Morgunblaðið - 19.02.1981, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1981
DanNinn stÍKinn af mikilli innlifun á skemmtun Hróa hattar að Seljabraut
51 i Breiðhoíti á föstudagskvöldið. Myndirnar tók Július.
A annað hundrað
unglingar á Hróa
hattar skemmtun
HRÓI HÖTTUR gekkst fyrir vel
heppnaðri skemmtun i Breið-
holtinu um helgina, nánar til
tekið á föstudagskvöldið, þar
sem á annað hundrað ungiingar
komu ok skemmtu sér hið besta.
En Hrói höttur er sem kunnuKt
er hópur un^s fólks, sem undan-
farin misscri hefur starfað með
unKÍinKum í Reykjavík. haldið
skemmtanir, boðið upp á heitar
súpur á Hallærisplaninu ok
fleira.
Gísli Þór Gíslason iðnskóla-
nemi, sem var umsjónarmaður
skemmtunarinnar á föstudaKS-
kvöldið ásamt Erni Þorvarðar-
syni menntaskólanema, saKði, að
á annað hundrað unglinKa hefðu
sótt skemmtunina, sem hafi farið
hið besta fram. Dansað var á
diskótekinu fram yfir miðnætti,
og var ekki annað að sjá en allir
skemmtu sér hið besta.
Gísli Þór sagði, að öruggt væri
að Hrói höttur léti meira til sín
taka á næstunni, enda væru
verkefnin ærin. Nær engin að-
staða væri í allri höfuðborginni
fyrir unglinga til að koma saman
og skemmta sér, og því dygði ekki
annað en að frjáls félagasamtök
og hópar fólks bættu úr skortin-
um.
Alls komu á annað hundrað unglingar á Hróa hattar-skemmtunina. flestir
úr efri bekkjum grunnskóla. en skemmtanir Hróa hafa verið þeim
aldursflokki kærkomnar.
Arfleif ð íslendinga
Ekki mundi þurfa oft að spyrja
spekinga og fræðimenn norrænna
mennta erlendis hver væri gildasti
og göfgasti hluti þess menningar-
arfs, sem íslendingar ættu og
hefðu lagt heimi í hendur.
Það eru „handritin", yrði svar-
að. Og þar bentu þeir á íslenzkar
bókmenntir frá fyrstu tíð og fram
á 16. öld, jafnvel fram á okkar
daga, sem nú lifum.
En einkum eru það fyrstu bók-
menntagreinarnar, ritin frá upp-
hafi ritlistar, sem sérstæðastar
þykja.
Gilda raunar sem jarðvegur og
sáðkorn í senn fyrir þá mennt
orðs, hugsunar og snilli, sem hæst
hefur náð og skærast skartað
meðal norrænna þjóða.
Völuspá, Hávamál, Eddukvæðin
yfirleitt, Islendingasögur,
Riddarasögur, Fornaldarsögur
Norðurlanda, allt þetta er hvert á
sinn hátt gull og perlur í þessum
fjársjóði og gullstokki íslenzkrar
arfleifðar. „Út til hins kynlega
lagfrána lands leitaði fornkappa-
skarinn."
Þar þróaðist og ávaxtaðist þessi
andlegi auður íslenzkrar tungu við
þröngan kost, en heita ást skálda
og hugsuða. Varð síðan til sem
handrit og listnautn við arin og
langelda, varðveittu í söng og sögn
í „baðstofum" við„ langra kvelda
jólaelda", yljaði hjörtum, helgaði
hugi, hreyfði hendur til starfa.
En er þetta ekki allt á hraðri
leið inn fyrir læstar dyr safna og
sérfræða?
Er þetta ekki að verða minning-
in ein, aðeins nafn eða nöfn, án
þess afls og þeirrar orku, sem það
veitti lífinu sjálfu til að vaxa og
þola, stældra í hverri raun? Er
tölvan ein að taka völdin?
Því miður virðist svo vera, sé
litast um i sölum nútímanáms-
brauta.
Allir eða flestir hafa heyrt
þessa arfleifð nefnda. En er það
nóg. Hafa þeir skilið, lært að
meta, virða, hrifast til að ávaxta
gullið í eigin armi og barmi.
Eru þessi fræði það afl í ósk og
framtíðardraumi æskunnar sem
við
gluggann
eftirsr. Árelius Nielsson
áður var í baðstofumenningu
fólksins?
Eru þau lífsnautnin frjóa til
aleflingar andans og athafna þar
frá?
Að rannsókn lokinni yrðu svörin
neikvæð. Ómar þessara söngva og
sagna eru að verða fjarlægt berg-
mál fjarri hversdagslífi og listum
íslendings á síðari hluta 20. aldar,
tíma, sem þó ætti að geta ávaxtað
arfinn þúsundfalt. Með þessa
breytingu, þessa afturför í huga,
varð mér mikið fagnaðarefni í
upphafi þessa áratugar 20. aldar,
að sjá líkt og af hendingu fallega
bók, sem einmitt ber nafnið:
„Arfleifð kynslóðanna."
Þar er einmitt átt við þennan
arf íslenzkra kynslóða.
í ljósu og skýru máli, sem
sameinar hið hversdagslega og
hátiðlega í senn í hverri setningu,
er þar gerð ljós grein fyrir ljóðum
og sögum, sögnum og fræðum, sem
„handritin" frægu geyma.
Þetta er matreitt á meistara-
legan hátt í orðum, sem allir
skilja, og borið á borð með þeim
ilmi af réttunum, sem hinn
þrautreyndi matreiðslumaður ís-
lenzks máls um áratugi, finnur
bezt muni hæfa neytendum og
laða þá til neyzlu og hrifningar.
„Kom þessi bók út fyrir jólin
1980?“, spurði ég bóksalann. Ég
hef ekki heyrt á hana minnzt.
„Já,“ var svarið.
Líklega er engum gert rangt til,
hugsaði ég, að loknum lestri, þótt
þetta væri dæmd bezta bókin í
jólabókaflóðinu, öllu „Valdatafli
Valhallar" æðri, sem sögð var til
sigurs valin á markaði fjöldans.
En hverju sætir, að ekkert
virðist á þessa merku andans
smíði minnst á opinberum vett-
vangi?
Samt er hún rituð og framleidd
af einum hinna snjöllustu kennara
Reykjavíkur um áratugi.
Svarið er auðvitað fólgið í fá-
sinni því og fásinnu, sem áður var
bent á gagnvart dýrustu og dýr-
mætustu arfleifð íslendinga, hin-
um forna menningararfi tungunn-
ar.
En ekki má svo til ganga, nema
til heljar sé haldið, ef ekki í dag,
þá á morgun. „Þeir ættu að geyma
arfinn sinn, sem erfa slíka tungu,“
eiga slíka auðlind við eigin
hjartarætur.
Bókin hans Jóns Þórðarsonar
frá Borgarholti um „Arfleifð
kynslóðanna" yrði kærkomin
handbók í hverjum íslenzkum
skóla „allt frá grunni upp á tind“,
ef menn skildu, hvað hér er í veði.
Hver einasti islenzkukennari
hefði þar i höndum fjársjóð til að
miðla til framtíðarheilla nemend-
um sínum, þegar hann býr sig
undir að miðla þekkingu sinni,
hvaða bók, sem hann annars
notar.
Gott hefði verið í gamla daga,
að leita í slikan sjóð, lífsins sjóð,
áður en sáðmaður gekk út að sá á
hversdagsakri kennsludaga.
Það hlýtur að vera eins enn.
Heill þér, Jón Þórðar, að hafa
lagt slíkt gull í lófa æskunnar og
framtíðarinnar á Islandi. Vonandi
verður það metið að verðleikum.
Njóti hver, sem hann er maður
til. Arfleifð kynslóðanna má
aldrei gleymast, ef íslenzka þjóðin
„ætlar að ganga til góðs götuna
fram eftir veg.“
Reykjavík, 30. jan. 1981.
Árelíus Níelsson.
Finnbjörn Hjartarson, prentari:
PÓLLAND
Sjáið Guðslambið meðal
þjóðanna leitt til slátrunar
Það er oft einkennilegt hve nöfn
á mönnum, stöðum eða þjóðum
verða eins og til að undirstrika
það sem er, verður eða koma skal.
Mörgum er eflaust í minni, að
stuttu eftir að Kortsnoj varð
landfló.tta tefldi hann hér á
Reykjavíkurskákmóti, þar sem
einn áhorfandinn fann það út við
lestur nafns hans af skáktöflunni
að væri því snúið við mætti Iesa úr
því Jón-strok. Þegar það varð
hljóðbært á mótinu, glumdu við
hlátrar, sem vonlegt var.
Við íslendingar erum sífellt
minntir á kraflið við Kröflu, þar
sem borað er í vikur- og gjall-
hauga, sem engri gufu eða sam-
þjappaðri orku geta haldið. Þar
eru rekin niður stálrör, og dreifð
gufa í gljúpum jarðvegi vinsam-
legast beðin að þjappa sér saman
og þeytast á aflvélar kröflunnar,
— ef hún vildi vera svo væn.
En látum það vera. Nú eru
alvarlegri hlutir að gerast og
snúum okkur að Póllandi.
Berjast Afganir
fyrir Pólverja?
I sjónvarpsþætti fyrr í vetur,
þar sem til umræðu var ástandið í
Póllandi, læddi Árni Bergmann,
Þjóðviljaritstjóri því út úr sér, að
m.a. væri ástæða fyrir þvL að
Rússar væru ekki þegar búnir að
ráðast á Pólverja, stríð þeirra í
Afganistan.' Þeir hefðu nóg að
gera þar.
Þetta var óvænt hrein-
skilni úr þeirri átt, þó ekki væri
nú brýnd raustin, heldur hrein-
lega hvíslað, eins og af ótta við
einhverja hlustendur, og þá dettur
manni helzt í hug Rússarnir á
Túngötunni.
Sú hetjulega barátta, sem háð
er nú í Afganistan, og heimurinn
horfir á aðgerðarlaus, væri ekki til
einskis, ef hún nægði til þess að
koma í veg fyrir innrás og blóðbað
í Póllandi. En þetta er borin von,
fyrst Rússar komast upp með enn
eitt þjóðarmorðið í viðbót nú á
Afgönum, mun röðin koma enn á
ný að Póllandi. — „Það verður að
bjarga sósíalismanum í Póllandi,"
heitir það á fagmáli þjóðarmorð-
ingjanna rússnesku. Og verður sá
söngur æ háværari.
Er hægt að láta sig
dreyma um, að
möndull í framsókn
kommúnista snúist
i Póllandi?
Hinn nýi forseti Bandaríkjanna
Ronald Reagan hélt blaðamanna-
fund þar sem hann lýsti Rússum
eins og þeir eru. Svikum og
prettum þeirra og undirstrikaði
þar með þá harðnandi afstöðu,
sem hann hélt fram í kosninga-
baráttu sinni, gagnvart Rússum.
Nú er kominn sá tími í Póllandi,
að allt virðist geta gerzt.
Hver verður afstaða Bandaríkj-
anna? Hve langt gengur Ronald
Reagan og vesturlandaleiðtogar
yfirleitt, í stuðningi sínum við
Pólverja? Getum við, sem sífellt
erum að vara . við undirróðri
Rússa, krafizt þess, að árás á
Pólland verði tekið eins og á
frjálsar þjóðir Evrópu? Og Pól-
land verði þannig vendipunktur í
framrás rússneskra heimsveldis-
sinna?
I þeim tveim myndum, sem hér
hafa verið dregnar upp, virðist
ljóst, að í hinni fyrri mynd yrði
Pólland vettvangur stórátaka, og
svo hin, sem gerist æ áleitnari, að
Rússar ráðist inn í Pólland og þar
verði enn eitt blóðbaðið. Og hver
vill velja? Hinu er ekki að neita að
Rússum hefur aldrei verið sýnt í
tvo heimana nema ef vera skyldi í
Kúbumálinu, og þar runnu þeir af
hólmi.
Við, sem höfum horft á aðfarir
Rússa í Berlín,- Búdapest og Prag
sjáum nú enn eina þjóðina leidda
undir sigðina.
Finnbjörn Hjartarson
Spurningin, sem erf-
itt er að fá svar við.
Þegar nazisminn var að komast
á legg í Þýzkalandi, milli heims-
styrjaldanna, áttu þeir ítök í
ungum mönnum víða um lönd.
Menn, sem hrifust af þjóðernis-
sósíalismanum, eins og títt er um
unga uppreisnargjarna æsku, sem
hylltu nazismann sem von um
þúsund ára sæluríki.
Hér á íslandi gengu ungir menn
undir fánaborgum og hakakross-
um í fallegum búningum. Glæsi-
leiki þeirra hefur eflaust átt sin
þátt í að æskan dróst að þeim,
ekki síður en var og er um hinar
rauðu fánaborgir kommúnismans.
Þegar svo varð uppvíst um
glæpi nazista í stríðinu, hvarf
hreyfing þeirra úr öllum lýðræðis-
þjóðum, eins og dögg fyrir sólu,
sem eðlilegt er. Og þeir, sem
hliðhollir voru þýzka sósíalisman-
um vilja ekki fyrir nokkurn mun
minnast þeirra daga.
Já, ég sagði sem eðlilegt er. Og
þá er spurningin, hvers vegna
hafa kommúnistar á vesturlönd-
um gert slíkt hið sama, hórfandi
upp á þjóðarmorðin árviss??
Islenskir kommúnistar hafa
næga söguþekkingu til að vita um
glæpi Rússa. Um þjóðarmorðin á
Eistlandi, Lettlandi og Litháen.
Þeir geta minnzt járnbrautarlest-
anna, þar sem Eistlendingum var
smalað saman og urðu að líkvögn-
um af því þær lögðu ekki af stað
til fangabúðanna í Síberíu fyrr en
7 til 14 dögum eftir að byrjað var
að smala í þær fólkinu.
Og alla daga síðan, eða í tæp 30
ár, er enn verið að dreifa Eistlend-
ingum í vinnubúðir vítt um Rúss-
land. Og við minnumst Ungverja-
lands, Berlínar og Prag, þar sem
blóðið rann í stríðum straumum.
íslenskir sósíalistar. Hvenær
verður mælirinn fullur? í hvaða
landi á að stöðva þjóðarmorðin,
svo að þið segið skilið við þessa
hrollvekju sem sósialisminn er?
Getum við fengið svar við þvi?
Það opnuðust augu nazista í
frjálsum löndum eftir stríðið.
Hvað þurfið þið mörg þjóðarmorð
til viðbótar?— Og nú er komið að
Póllandi enn einu sinni. — Og þið
þegið þunnu hljóði. — Það er líka
hrollvekja.