Morgunblaðið - 19.02.1981, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1981
Gunnar Thoroddsen um málsmeðferð togarakaupa Norður-Þingeyinga:
I>etta eru alvarleg
mistök stjórnvalda
Batt ríkisstjórnin sig ekki við ákveðna
upphæð spurði Kjartan Jóhannsson
Væntanleg togarakaup til Útgerðaríélags Norður-
Þingeyinga voru rædd utan dagskrár í eíri deild
Alþingis í gær. Hóf Kjartan Jóhannsson umræðuna og
beindi spurningum til Gunnars Thoroddsen forsætisráð-
herra, en umræðurnar tóku allan fundartímann og var
frestað vegna þingflokksfunda kl. 16 þegar enn voru
þrír á mælendaskrá.
Kjartan Jóhannsson kvað það
bjarnargreiða við íbúa Þórshafnar
og Raufarhafnar að útvega þeim
togara, sem fyrirsjáanlega yrði
rekinn með hundruð milljóna gkr.
halla og spurði hvernig sá rekstr-
arhalli yrði greiddur. Þá spurði
hann hvort það væri ætlunin að
styrkja innlenda skipasmíði með
því að nota hluta þeirra 1.500
milljóna gkr., sem til hans átti að
veita, til að kaupa skip frá útlönd-
um. Væri kannski reiknað með að
togarinn ætti í sífelldum bilunum
og innlendar skipasmiðjur fengju
þau verkefni að annast viðgerðir
og hvernig litu þingmenn á svona
falsboð, peningum væri veitt til
ákveðins verkefnis, en síðan tekn-
ir í annað. Einnig spurði hann
hvort ríkisstjórnin hefði ekki
bundið sig við ákveðna upphæð,
þegar samþykkt var að greiða
fyrir kaupunum. Upphaflega hefði
verið talað um 1,5 milljarð gkr.
fyrir kaup á togara frá Noregi, en
engum hefði dottið í hug að
upphæðin myndi vaxa í rúma 3
milljarða. Fróðlegt væri einnig að
vita hvort tilmæli hefðu borist inn
á stjórnarfund Framkvæmda-
stofnunar frá ríkisstjórninni og
því væru sjónarmið stjórnarfor-
manns stofnunarinnar höfð að
engu.
— Hér eru á ferðinni alvarleg
mistök stjórnvalda og má eflaust
kenna þar um skorti á eftirliti, en
nákvæmlega hvar þessi mistök
liggja get ég ekki dæmt um nú,
sagði Gunnar Thoroddsen forsæt-
isráðherra m.a. í svari sínu og
sagði að málið yrði kannað frekar.
Þá sagði ráðherra, að á fundi
ríkisstjórnarinnar hefði ekki verið
ályktað um togarakaupin. Rakti
forsætisráðherra hvernig þing-
menn Norðurlandskjördæmis
eystra hefðu farið j)ess á leit við
ríkisstjórnina sl. vor, að leyfi yrði
veitt fyrir kaupum á togara til
Þórshafnar og Raufarhafnar. Um-
sögn Framkvæmdastofnunar
hefði verið jákvæð og ekki sýnst
vera önnur leið til að leysa
atvinnuvanda þessara staða og á
grundvelli þess hefði ríkisstjórnin
fallist á leyfi til kaupa á erlendum
togara og fjármagn skyldi tryggt
á lánsfjáráætlun 1981.
Þá talaði Lárus Jónsson og
sagði að í bréfi þingmanna Norð-
urlands eystra hefði verið talað
um leyfi til kaupa á togaranum
Guðbjörgu frá ísafirði eða erlend-
um togara, ef hitt yrði ekíci
mögulegt. Sagði hann að með bréfi
frá 6. okt. sl. hefði fjármálaráðu-
neytið síðan veitt leyfi til kaupa á
togara frá Noregi og ríkisstjórnin
þar með samþykkt þessi kaup
fyrir sitt leyti. Lárus gat þess að
framundan hlytu að vera erfið-
leikar í rekstri þessa togara, en
vart meiri, en í annarri útgerð,
hvarvetna væru erfiðleikar í sjáv-
arútvegi. Það væru alvarlegustu
mistökin, ef samþykkt væri fjár-
veiting af hálfu stjórnvalda, en
málum síðan ekki fylgt eftir.
Nefndi hann að áður hefðu verið
keyptir togarar fyrir framlag rík-
isstjórnarinnar, t.d. Spánartogar-
arnir, sem BÚR og BÚH fengu, en
Fundur í stjórn
Framkvæmda*
stofnunar
þar hefði verið fullt eftirlit. Lauk
hann máli sínu með því að segja,
að menn yrðu að standa við það
sem þegar hefði verið samið um og
axla ábyrgð samfara því.
Stefán Jónsson tók undir orö
Lárusar og sagði að í þann mund
er nýtt frystihús var tilbúið hefði
orðið að gera ráðstafanir til útveg-
unar hráefnis. Minntist hann á
hvernig togarinn Fontur kom til
sögunnar og var síðan seldur og
sagði að í framhaldi af því hefði
borist kauptilboð í Hafnarfjarð-
arskipin Rán og síðar Ými, en ekki
kvaðst hann vilja leiða getum að
því hver hefði borið fram þau
tilboð. Bað hann forsætisráðherra
að kanna hvernig þau tilboð hefði
borið að. Þá sagðist hann í sumar
hafa reynt að fá upplýsingar um
stöðu þessara mála, en ekki fengið
svör og sama hefði Árni Gunn-
arsson gert. Einnig nefndi Stefán
Jónsson að af þeim 700 milljónum
gkr., sem fá ætti af framlagi til
innlends skipaiðnaðar yrðu 500
milljónir notaðar til að vinna að
breytingum á skipinu hérlendis og
að í upphafi þessa fundar hafi
þetta mál virzt strandað. Fyrir-
greiðsla ekki verið nægjanleg að
dómi kaupenda. Formaður stjórn-
arinnar, Eggert Haukdal, hafi þá
lagt til að afturkalla fyrri sam-
þykkt um 20% lánafyrirgreiðslu
og binda endi á þessi togarakaup. í
þann mund hafi forstjóri stofnun-
arinnar, Sverrir Hermannsson,
verið kallaður í síma. Hafi við-
mælandinn verið Steingrímur
Hermannsson, sjávarútvegsráð-
herra, staddur á fundi ríkisstjórn-
ar. Hafi hann kunngert forstjór-
anum að ríkisstjórn hefði ekki
gert nýja samþykkt í þessu máli,
en það væri skoðun sín, og sam-
ráðherra að því er mér skyldist, að
það væri að fara úr ösku í eld að
hætta við þessi kaup nú. Hafi
sjávarútvegsráðherra komið á
framfæri hugmynd eða skilaboð-
hefði Slippstöðin á Akureyri gert
tilboð í verkið.
Þorvaldur Garðar Kristjáns-
son talaði næstur og óskaði eftir
því að forsætisráðherra yrði beð-
inn um skýrslu um málið og kæmu
fram í henni öll bréf og gögn
varðandi málið svo og munnleg
skilaboð og annað sem málinu
væri viðkomandi.'
Kjartan Jóhannsson talaði aft-
ur og þakkaði svör forsætisráð-
herra, en ítrekaði spurningu um
við hvaða upphæð ríkisstjórnin
hefði miðað þegar kaupin voru
heimiluð og að svo framarlega
sem um mistök væri að ræða
hvort ætti þá ekki að kalla við-
komandi til ábyrgðar. Kvað hann
Alþingi setja niður ef stjórnvöld
kinokuðu sér við ábyrgð sinni.
ítrekaði hann einnig spurningar
um hvernig háttað hefði verið
samskiptum Sverris Hermanns-
sonar og Steingríms Hermanns-
sonar og hvernig ætti að fara með
fjármagn, sem ætlað var til stuðn-
ings innlendum skipaiðnaði.
Guðmundur Bjarnason var
um að miða við 28 m.kr. norskar
sem kaupverð og að þau 20%, sem
Framkvæmdastofnun útvegaði til
kaupanna, skiptust þann veg, að
helmingur eða 10% kæmu frá
stofnuninni, en 10% af sérstöku
fjármagni, sem ríkisstjórnin út-
vegi (af 1500 m.gkr. framlags-
loforði vegna nýsmíði innanlands)
og bæri ábyrgð á.
Þegar hér var komið stóðu mál
þannig: 1) Ef haldið var fast við
óbreytta samþykkt, þ.e. stöðvun
kaupanna, þýddi það hvoru-
tveggja, að hlutafjárframlag
heimamanna 100 m.gkr. var glat-
að, og að búast mátti við skaða-
bótakröfum, allnokkrum, vegna
riftunar. 2) Samþykkja fram-
komna hugmynd fjármála- og
sjávarútvegsráðherra, sem
tryggði: að engar skaðabótakröfur
kæmu; áhætta byggðasjóðs
minnkaði (úr 20% af 28 milljón
norskum krónum í 10%), sem
þýddi lækkun áhættu úr 4,2 í 2,8
m. norskar krónur þar sem ríkis-
stjórnin tryggði 90% ríkisábyrgð í
stað 80%, að málið var leyst eins
og óskað var af heimamönnum og
þingmönnum kjördæmisins — og
að staðið var við gefin fyrirheit í
málinu. Vísa ég í þessu efni til
greinargerðar okkar Matthíasar
Bjarnasonar, sem fram hefur
komið í fjölmiðlum.
Þar sem gagnstæðar yfirlýs-
ingar hafa komið fram frá ráðaað-
ilum í þjóðfélaginu um þetta mál í
fjölmiðlum í dag hlýt ég að
krefjast þess að ráðherrar greini
hér og nú þingi og þjóð frá því,
hvort þeir vóru með eða móti
þessari lausn. Fór forstjóri Fram-
kvæmdastofnunar með önnur
skilaboð inn á fund stjórnar stofn-
næstur á mælendaskrá og kvað
hann undarlegt að taka þetta eina
skip til sérstakrar umræðu, til
væru önnur skip og erfiðleikar
víðar. Kvaðst hann vona að mál
þetta væri nú í höfn, lausnin væri
fyrir hendi þótt dýr væri.
Eiður Guðnason sagði að þar
sem upplýst væri að hér væri um
alvarlegt mál að ræða yrði að
upplýsa það, málið þyrfti að ræða
frekar og skoða ofan í kjölinn,
enda hlyti það að vera einsdæmi
að forsætisráðherra lýsti yfir á
Alþingi að alvarleg mistök hefðu
átt sér stað. Áður hefði verið rætt
um ábyrgð ríkisins, t.d. varðandi
Flugleiðir, það mál hefði hlotið
þinglega meðferð, en hér bæri
málið allt öðruvísi að. Ljóst væri
að rekstrargrundvöllur togarans
væri enginn og að hér ætti að gera
út á vasa skattgreiðenda. Máls-
meðferðin hlyti að vera smánar-
blettur á stjórnkerfinu, sem yrði
að hreinsa.
Stefán Guðmundsson kvaðst
undrandi á orðum Eiðs Guðnason-
ar. Frystihús á Þórshöfn og Rauf-
arhöfn, sem gætu afkastað 10
þúsund tonnum á ári, vantaði
hráefni og taldi víst að rekstrar-
grundvöllur væri fyrir hendi.
Karl Steinar Guðnason kvaðst
vera hlynntur aðgerðum til hjálp-
ar, en hann vildi minna menn á
hvernig farið hefði fyrir Fonti og
það segði sína sögu um útgerð, að
á 11 mánaða tímabili hefðu 12
vélstjórar verið ráðnir á skipið.
Hér væri um of dýra lausn að
ræða, hann hefði frá upphafi
varað við þessari hugmynd og
kvaðst hann fordæma þessar að-
ferðir.
unarinnar en sjávarútvegsráð-
herra fól honum?
Formaður stjórnar Fram-
kvæmdastofnunar heldur því
réttilega fram að ríkisstjórnin
geti enn stöðvað þetta mál, ef hún
vill. Hver er vilji stjórnarinnar.
Hann þarf að koma hér fram
skýrt og skorinort. Ég spyr: er það
ætlun ríkisstjórnarinnar að
stöðva málið? Hún hefur allt þetta
mál í hendi sér eins og raunar
allar götur frá upphafi málsins,
eigi samþykktar 1. ágúst sl.
Að lokum þetta: Ef samþykkt
stjórnar Framkvæmdastofnunar í
gær (fyrradag) er byggð á röngum
forsendum mun ég gera kröfu til
að málið verði tekið upp að nýju.
Ég vænti svara ráðherra í ljósi
þessarar yfirlýsingar minnar.
Hugmynd
fjármálaráðherra
Sverrir Hermannsson (S) sagði
að hann hefði setið fund sl.
mánudag með sjávarútvegsráð-
herra og fjármálaráðherra. Hafi
m.a. verið fjallað um hugsanlegar
bótakröfur, ef við kaup héfði verið
hætt. Þá hafi fjármálaráðherra
varpað fram þeirri hugmynd að
hlutur Framkvæmdastofnunar í
hugsanlegum kaupum yrði skipt:
10% með áður ráðgerðum hætti,
10% af fjármagni sem ríkisstjórn-
in útvegaði sjóðnum með ríkis-
ábyrgð.
I gær (fyrradag) voru síðan
samtímis fundir í ríkisstjórn og
stjórn Framkvæmdastofnunar þar
sem m.a. var fjallað um þetta mál.
Var ég þá kvaddur í síma af
sjávarútvegsráðherra. Hann tjáði
Ólafur G. Einarsson (S) sagði
Sverrir Hermannsson:
Samþykktin byggð á
ábendingu f jármála- og
sjávarútvegsráðherra
Ef byggð á röngum forsendum krefst ég
upptöku málsins, sagði ólafur G. Einarsson
HIÐ raunverulega upphaf þessa máls, sem kennt er við
Þórshafnartogara, er samþykkt rfkisstjórnar frá því 1.
ágúst sl. þar sem hún heimilar kaup á notuðum togara
erlendis frá, fram hjá gildandi reglum um slík
skipakaup. Síðan er það beinlínis lagt fyrir Fram-
kvæmdastofnun ríkisins að annast fyrirgreiðslu, sem ég
rek ekki frekar hér og nú, en virtist strönduð í sl. viku
þegar stjórn stofnunarinnar tók þá lokaafstöðu, að því
er virtist, að binda fyrirgreiðslu sína við 20% lánsfjár-
útvegun miðað við 21 milljón króna norskra, sem
Útgerðarfélag N-Þingeyinga taldi ekki nægjanlegt.
Þetta vóru efnispunktar úr ræðu ólafs G. Einarssonar
(S), sem kvaddi sér hljóðs utan dagskrár í neðri deild
Alþingis í gær um svokallaðan Þórshafnartogara, en
ólafur sat stjórnarfund i Framkvæmdastofnun í
fyrradag, er málið tók aftur nýja stefnu.