði
Kristján Sæmundsson jarðfræð-
ingur um jarðfræði svæðisins og
sr. Bolli Gústavsson í Laufási
flutti erindi um sálmaskáldið sr.
Björn Halldórsson í Laufási og
kveðskap hans. Voru fyrirlestr-
arnir hið besta sóttir.
Ráðgerð er frekari starfsemi á
fræðasviði, örnefnasöfnun og
kvikmyndun. Formaður þorra-
blótsnefndar er Margrét
Oddgeirsdóttir og veitir hún
viðtöku miðapöntunum. Innan
vébanda Átthagafélagsins Höfða
Jóhann Már Jóhannsson
er fólk af Grenivík, úr Höfða-
hverfi, utan af Látraströnd og
utan úr Fjörðum — upprunnið
þaðan eða ættað eða tengt á
annan veg. Gestir eru einnig
velkomnir.
Fréttatilkynning.